Tuchlin

Tuchlin
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Orzysz
Liczba ludności (1988)	199
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-250
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Tuchlin
Położenie na mapie Polski Tuchlin
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Tuchlin (niem. Tuchlinnen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Ewa Paciorek.

Położenie

Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, na północnym brzegu jeziora Tuchlin oddzielonego przesmykiem od jeziora Śniardwy, 13 km na zachód od Orzysza. W odległości 2 km na północ od wsi znajduje się stacja kolejowa na linii Ełk – Orzysz – Mrągowo (obecnie nieczynnej).

Dzieje miejscowości

Osada istniała już przed wojną trzynastoletnią (1454-1466). Przywilej został odnowiony w 1477 roku na prawie magdeburskim na 10 łanach dla Macieja Presofskiego (Przerowskiego). Wieś występowała w tym czasie pod nazwami Tuchlinen lub Toclin. W 1555 roku starosta ryński Jerzy von Diebes sprzedał siedmiu wolnym z Tuchlina 3 łany, a także podarował tam 4,5 łana swojemu pisarzowi starościńskiemu. W wyniku epidemii dżumy w latach 1709-1710 wymarła prawie cała ludność wsi. Miejscowość należała do parafii ewangelickiej w Okartowie.

Szkoła we wsi powstała w 1745 roku. W 1935 roku jeden nauczyciel zajmował się tu edukacją 64 dzieci.

Wieś ma charakter ulicówki; dobrze zachował się dawny układ zabudowy z początku XX wieku. W Tuchlinie jest kilka niewielkich plaż nad jeziorem Tuchlin. W pobliskim przysiółku Zdęgówko nadal istnieje wiele starych domów z czerwonej cegły i z czerwonymi dachówkami.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:

• 1857 r. – 128 osób

• 1864 r. – 151 osób

• 1867 r. – 143 osoby

• 1933 r. – 308 osób

• 1939 r. – 421 osób

• 1988 r. – 199 osób

Zabytki

• zespół dworca kolejowego z 1912 roku: dworzec z budynkiem spedycji kolejowej, budynek mieszkalny i trzy budynki gospodarcze
• dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, na północ od wsi; użytkowany jeszcze w latach 70. XX wieku; częściowo zdewastowany
• dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, na północ od wsi; zdewastowany
• dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, Tuchlin Kolonia; zdewastowany
• Tuchlin-Zdęgówko: budynek szkoły z lat 20. XX wieku
• Tuchlin-Zdęgówko: dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku

Ludzie związani z miejscowością

• Andrzej Bałdyga (1963–1998) – nauczyciel, pedagog, poeta

Bibliografia

Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Pawlicki Ryszard Wojciech, Sikorski Piotr, Wierzba Marek, Ziemia Orzyska. Przewodnik po ścieżkach rowerowych, Orzysz 2004.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73–90.
Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
Deutsche Verwaltungsgeschichte [19.09.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [19.09.2013]
Strona Gminy Orzysz [19.09.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [19.09.2013]