Sowiróg

Sowiróg
Sowiróg przed 1945 rokiem. Źródło: www.rygielpisz.eu [10.11.2014]
Rodzaj miejscowości	nie istnieje
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Pisz
Liczba ludności (2014)	brak
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Sowiróg
Położenie na mapie Polski Sowiróg
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Sowiróg (niem. Sowirog, od 1934 r. Loterswalde) – dawna wieś położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz.

Sowiróg na mapie sprzed 1945 roku. Źródło: www.fotosik.pl [25.08.2013]

Położenie

Wieś położona była w Puszczy Piskiej, w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, nad Jeziorem Nidzkim, około 15 km na południowy zachód od Pisza, na południe od Jaśkowa i Wiartla.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w 1563 roku, gdy 4 lub 5 łanów na prawie chełmińskim otrzymał tu Abraham Lautterschk, strzelec i borowy z leśnictwa piskiego. Po drugiej stronie jeziora, naprzeciwko Sowirogu znajdowała się Przyrośl, w której była książęca buda myśliwska. Początkowo wieś nazywana była Weiroch, później Sobiroch, Sowirog. W 1857 roku liczyła 56 mieszkańców, zaś w maju 1939 roku – 169 mieszkańców. Między Sowirogiem a Strugą pod drugiej stronie jeziora (ta wieś również już nie istnieje) działała przeprawa promowa

Na przełomie XIX i XX wieku założono we wsi szkołę. W 1935 roku pracował w niej jeden nauczyciel, zaś uczęszczało 18 dzieci.

Po II wojnie światowej zachowało się tu 10 budynków i murowana szkoła, lecz w 1948 roku ostatni mieszkańcy wyjechali do Niemiec, zaś ocalałe budynki rok później rozebrano. Obecnie na miejscu ludnej niegdyś wsi pozostały jedynie fundamenty domów, stary dąb, który niegdyś stał w środku wsi oraz zarośnięty, zdewastowany przez ludzi i puszczę cmentarz. W 2010 roku z inicjatywy stowarzyszenia "Sadyba" cmentarz odnowiono i postawiono tablicę z informacją o historii wsi.

W Sowirogu rozgrywa się akcja znanej powieści Ernsta Wiecherta (1887-1950) Dzieci Jerominów z lat 1945–1947. W książce znalazły się słowa, które w świetle losów wsi nabierają szczególnego wydźwięku: Nikt nie napisał jeszcze kroniki wsi Sowiegorogu. Zagubione wsie nie mają kroniki. Leżą wśród jezior i bagien mazurskiego kraju, mają szare dachy i ślepe okna, stare studnie z żurawiami i dzikie grusze rosnące na kamienistej ziemi. Otacza je wielki las i wisi nad nimi wysokie niebo z ciemnymi chmurami. Droga biegnie między chylącymi się ku upadkowi płotami, jej piaszczyste pasmo przychodzi z bezkresnych lasów i wśród nich znów ginie. Wędruje po drodze listonosz, a jeszcze częściej żandarm. Czasami barwny i hałaśliwy orszak weselny przetoczy się jej głębokimi koleinami. Lecz najczęściej droga odpoczywa w spokoju i tylko młode brzózki rzucają swój delikatny cień na zarośnięte trzciną rowy. Piasek nie pamięta tych, którzy po nim szli na spotkanie z życiem lub śmiercią. Droga nie ma krzyży ani pomników. Jest bezimienna.

Turystyka

• Szlak Puszczą Piską: Ruciane Nida – Pisz

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Pawlicki Ryszard Wojciech, Sowiróg Ernsta Wiecherta, Znad Pisy, nr 2, 1995, ss. 16–23.
Pawlicki Ryszard Wojciech, W poszukiwaniu Sowirogu, Borussia, nr 6, 1993, ss.1-6 Strona Ernsta Wiecherta [25.08.2013]
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Deutsche Verwaltungsgeschichte [25.08.2013]
Mapa miejsc odnalezionych [25.08.2013]

Przypisy

To hasło dedykowane jest pamięci o wszystkich zaginionych wsiach na Warmii i Mazurach.