Teodor Potocki

Teodor Potocki
Teodor Potocki Źródło: Commons Wikimedia, 12.09.2013.
Data i miejsce urodzenia	13 luty 1664 r. Moskwa
Data śmierci	12 listopad 1738 r.

Teodor Potocki herbu Pilawa (ur. 13 lutego 1664 – zm. 12 listopada 1738) – biskup chełmiński (1699–1712), biskup warmiński (1712–1723), prymas Polski (od 1722), sekretarz królewski.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

Edukację swoją rozpoczął u jezuitów w Warszawie. W 1683 r. uzyskał niższe święcenia kapłańskie. Następnie kształcił się w Rzymie.

Praca

Był m.in. sekretarzem króla Jana III Sobieskiego. Przez króla Augusta II w 1697 desygnowany został na biskupa chełmińskiego - konsekrowany w 1699. Jako biskup chełmiński był aktywnym administratorem biskupstwa, przeprowadził w 1700 i 1706 r. wizytacje generalne, wydał nową ordynację dla kapituły chełmińskiej. Idąc za racjami wskazywanymi przez jezuitów sprzeciwił się planom osadzenia w Lubawie zakonu pijarów.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

W 1706 współpracował ze Stanisławem Leszczyńskim, następnie przeszedł na stronę Augusta II, za co desygnowany został na diecezję warmińską, gdzie odbył uroczysty ingres we wrześniu 1712. Jako biskup warmiński odnowił zamki biskupie w Lidzbarku Warmińskim i Reszlu oraz rozbudował zamek w Ornecie. Fundował nowe kościoły, m.in. w Braniewie (z fundacji biskupa powstał też tutaj Dom dla konwertytów) i Krośnie oraz kaplice, jak ta w Mędzylesiu. Rozbudował sanktuarium w Stoczku Klasztornym oraz był mecenasem Macieja Meyera i finansował malowanie kościoła w Świętej Lipce, a także ufundował tam główny ołtarz. Za jego życia odnowiono też kościoły w Krekolach i Orzechowie

W listopadzie 1723 został arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem Polski. Wraz z Józefem Potockim był jednym z przywódców magnackiej opozycji (republikanci) przeciwko Augustowi II i reformatorskim pomysłom Familii. W 1733 roku podpisał elekcję Stanisława Leszczyńskiego. W 1734 wzięty przez Rosjan do niewoli w Gdańsku pozostawał siedem miesięcy w więzach, nie chcąc uznać narzuconego przez obcą przemoc Augusta III, z którym pojednał się ostatecznie dopiero w 1735. Duszpasterzem był gorliwym, skłonnym jednak do fanatyzmu i bezwzględności. Zmarł w Warszawie, pochowany został w katedrze gnieźnieńskiej w kaplicy Potockiego którą kazał wybudować sobie już za życia. W 1732 odznaczony Orderem Orła Białego.

Ciekawostki

Urodził się w Moskwie, gdzie jego ojciec Paweł Potocki, kasztelan kamieniecki, był jeńcem wojennym.

Bibliografia

Poczet biskupów warmińskich, pod red. Stanisława Achremczyka, Olsztyn 2008, 510 ss.