Piotrowiec: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
m (Emes przeniósł stronę Gietrzwałd na Piotrowiec, bez pozostawienia przekierowania pod starym tytułem)
Linia 1: Linia 1:
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
  |nazwa                = Pole-obowiązkowe 
+
  |nazwa                = Piotrowiec
  |herb wsi              = Pole-obowiązkowe  
+
  |herb wsi              =   
  |flaga wsi            = Pole-obowiązkowe  
+
  |flaga wsi            =   
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
  |dopełniacz wsi        = Pole-obowiązkowe      
+
  |dopełniacz wsi        =     
  |zdjęcie              = Pole-obowiązkowe 
+
  |zdjęcie              =  
  |opis zdjęcia          = Pole-obowiązkowe    
+
  |opis zdjęcia          =   
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |rodzaj miejscowości  =
  |województwo          = Pole-obowiązkowe
+
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
  |powiat                = Pole-obowiązkowe
+
  |powiat                = braniewski
  |gmina                = Pole-obowiązkowe
+
  |gmina                = Pieniężno
 
  |miejscowość podstawowa =
 
  |miejscowość podstawowa =
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = Pole-obowiązkowe
+
  |liczba ludności      = 189
  |rok                  = Pole-obowiązkowe
+
  |rok                  = 2010
 
  |strefa numeracyjna    =
 
  |strefa numeracyjna    =
 
  |kod pocztowy          =
 
  |kod pocztowy          =
Linia 22: Linia 22:
 
  |mapa wsi              =
 
  |mapa wsi              =
 
  |kod mapy              = PL-WN
 
  |kod mapy              = PL-WN
  |stopniN = 53 |minutN = 42 |sekundN = 56
+
  |stopniN = 54 |minutN = 18 |sekundN = 16
  |stopniE = 21 |minutE = 19 |sekundE = 02
+
  |stopniE = 20 |minutE = 05 |sekundE = 52
 
  |commons              =
 
  |commons              =
 
  |wikipodróże          =
 
  |wikipodróże          =
Linia 29: Linia 29:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}<br/>
 
}}<br/>
''' Gietrzwałd (niem. Dietrichswalde) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, siedziba gminy Gietrzwałd przy drodze krajowej nr 16 Olsztyn - Ostróda, 20 km na południowy zachód od Olsztyna.
+
''' Piotrowiec ''' (niem. ''Peterswalde'') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat braniewski|powiecie braniewskim]], w [[gmina Pieniężno|gminie Pieniężno]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała [[podział administracyjny|administracyjnie]] do [[województwo elbląskie|województwa elbląskiego]].
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
 
<br/><br/>
 
  
== Charakterystyka fizjograficzna ==
+
Miejscowość w 2010 roku liczyła 189 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Henryk Kaczan]]<ref>http://bip.pieniezno.pl/?cid=91</ref>.
Gmina Gietrzwałd położona jest w obrębie jednostki fizjograficznej zwanej Pojezierzem 
+
 
