Tiedemann Giese

Tiedemann Giese
Tiedemann Giese, portret (1525-1530). Fot. Andreas Praefcke. Źródło: Commons Wikimedia, 12.09.2013.
Data i miejsce urodzenia	1 czerwca 1480 r. Gdańsk
Data i miejsce śmierci	28 październik 1550 r. Lidzbark Warmiński

Tiedemann Giese, Gise, Gisius (ur. 1 czerwca 1480 w Gdańsku, zm. 23 października 1550 w Lidzbarku Warmińskim) – biskup chełmiński, biskup warmiński.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

W latach 1492–1496 Giese studiował filozofię na Uniwersytecie w Lipsku. Do stanu duchownego został wybrany spośród sześciu braci. 28 grudnia 1499 r. otrzymał magistra sztuk wyzwolonych. W 1500 r. rozpoczął praktykę prawniczą w Kurii Rzymskiej.

Praca

Od 1504 r. Giese był kanonikiem warmińskim oraz proboszczem w Zblewie (Żuławy Gdańskie) i parafii św. Piotra i Pawła w Gdańsku. W latach 1510-1515 i 1521-1524 sprawował urząd administratora dóbr kapitulnych w Olsztynie. W latach 1517-1537 był oficjałem generalnym, a w latach 1523-1538 kustoszem kapituły. W 1536 r. król Zygmunt nadał mu biskupstwo chełmińskie. Zatwierdzenie nominacji przez Stolicę Apostolską otrzymał 11 stycznia 1538 r. W 1549 r. został wybrany na biskupa warmińskiego.
Giese był rzecznikiem interesów Polski na Warmii. Świadczy o tym list do Zygmunta Starego z prośbą o ochronę przed Krzyżakami, którego był współautorem. Giese był zwolennikiem zachowania jedności kościoła oraz jego reformy metodami łagodnymi i pokojowymi.
Giese podjął polemikę z Janem Biresmannem – zwolennikiem luteraniznmu. W tym celu napisał rozprawę pt. "Anthelogikon". Zgadzał się w niej z luterańską nauką o łasce i powszechnym kapłaństwie wiernych. Dzieło to opublikowano w Krakowie w 1525 r. Giese wraz z Feliksem Reichem spisali statuty dla biskupstwa i Prus Książęcych, które opublikowano w 1528 r. Pracował także nad rewizją prawa chełmińskiego. Będąc biskupem chełmińskim dał się poznać jako mecenas nauki i kultury.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Giese był cenionym dyplomatą, zaufanym króla Zygmunta Starego. Był humanistą, który utrzymywał korespondencję m.in. z Erazmem z Rotterdamu, Filipem Melanchtonem i Jerzym Retykiem. W 1525 r. opublikował "Centum et decem assertionum, quas auctor earum Flosculos appellavit de homine interiore et exteriore. Antelogikon" - polemikę ze zwolennikiem Lutra Briesmannem. Niestety większość pozostałych jego prac zaginęła, jak - rozprawa "O Arystotelesie" i dzieło "De Regno Christi". Był przyjacielem Mikołaja Kopernika i walczył po jego śmierci o czystość przekazu dzieł mistrza. Już jako biskup warmiński napisał rozprawę "Hyperaspistes", w której bronił teorii ruchu ziemi.

Ciekawostki

Giese był synem burmistrza gdańskiego Alberta i Elżbiety Langenbeck. Był również spokrewniony z biskupem warmińskim Maurycym Ferberem. Jego bratanek, również Tiedemann Giese (1543-1582), był sekretarzem królewskim i dyplomatą. Ponadto babka Jana i Eberharda Ferberów była rodzoną siostrą babki Tiedemanna. Rodziny Giesów w średniowieczu zamieszkiwały liczne miasta hanzeatyckie. Giese wspierał finansowo rodzeństwo i ich dzieci. Szczególnie upodobał sobie brata Jerzego. Odnaleziono prawie 460 listów wystosowanych przez Giesego do Jerzego.

Bibliografia

Poczet biskupów warmińskich, pod red. Stanisława Achremczyka, Olsztyn 2008, 510 ss.