Klon jawor

Klon jawor
Acer pseudoplatanus
L.
Klon jawor, źródło: J. C. Krauss, Afbeeldingen der fraaiste, meest uitheemsche boomen en heesters, Amsterdam 1802.
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	dwuliścienne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	mydleńcowate
Rodzaj	klon
Gatunek	klon jawor
Synonimy

Klon jawor, jawor, klon jaworowy (Acer pseudoplatanus L.) – gatunek drzewa z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae).

Morfologia

Drzewo rosnące do 30 m wysokości, o szerokiej, wysoko osadzonej koronie. Pień prosty, kora szara, początkowo gładka, potem żłobiona i charakterystycznie łuszcząca się. Pędy jednoroczne mają gładką i zieloną korę, starsze gałęzie – czerwonawą z korkowymi brodawkami. Liście z wierzchu są ciemnozielone i matowe, a od spodu szarozielone (jesienią jasnożółte), delikatnie owłosione na większych nerwach. Są nakrzyżległe, zwykle pięcioklapowe, długoogonkowe, okrągławe, sztywne, u nasady sercowate, z 5 nerwami. Osiągają długość 8–16 cm. Klapy są głęboko wycięte, nieregularnie i grubo piłkowane, spiczaste, u nasady nieco zwężone. Trzy przednie klapy liści są mniej więcej jednakowej wielkości, natomiast obie tylne są wyraźnie mniejsze. Ogonki rynienkowate, nie zawierają przewodów mlecznych.

Kwiaty żółtawozielone, zebrane w zwisające wiechy przypominające grona. Kwitną w maju, po rozwinięciu liści. Owoce stanowią kuliste orzeszki ze skrzydełkami rozwartymi pod kątem ostrym (dwudzielny skrzydlak). Dojrzewają we wrześniu i październiku.

Rozmieszczenie i ekologia

Klon jawor występuje naturalnie w środkowej Europie i północnym Kaukazie, poza tym bywa zawleczony. Ponadto został introdukowany na inne obszary Europy i Azji, także do Australii, Nowej Zelandii, Ameryki Południowej i na Wyspy Kanaryjskie. W Polsce występuje głównie w lasach górskich, wyżynnych i mieszanych na pogórzu (500–1500 m n.p.m.). Na nizinach występuje zwykle w sztucznych nasadzeniach jako drzewo parkowe i alejowe, rozprzestrzenia się z nasadzeń. Przez Polskę przebiega północna granica zasięgu jaworu.

W północno-wschodniej części kraju jest drzewem stosunkowo rzadko spotykanym, w części zachodniej regionu występuje wyspowo (np. w okolicach Olsztyna). Jego obecność stwierdzono m.in. w Lasach Iławskich, Brodnickim Parku Krajobrazowym czy w rezerwacie Klonowo.

Jawor lubi glebę wilgotną i głęboką (szczególnie mady). Razem z bukiem i jodłą stanowi ważny składnik lasów regla dolnego.

Wartość użytkowa

Drewno jaworu jest białe, ciężkie, niepaczące się. Wykorzystywane jest w meblarstwie, do wyrobu instrumentów muzycznych, w pracach kołodziejskich, itp.

Ciekawostki

Drzewo to osiąga wiek do 500 lat.

W sprzyjających warunkach owoce jaworu mogą być unoszone przez wiatr na odległość nawet 4 km od drzewa macierzystego.

Zobacz też

pl.wikipedia.org, Klon jawor [21.04.2014]

Bibliografia

Traczyk Tadeusz, Rośliny lasu liściastego. Atlas, Warszawa 1975.