Lipowiec

Lipowiec
Kościół w Lipowcu Fot.: © Mieczysław Wieliczko
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Szczytno
Liczba ludności (2010)	946
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	12-100
Tablice rejestracyjne	NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Lipowiec
Położenie na mapie Polski Lipowiec
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Lipowiec (niem. Lipowitz, od 1933 r. Lindenort) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Szczytno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 946 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Barbara Zarucka.

Lipowiec. Zabytkowa kapliczka z 1902 roku.
Fot. Mieczysław Kalski

Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim, na granicy Pojezierza Mrągowskiego i Równiny Mazurskiej, w odległości 16 km na południowy wschód od Szczytna, na południowo–zachodnim skraju Puszczy Piskiej.

Dzieje miejscowości

Osada istniała już w 1663 roku, lecz przywilej lokacyjny otrzymała w 1666 roku jako wieś szkatułowa na 40 łanach. Mimo dość ubogiej gleby wieś systematycznie się rozwijała, stając się jedną z największych w tej części powiatu. O wzroście jej znaczenia świadczy przyznanie jej prawa do odbywania dwóch jarmarków i targów rocznie. Ucierpiała wprawdzie podczas epidemii dżumy w latach 1709–1711, lecz do połowy XVIII wieku została ponownie zasiedlona. Szkoła we wsi istniała już w pierwszej połowie XIX wieku; obejmowała wówczas dwie klasy. Przed wybuchem II wojny światowej działał tu młyn, tartak, trzy duże zajazdy, apteka z drogerią i kilka sklepów; istniało Towarzystwo Kredytowe i Towarzystwo Ubezpieczeniowe. W 1892 roku wzniesiono w Lipowcu kościół rzymskokatolicki, który był filią parafii w Lesinach Wielkich – obecnie siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. św. Wojciecha i św. Jakuba. W 1898 roku Lipowiec stał się siedzibą parafii ewangelickiej, kościół zaś wybudowano w latach 1905–1906. Spalony w styczniu 1945 roku, został rozebrany w 1957 roku.

W latach 1945–1947 w rejonie Lipowca działały grupy „Lasa” i „Łupaszki”. Kilkudziesięcioosobowy oddział napadł jesienią 1945 roku na posterunek Milicji Obywatelskiej w Lipowcu, zaś wiosną 1946 roku z Lipowca uprowadzono komendanta MO Jana Śmiłowskiego; jego zwłoki odnaleziono dopiero w 1955 roku. Z kolei jesienią 1946 roku grupa „Łupaszki” rozbiła posterunek MO w Lipowcu.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych okresach:

• 1782 r. – 45 gospodarstw

• 1818 r. – 395 osób, 46 gospodarstw

• 1858 r. – 762 osoby, 110 gospodarstw

• 1875 r. – 1220 osób

• 1939 r. – 1230 osób, 162 gospodarstwa

Opieka medyczna

W miejscowości istnieje Samodzielny Niepubliczny ZOZ "Pomoc".

Bezpieczeństwo

W Lipowcu znajduje się jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.

Zabytki

• kościół z 1892 roku, według projektu Friedricha Heitmanna z Królewca - położony w centrum wsi, z trzykondygnacyjną wieżą; wyposażenie neogotyckie z końca XIX wieku
• cmentarz rzymskokatolicki parafialny z końca XIX wieku, przy kościele
• kapliczka z 1902 roku, przed kościołem, neogotycka, ceglana
• drewniana plebania w pobliżu kościoła, z przełomu XIX i XX wieku
• zabudowa drewniana, w tym kilka chałup z XIX wieku, najstarsza (nr 25) z połowy tego stulecia, a także liczne zabudowania z początku XX wieku i z okresu międzywojennego (m.in. remiza strażacka)
• dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, na północno–zachodnim skraju wsi
• około 2 km na zachód od wsi piękna aleja jałowców – ponad 20 drzew o imponującej wysokości kilku metrów; wszystkie są pomnikami przyrody

Turystyka

• Szlak pieszy mazursko-kurpiowski - przebieg trasy: Szczytno – Rudka – Małdaniec – Lipowiec – Radostowo – Klon.

Bibliografia

Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466–1939, Olsztyn 2005.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Letkiewicz Arkadiusz, Z dziejów miasta i gminy Szczytno, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 30–37.
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [10.09.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.09.2013]
Strona Urzędu Gminy Szczytno [10.09.2013]