Grzęda

Grzęda
Kościół pw. św. Mikołaja w Grzędzie. Autor: Andrzej Grabowski. Źródło: www.mojemazury.pl
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bisztynek
Liczba ludności (2010)	149
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Grzęda
Położenie na mapie Polski Grzęda
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Grzęda (niem.Sturmhübel) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 149 osób. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Wioletta Olszewska.

Położenie

Miejscowość leży w odległości 9 km na północny wschód od Bisztynka.

Dzieje miejscowości

Miejscowość została założona jako wieś czynszowa w 1339 roku na obszarze 64 włók. Zasadźcami byli dwaj Prusowie, bracia Piotr i Eckehard Lemkani. Nowo powstała osada została skolonizowana przez ludność pruską. Pierwotna nazwa wsi brzmiała Boumgarbe, co w języku pruskim oznaczało wzgórze bądź wzniesienie. Przyjęta później niemiecka nazwa Sturmhübel jest dosłownym tłumaczeniem nazwy pruskiej.

Wojna polsko-krzyżacka w latach 1519–1521 doprowadziła do spustoszenia i znacznego wyludnienia wsi, jednak już do roku 1533 udało się zasiedlić część opuszczonych włók. Kościół został wybudowany wkrótce po założeniu miejscowości, jego istnienie potwierdza spis parafii z końca XV stulecia. Wszystko wskazuje na to, że uległ on zniszczeniu w okresie konfliktu polsko-krzyżackiego (1519–1521). Nowy kościół został wzniesiony w 1581 roku. W 1754 roku częściowo spłonął. Ponowna konsekracja miała miejsce w roku 1779, a dokonał jej biskup Ignacy Krasicki.

Pierwsza szkoła została założona prawdopodobnie w momencie powstanie kościoła. Przed 1789 rokiem funkcję nauczyciela i zarazem organisty sprawował Michał Matern. W 1935 roku szkoła liczyła 93 uczniów i 2 nauczycieli. W 1785 roku Grzęda składała się z 58 domów. W XIX wieku w skład miejscowej parafii wchodziły miejscowości Janowiec, Pleśno, Zieleńce. Po 1945 roku wieś została zasiedlona przez polskich osadników. W 1947 roku uruchomiono szkołę podstawową.

Liczba mieszkańców w następujących latach wynosiła:

• 1820 – 355 osób
• 1848 – 447 osób
• 1939 – 528 osób

Edukacja

W miejscowości funkcjonuje szkoła podstawowa.

Zabytki

• kościół pw. św. Mikołaja z 1779 roku, we wnętrzu trzy barokowe ołtarze
• pomnik ku czci poległych w czasie I wojny światowej, zlokalizowany na przykościelnym cmentarzu
• budynek dawnej szkoły z okres międzywojennego
• przykościelny cmentarz ewangelicki

Bibliografia

Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1969.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [20.12.2013]
mojemazury.pl [20.12.2013]
pl.wikipedia.org [20.12.2013]