Toprzyny

Toprzyny
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Górowo Iławeckie
Liczba ludności (2010)	134
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Toprzyny
Położenie na mapie Polski Toprzyny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Toprzyny (niem. Topprienen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Górowo Iławeckie. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 134 mieszkańców (łącznie z Warszkajtami i Wężykowem). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Anna Frajda.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wzniesień Górowskich, 20 km na północny zachód od Bartoszyc i 10 km na północny wschód od Górowa Iławeckiego, w pobliżu granicy państwowej z obwodem kaliningradzkim; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 511. Wieś zachowała dawny układ ulicówki.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Została założona w 1362 roku jako służebny majątek rycerski o powierzchni 12 łanów. Nazwa wywodzi się od Prusa o imieniu Toper. Majątek ziemski istniał tu aż do reform uwłaszczeniowych na początku XIX wieku.

Szkołę we wsi założono w połowie XVIII wieku. W 1935 roku uczęszczało do niej 106 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie, a w latach 60. XX w. wybudowano dla niej nową siedzibę.

Po 1945 roku Toprzyny stały się siedzibą sołectwa. Przy wsi działały dwa państwowe gospodarstwa rolne: PGR Dulsin i PGR Wężykowo, oba utworzone na bazie dawnych majątków ziemskich. Według spisu powszechnego z 1983 roku wieś składała się z 25 budynków mieszkalnych i miała 33 indywidualne gospodarstwa rolne, które zajmowały łącznie obszar 270 ha. We wsi znajdowały się wówczas: świetlica, biblioteka, filia biblioteczna, sklep spożywczy i zakład kowalsko-ślusarski.

Liczba mieszkańców w następujących latach wynosiła:

• 1857 – 144 osoby
• 1933 – 389 osób
• 1939 – 440 osób
• 1983 – 125 osób

Edukacja

• Szkoła Podstawowa Filialna im. Kornela Makuszyńskiego w Toprzynach

Zabytki

• budynek szkoły z zabudowaniami gospodarczymi (nr 23a)
• przykłady budownictwa wiejskiego z pierwszej ćwierci XX wieku (domy i budynki gospodarcze)
• dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, położony około 1 km od wsi, na wzniesieniu; stan bardzo zły

Bibliografia

Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
gorowoil-ug.bip-wm.pl, Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Górowo Iławeckie, Górowo Iławeckie 2008 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]