Giedajty

Giedajty
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Jonkowo
Liczba ludności (2010)	401
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Giedajty
Położenie na mapie Polski Giedajty
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Giedajty (niem. Gedaithen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 401 mieszkańców.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Olszyńskim, 4 km na południe od Jonkowa i 5 km na zachód od Olsztyna; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 527.

Dzieje miejscowości

Brak jest informacji o dokładnej dacie założenia wsi, natomiast jej nazwa wywodzi się prawdopodobnie od pierwszego sołtysa, pruskiego zasadźcy o imieniu Gedete, który otrzymał od kapituły warmińskiej trzy łany sołeckie z zadaniem założenia wsi czynszowej na 21 łanach.

Giedajty zostały spalone podczas wojny trzynastoletniej i były ponownie zasiedlane. Do końca XVI wieku obszar wsi pozostał taki sam, lecz areał należący do sołtysa zwiększył się do pięciu łanów. W połowie następnego stulecia w Giedajtach było trzech sołtysów, trzech wolnych chłopów i trzech chłopów czynszowych, którzy łącznie gospodarowali na 18 łanach. W 1717 roku wieś posiadała 22 łany, jednak tylko 1/4 tego obszaru była uprawiana, resztę stanowiły pastwiska i łąki; sołtysi (było ich wówczas dwóch) mieli wówczas łącznie cztery łany.

Tuż przed 1772 rokiem wieś liczyła 37 mieszkańców. Na początku XIX wieku tutejsi chłopi w ramach reform uwłaszczeniowych otrzymali za odszkodowaniem uprawianą przez siebie ziemię. 3 lutego 1807 roku we wsi stacjonowała część korpusu wojsk francuskich pod dowództwem marszałka Michela Neya, co wiązało się z działaniami, które wedle planu Napoleona miały doprowadzić do bitwy pod Jonkowem.

W 1861 roku wieś obejmowała obszar około 580 ha (z czego niecałe 10% stanowiły lasy). Dzieci z Giedajt uczęszczały w XVIII i XIX wieku do szkoły w Warkałach. Dopiero w okresie międzywojennym uruchomiono tu oddzielną placówkę, która zatrudniała jednego nauczyciela.

Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy.

Liczba mieszkańców w następujących latach wynosiła:

• 1820 – 89 osób
• 1857 – 147 osób
• 1861 – 163 osoby
• 1933 – 300 osób
• 1939 – 278 osób

Zabytki

• kapliczka z dzwonniczką
• dzwonniczka przydrożna z końca XIX wieku
• kapliczka przydrożna z 1877 roku
• remiza strażacka z 1902 roku oraz kopia kapliczki przydrożnej z XIX wieku (obiekty te znajdują się w Muzeum Budownictwa Ludowego Parku Etnograficznym w Olsztynku).

Bibliografia

Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Syrwid Robert, Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność, Jonkowo 2010.
jonkowo.pl [05.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo [05.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
Dom Warmiński [05.03.2014]
ciekawemazury.pl [05.03.2014]