Brożówka
To jest | Brożówka | |
| | |
.jpg&filetimestamp=20150124191429&) Odrestaurowany dwór w Brożówce (obecnie pensjonat).
Fot. Mieczysław Kalski. | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | giżycki |
| Gmina | Kruklanki |
| Liczba ludności (2010) | 151 (łącznie: Brożówka i Chmielewo) |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Brożówka | |
| Położenie na mapie Polski  Brożówka | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Brożówka (niem. Gansenstein) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim, w gminie Kruklanki. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego.
W 2010 r. wieś liczyła 151 mieszkańców (łącznie z Chmielewem). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Agnieszka Kozłowska[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, między jeziorami Gołdopiwo i Brożówka, 14 km na północny wschód od Giżycka i 3 km na wschód od Kruklanek.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji wschodnich terenów Prus Książęcych. W 1562 r. książę Albrecht Hohenzollern wystawił przywilej na 60 łanów na prawie lennym oraz Jezioro Małe swemu sekretarzowi Baltazarowi Gansowi (który otrzymał również zgodę na założenie karczmy), a dwa lata później również na drugie jezioro – Brożówkę. W zamian Baltazar Gans zobowiązał się do wystawienia jednej służby zbrojnej, lecz dopiero po 15 latach wolnizny.
Na obszarze tego nadania powstały z czasem dwie wsie: Brożówka i Regułówka. Brożówka była większą z nich – obejmowała prawie 32 łany, tu także znajdował się dwór. Wieś należała do parafii ewangelickiej w Kruklankach.
Podczas wielkiej epidemii dżumy na początku XVIII w. wymarł ród Gansów (von Gansenów), a majątek stał się własnością polskiej ariańskiej rodziny szlacheckiej Załuskich.
W połowie XIX w. Brożówka obejmowała 31 łanów i liczyła 209 mieszkańców (rok 1857), a pod koniec tego samego stulecia – 753 ha (wraz z folwarkiem). Należała wówczas do rodziny Wernerów. Z tego właśnie okresu pochodzi obecny dwór w Brożówce.
W latach 20. XX w. majątek w Brożówce należał do Waltera Uhse, natomiast podczas II wojny światowej, gdy Adolf Hitler założył kwaterę w Gierłoży, Brożówkę na swą siedzibę obrał Heinrich Himmler. Podobno więziony tu był w 1943 r. komendant główny Armii Krajowej Stefan Grot-Rowecki[2].
Szkoła we wsi powstała w pierwszej połowie XVIII w. W 1853 r. uczęszczało do niej 35 uczniów; została zlikwidowana przed II wojną światową. Po wojnie reaktywowano ją w 1958 r., w połowie lat 60. posiadała cztery klasy. Obecnie w Brożówce szkoła nie funkcjonuje.
Po 1945 r. uruchomiono tu na bazie dawnego majątku Państwowe Gospodarstwo Rolne Brożówka. Dwór obecnie jest własnością prywatną, został zaadaptowany na pensjonat.
Zabytki
- dwór w Brożówce z drugiej połowy XIX w., dobrze zachowany, położony malowniczo na brzegu jeziora
- park dworski z przyległym terenem zabudowy mieszkalnej i gospodarczej
- ewangelicki cmentarz rodzinny Wernerów z mogiłą żołnierza niemieckiego poległego podczas I wojny światowej
Ciekawostki
- We wsi realizowany jest projekt Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie pod nazwą "Archipelag - atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur".
- Wedle miejscowej legendy jeden z mieszkańców wysadził miejscowy most aby zapobiec wywożeniu zrabowanych kosztowności przez wojska radzieckie w 1945 r.[3]
Multimedia
Przypisy
- ↑ bip.kruklanki.pl
- ↑ M. Jackiewicz-Garniec, M. Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999, s. 264.
- ↑ http://archipelag.ceik.eu/miejscowosci.html?tx_places_pi1%5Bplace%5D=34&tx_places_pi1%5Baction%5D=show&tx_places_pi1%5Bcontroller%5D=Place&cHash=84ca65c4fbd54716ae3f30eadf6c0f9f
Bibliografia
Białuński Grzegorz, Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Wakar Andrzej, Wilamowski Bohdan, Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1968.
wuoz.olsztyn.pl, Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
rowery.olsztyn.pl [05.03.2014]
polskaniezwykła.pl [05.03.2014]
