Wołowno

Wołowno
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Jonkowo
Liczba ludności (2010)	311
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Wołowno
Położenie na mapie Polski Wołowno
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Wołowno (niem. Windtken) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 311 mieszkańców (łącznie z Bałągiem).

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Olszyńskim, 8 km na zachód od Jonkowa i 13 km na zachód od Olsztyna; przebiega przez nią linia kolejowa na odcinku Olsztyn – Morąg.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w 1346 roku, gdy kapituła warmińska powierzyła dwóm Prusom zadanie zasiedlenia wsi czynszowej na 30 łanach. W wyniku zniszczeń z okresu wojny głodowej tutejszy sołtys uprosił kapitułę o odnowienie przywileju lokacyjnego (1416). Raz jeszcze wieś ucierpiała podczas wojny trzynastoletniej. Zagospodarowywaniem i odbudową wsi zajmował się w 1517 i 1519 roku administrator kapituły Mikołaj Kopernik. Działalność tę przerwała kolejna, już ostania wojna z zakonem. Po jej zakończeniu odłogiem leżało tu aż 21 łanów ziemi, jednak ponowne zasiedlanie wsi dobiegło końca już w 1533 roku. U schyłku XVI wieku trzy łany były własnością sołtysa, który posiadał również niewielki młyn działający wyłącznie na potrzeby wsi; cztery łany należały do wolnych, a resztę ziemi uprawiali chłopi czynszowi. Aż do I rozbioru Polski obszar wsi się nie zmienił. W 1770 roku trzy łany w dalszym ciągu były sołeckie, cztery były własnością wolnych chłopów, a na pozostałych gospodarowali czynszownicy; we wsi działała karczma.

Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię. W tym czasie założono we wsi szkołę elementarną, w której zatrudniony był jeden nauczyciel. W okresie międzywojennym była to szkoła dwuklasowa zatrudniająca trzech nauczycieli. W latach 60. XIX wieku Wołowno obejmowało powierzchnię 644 ha.

Szkołę w Wołownie zlikwidowano w 1992 roku (była to filia placówki w Jonkowie). Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy.

Liczba mieszkańców w XIX i XX wieku kształtowała się następująco:

• 1857 – 208 osób
• 1861 – 240 osób
• 1933 – 270 osób
• 1939 – 244 osoby

Zabytki

• budynek dawnej szkoły z pierwszej ćwierci XX wieku
• dwie przydrożne kapliczki warmińskie

Bibliografia

Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Syrwid Robert, Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność, Jonkowo 2010.
jonkowo.pl, historia wsi [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo, bip.warmia.mazury.pl [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 5.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
ciekawemazury.pl 05.03.2014]
domwarminski.pl [05.03.2014]