Kwoty mleczne

Kwoty mleczne – administracyjne ograniczenie produkcji mleka wprowadzanego do obrotu.

Ogólna charakterystyka

System kwot mlecznych jest jednym z podstawowych instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej UE, funkcjonuje od 1984 r. Kwotowanie (limitowanie) produkcji mleka ma celu utrzymanie produkcji na określonym poziomie i zahamowanie wzrostu wydatków z budżetu rolnego UE na wspieranie tego sektora .

Kwoty mleczne stanowią odgórny pułap ilości mleka, mierzonej zawartością tłuszczu, wprowadzanego przez producenta na rynek. Ich wysokość ustanawiana była pierwotnie na podstawie ilości dostarczanych do skupu w latach poprzednich. Kwoty mleczne są ściśle związane z krajem, pierwotnie nie można było ich zbywać pomiędzy regionami .

W Unii Europejskiej rynek mleka i produktów mlecznych jest jednym z najbardziej rozbudowanych ze względu na mechanizmy interwencyjne. W regulacji niniejszego rynku stosuje się trzy rodzaje instrumentów:

• administracyjne (kwotowanie produkcji),
• interwencji wewnętrznej (m.in. zakupy interwencyjne, dopłaty do prywatnego przechowywania produktów, dopłaty do przetwórstwa),
• regulowanie handlu zagranicznego (m.in. pozwolenia przywozu/wywozu, subsydia eksportowe, stawki celne).

Wprowadzenie kwot produkcji mleka było ważnym czynnikiem kształtującym podaż, popyt i ceny na rynku mleka.

Wysokość kwoty mlecznej była w Polsce ustalana na podstawie wielkości dostarczanych przez producentów mleka w latach poprzedzających akcesję. Do roku 2004 w związku z brakiem funduszy podaż mleka w Polsce była ograniczona, w związku z tym przyznane kwoty nie były zbyt wysokie. W kolejnych latach, na skutek modernizacji produkcji mleka m.in. dzięki środkom przyznanym rolnikom w formie dopłat bezpośrednich lub pozyskanym z PROW, następował wzrost podaży. Za przekroczenie przyznanego limitu produkcji mleka (kwoty) producenci mleka muszą jednak płacić kary. Za każde 100 litrów odstawionych do skupu ponad limit trzeba było zapłacić odpowiednio w roku kwotowym: w 2005/2006 – 30,91 euro, 2006/2007 – 28,54 euro, 2007/2008 – 27,83 euro . Wysokość przyznanego i wykorzystanego limitu kwot mlecznych w Polsce zaprezentowano na rysunku 1.

Rys. 1. Wysokość przyznanego i wykorzystanego limitu kwot mlecznych w Polsce

Źródło: opracowanie na podstawie Kosiak. K. Wpływ kwot mlecznych na sytuację branży mlecznej w Polsce i Estonii oraz przewidywany scenariusz po 2015 roku, kpsw.edu.pl

Wraz z nową perspektywą budżetową UE obejmującą lata 2014-2020 ewoluować będzie Wspólna Polityka Rolna. Jedna z istotnych zmian będzie likwidacja w 2015 r. systemu kwotowania mleka. Likwidacja systemu kwotowania produkcji mleka będzie miała szereg konsekwencji, które istotnie wpłyną na funkcjonowanie gospodarstw rolnych oraz decyzje podejmowane przez producentów mleka.

Znaczenie dla regionu

System kwotowania produkcji mleka w Polsce przyczynił się do koncentracji i intensyfikacji tej produkcji. Proces ten jest obserwowany także w województwie warmińsko-mazurskim. W pierwszym roku kwotowym (2004/2005) liczba dostawców wynosiła łącznie 12137, natomiast w roku 2012/2013 było ich 7781. Zaobserwowano jednak, że zwiększyła się w tym czasie liczba dostawców posiadających kwoty indywidualne powyżej 150 tys. kg z 683 do 1296.

Bibliografia

Biuletyn informacyjny Oddzaiłu Terenowego Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie, arr.gov.pl [24.02.2015]
Halamczuk M. 2009. Ekonomiczne skutki likwidacji kwot mlecznych w Unii Europejskiej – wyniki symulacji z wykorzystaniem modelu AGMEMOD. "Zagadnienia Ekonomiki Rolnej", nr 4, s. 3-20.
Kosiak. K. Wpływ kwot mlecznych na sytuację branży mlecznej w Polsce i Estonii oraz przewidywany scenariusz po 2015 roku, kpsw.edu.pl [24.02.2015]
Świtłyk M., Wilczyński A. 2012. Sytuacja ekonomiczna gospodarstw mlecznych po likwidacji systemu kwotowania produkcji mleka'. "Wieś i Rolnictwo" nr 1(154), s. 85-97.