Trękusek

Trękusek
Trękusek. Tradycyjna kapliczka. Fot. Piotr Marynowski. Źródło: Commons Wikimedia [12.11.2013]
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Purda
Liczba ludności (2010)	279
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Trękusek
Położenie na mapie Polski Trękusek
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Trękusek (niem. Klein Trinkhaus) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku liczyła 279 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Genowefa Brach.

Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 4 km na południowy wschód od Klewek.

Dzieje miejscowości

Początki wsi związane są z powstaniem kilku innych miejscowości: Trękusa, Kaborna oraz Wygody. Kapituła warmińska nadała ostatni akt lokacyjny na wolny obszar w okolicy Olsztyna. Nadanie lenne otrzymali [[Prusowie| pruscyśś bracia: Nadraw, Wopel, Schayworth i Petrus, zwani Karyothen. Otrzymali obszar puszczański wielkości 130 łanów. Na terenie majątku założyli Trękus i Trękusek. Trękusek przez całe swoje dzieje pozostawał folwarkiem szlacheckim.

Folwark na obszarze 30 łanów założyła w 1560 r. prawdopodobnie rodzina Grzymałów herbu Grzymała, która rezydowała tu do roku 1656. Wówczas zakupili Track pod Olsztynem, gdzie przenieśli swoją rezydencję. W latach 1656-1681 Trękusek stanowił własność szlacheckiej rodziny Rogawskich. Córka Rogawskich – Anna stała się bohaterką głośnego skandalu. Była zakochana w polskim szlachcicu - protestancie. Na katolickiej Warmii obowiązywał zakaz małżeństw mieszanych. Zakochani upozorowali porwanie Anny, dzięki czemu mogli wziąć ślub. Sprawa naturalnie wyszła na jaw, a sąd rezydujący na olsztyńskim zamku nie wykazał się zrozumieniem - młoda mężatka miała pozostać przy rodzicach w Trękusku. Małżonek natomiast nie miał zamiaru przechodzić na katolicyzm, co zmusiło go do ucieczki z Warmii. Nie wiadomo do końca, jak dalej potoczyły się losy zakochanych. Prawdopodobnie Anna podążyła ostatecznie za mężem.

W 1681 roku Trękusek został zakupiony przez warmińską rodzinę szlachecką Nenchenów, która od 1634 roku rezydowała w Ełdytach, a od 1656 roku w Klewkach. Klewki odziedziczył Jakub Nenchen – rajca braniewski, a następnie jego syn Jan Kazimierz – oficer wojska polskiego, który był właścicielem Trękuska i Pęglit. Trękusek pozostawał cały czas jedynie folwarkiem; funkcje rezydencji sprawowały Klewki. Córka Jana Kazimierza - Anna Marianna odziedziczyła obie wsie, które wniosła jako wiano do małżeństwa z przedstawicielem warmińskiego rodu szlacheckiego – Zygmuntem Albertem von Hattenem (Hattyńskim).

W 1747 roku kolejnym właścicielem folwarku w Trękusku i rezydencji w Klewkach został Jan Jerzy Weiss – burgrabia zamkowy w Olsztynie. Po jego śmierci dobra odziedziczył syn Karol - kapitan w wojsku polskim. Karol poślubił Symfrozynę Grzymalankę z Tracka, a następnie przeniósł się z małżonką do Warszawy. Majątek sprzedał szlachcicowi pomorskiemu von Brederlow.

Według spisu przygotowanego po zaborze Warmii przez Prusy majątek obejmował 30 łanów, zamieszkanych przez karczmarza, pastucha i 9 chłopów folwarcznych wraz z rodzinami – łącznie 57 osób. W 1799 r. nowym właścicielem dóbr został pochodzący z Bawarii baron Reischbach von Reichenstein. W okolicach 1825 roku Trękusek i Klewki należały do kapitana wojska polskiego Stanisława Carnevallego. W 1836 roku jako właścicielem był niejaki Ohlenschläger. W latach 1842-1848 dobra stanowiły własność Norwega - Petera Thorwalda Lousa. Ten ostatni przekazał Klewki swojemu bratu, sam zaś pozostał w Trękusku. To właśnie Lous zbudował prawdopodobnie dwór na terenie folwarku. Norweg pozostawał w Trękusku jeszcze w 1871 roku, kiedy to dobra liczyły 109 mieszkańców. Lous zmarł bezpotomnie; nikt z rodziny nie odziedziczył Trękuska.

W 1889 roku folwark należał do kapitana von Biebersteina. W 1905 roku jako właściciel w spisie majątkowym widnieje Adalbert Fischer. Fischer posiadał cegielnię, 300 owiec, 120 świń, 46 koni i 200 sztuk bydła. Ostatnia wiadomość o tym właścicieli pojawia się w spisie z 1922 roku. Majątek odziedziczył jego syn Hubert, który gospodarzył w Trękusku do 1945 roku.

Po zakończeniu II wojnie światowej majątek został upaństwowiony - utworzono PGR. Dwór spłonął w latach 90. XX wieku. Współcześnie w Trękusku wybudowano spore osiedle domków jednorodzinnych w pobliżu drogi Olsztyn – Szczytno. W miejscowości działa sklep, przystanek MPK oraz ferma drobiu.

Zabytki

• zabytkowa kapliczka przydrożna

Bibliografia

Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Strona Gminy Purda [12.11.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013
Wikipedia [12.11.2013]