Pozycja Jezior Mazurskich

Guzianka
Schron bierny w okolicy śluzy Guzianka gm. Ruciane-Nida. Fot. Adam Płoski.
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Ruciane-Nida
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Guzianka
Położenie na mapie Polski Guzianka
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Pozycja Jezior Mazurskich – powstawała w latach 1900-1944 Pozycja Jezior Mazurskich jest pierwszym, linearnym w swym przebiegu zespołem obiektów fortyfikacji nowoczesnej powstałym na terenie Mazur. Zachowane do dziś umocnienia ukazują różnorodność stosowanych rozwiązań fortyfikacyjnych pierwszej połowy XX w.

Historia i rodzaje umocnień

Duża ilość jezior na terenie Mazur stwarzała dogodne warunki do obrony. Umacniając przesmyki pomiędzy jeziorami tworzono umocnienia trudne do sforsowania dla przeciwnika, których obronę wspierać miały istniejące twierdze w Giżycku i Królewcu. W 1898 roku opracowano projekt wzmocnienia systemu umocnień, wykorzystujący dogodne ukształtowanie terenu oraz lasy, bagna i jeziora. Pierwsze prace fortyfikacyjne w ramach Pozycji Jezior Mazurskich przeprowadzono w latach 1900-1905. Najważniejszymi węzłami obrony tworzącymi pozycję były: Grupa Kula – Most Kula, Grupa Szymonka, Grupa Zielony Gaj, Grupa Mikołajki, Grupa Guzianka, Grupa Ruciane – Nida. Składały się one początkowo z 23 obiektów. Standardowym ich elementem były tzw. dzieła piechoty oraz ziemne lub wybetonowane otwarte stanowiska ogniowe dla ckm i artylerii. Jako wsparcie artyleryjskie punktów oporu zastosowano baterie przewoźnych wieżyczek pancernych. Całość stanowiła punkt oporu piechoty w sile 1 - 2 kompanii. Do 1902 roku wybudowano ponadto 5 betonowych wież ckm (trzy w Rucianym i Guziance oraz dwie broniące mostu drogowego w Mikołajkach). Wieże te posiadały od dwóch do czterech kondygnacji ze strzelnicami dla ckm i broni ręcznej oraz broniony przedsionek – latrynę. Po wybudowaniu w Mikołajkach mostu kolejowego w 1911 roku, zabezpieczono go dwoma blokhauzami strzeleckimi. W Mikołajkach wzniesiono także obiekty osłaniające most kolejowy – 2 stanowiska ogniowe na wschodnim przyczółku mostowym, które były osłonięte kratami fortecznymi (obecnie zachowane pozostałości). Rozbudowę umocnień Mikołajek zakończono w 1925 roku wznosząc schron bojowy. Na południu Pozycję Jezior Mazurskich przedłużały fortyfikacje Szczycieńskiej Pozycji Leśnej, a na północy Pozycja Węgorapy.

Fortyfikacje Pozycji Jezior Mazurskich zostały z powodzeniem wykorzystane przez wojska niemieckie podczas pierwszej wojny światowej. Walki na przedpolach Rucianego toczyły się zimą 1914/15 roku. Jednostki niemieckie powstrzymały wówczas Rosjan. W związku z rozbudową w okresie międzywojennym Giżyckiej Pozycji Polowej i Rejonu Umocnionego, zrezygnowano z dalszej rozbudowy Pozycji Jezior Mazurskich. Tylko w rejonie węzła Ruciane - Nida wybudowano nowe, żelbetonowe schrony piechoty dla 1–2 drużyn, wzmacniając stare dzieła piechoty (1928 r.). Ponadto w 1925 roku wzniesiony schron bojowy przy moście w Mikołajkach.

W ramach Pozycji Jezior Mazurskich największym węzłem oporu były umocnienia Ruciane - Guzianka. Zadecydowało o tym umiejscowienie w tym rejonie trzech mostów (dwóch drogowych i jednego kolejowego). W pierwszych latach XX wieku wybudowano tu pięć wież dla karabinów maszynowych (zlokalizowane przy mostach i śluzie) oraz pięć punktów oporu, rozmieszczonych wzdłuż linii brzegowej jezior. Wzniesione blokhauzy wieżowe miały wzmocnioną wytrzymałość murów. Uzupełnione one zostały o dwa baraki dla skoszarowania żołnierzy w Rucianym – Nida (przekształcone, istniejące do dziś). Umocnienia na odcinku Mikołajki - Giżycko odnowiono dopiero w 1944 roku. W obrębie pozycji wykopano wówczas również rów przeciwczołgowy oraz fragmentaryczne umocnienia polowe wzmocnione nielicznymi Kochbunkrami. Pozycje porzucono w styczniu 1945 roku praktycznie bez walki.

Stan aktualny

Licznie zachowane obiekty wchodzące w skład Pozycji Jezior Mazurskich są niezagospodarowane (wyjątek stanowią wieże w Mikołajkach, będące własnością prywatną), ogólnodostępne i często w związku z tym narażone są na zniszczenie lub stają się miejscem składowania śmieci. Umocnienia węzła oporu Ruciane Nida - Guzianka zachowane są w dobrym stanie technicznym, narażone są jednak na dewastację, m.in. przez rozkradanie pozostałości metalowego wyposażenia (np. wieże w Rucianym – Nida). Są to w większości interesujące obiekty o wartościach zabytkowych, w tym historycznej i naukowej. Część umocnień tworzących węzły oporu zachowana jest w formie ruiny, w tym m.in. punkty oporu piechoty z baterią dział 100 mm w Zielonym Gaju i Szymonce. W ramach pozycji istnieją do dziś także schrony bierne i bojowe oraz blokhauzy strzeleckie (Mikołajki) i wieże ckm. Jako jedyne w ramach pozycji występują również betonowe stanowiska dla przewoźnych wieżyczek pancernych (Guzianka).

Zobacz także

[1][12.05.2015]

Bibliografia

P. Bujas, Blokhauzy wieżowe węzła oporu Ruciane - Guzianka, Forteca, nr 1(1), 1997.
K. Biskup, Wstępne rozpoznanie zasobu fortyfikacji XIX- i XX-wiecznych na obszarze d. Prus Wschodnich, INFORT, nr 1(11), 1996.
K. Biskup, Fortyfikacje dziewiętnasto- i dwudziestowieczne na obszarze dawnych Prus Wschodnich, Studia Angerburgica, Tom 2, Węgorzewo 1997.
W. Rużewicz, Fortyfikacje nowożytne Prus Wschodnich – przewodnik, Wrocław 2006.