 +
<br/>
 +
 
 +
== Położenie ==
 +
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowo-zachodniej części [[Wzniesienia Górowskie|Wzniesień Górowskich]], nad strumieniem [[Banówka]], 8 km na północ od [[Pieniężno|Pieniężna] i 20 km na południowy wschód od [[Braniewo|Braniewa]]; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 507 na odcinku Pieniężno - Braniewo.
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
Wieś lokowana na 70 łanach na prawie chełmińskim w miejscu zwanym Gudikus 19 maja 1352 r. przez Kapitułę Warmińską. Zasadźcą był sołtys Dittrich lub Ditter. Od nazwiska zasadźcy utworzona została niemiecka nazwa wsi Dietrichswalde, spolszczona następnie na Dzietrzwałd, Jetrzwałd i w końcu – na Gietrzwałd. Polska nazwa pojawiła się w dokumentach w XVII wieku.
+
Wieś po raz pierwszy wymieniana jest w źródłach historycznych z roku 1326, zaś przywilej lokacyjny otrzymała 11 listopada 1330 roku. Sołtysem był niejaki Piotr, od którego wywodzi się nazwa wsi; miał on prawo założenia karczmy i młyna. Wieś liczyła 54,5 łanu, a osadników na siedem lat zwolniono z płacenia czynszu. Wieś znacznie ucierpiała podczas ostatniej [[wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|wojny polsko-krzyżackiej]] - spośród 45 łanów aż 32 leżały odłogiem; ponowne zagospodarowywanie trwało aż do lat 80. XVI wieku. W 1649 roku kapituła odnowiła przywilej dla Piotrowca; sołtysem został wówczas niejaki Michał Belgart. W tym okresie gospodarowało tu 12 chłopów, sołtys, karczmarz i młynarz. W 1783 roku była to wieś królewska. Kościół w Piotrowcu wybudowano w XIV wieku. Po pożarze z roku 1581 odbudowano go w 1589 roku; obecna świątynia pochodzi z drugiej połowy XVII wieku.
Z dokumentu wizytacyjnego wiadomo, że we wsi w poł. XVII w. mieszkało 17 gospodarzy-gburów, działał młyn oraz dwie karczmy.
+
 
W 1789 we wsi było 59 domów, a mieszkańcy w zdecydowanej większości mówili po polsku.
+
Przed wybuchem [[II wojna światowa|II wojny światowej]] większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 28 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, a 14 w handlu i komunikacji.
Według danych Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego w 1876 Gietrzwałd liczył około 1000 mieszkańców, z których wszyscy, oprócz jednej rodziny, byli Polakami i katolikami; trudnili się oni głównie uprawą roli i hodowlą bydła. We wsi działała szkoła katolicka[1].
+
 
W Gietrzwałdzie powstał pomysł utworzenia "Gazety Olsztyńskiej". Tu żył i pracował Andrzej Samulowski (1840-1928), założyciel pierwszej księgarni na Warmii (1878). Budynek księgarni wraz z tablica pamiątkowa istnieje do dzisiaj. Drugą księgarnię w roku 1881 założył A. Sikorski (działacz Towarzystwa Czytelni Ludowych). Pierwsza polska szkoła zaczęła działalność w okresie plebiscytu (w latach 1929-33), przedszkole od 1927 r. Tu powołano również bibliotekę Towarzystwa Czytelni Ludowych.
+
 
Mieszkańcy wsi są w większości wiernymi Kościoła Rzymskokatolickiego. W miejscowości tej znajduje się Sanktuarium Maryjne.
+
Liczba mieszkańców i gospodarstw
Gietrzwałd zasłynął w roku 1877 kiedy to od 27 czerwca do 16 września, na przykościelnym klonie, Matka Boża objawiała się dwóm dziewczynkom: Barbarze Samulowskiej (obecnie trwa jej proces beatyfikacyjny) i Justynie Szafryńskiej, objawienie nazwano objawieniem w Gietrzwałdzie. Obie dziewczynki pochodziły z niezamożnych rodzin. Maryja przemawiała do nich po polsku, co wywołało poruszenie, jako że język polski był wówczas w Prusach zakazany. Fakt ten wzmocnił ruch polski na Warmii. Od czasu objawienia do Sanktuarium Maryjnego w Gietrzwałdzie co roku przybywają liczne rzesze pielgrzymów (łącznie nawet około miliona rocznie). Wikariuszem gietrzwałdzkiego kościoła był przez kilka lat ks. Wacław Osiński, prezes Związku Polaków w Niemczech na okręg Prus Wschodnich.
+
 
 +
1783 - 36 gospodarstw rolnych
 +
 
 +
1820 - 237 osób, 31 gospodarstw rolnych
 +
 
 +
1857 - 333 osoby
 +
 
 +
1905 - 369 osób
  
 +
1933 - 372 osoby
  
 +
1939 - 399 osób, 90 gospodarstw domowych
 
<br/>
 
<br/>
  
== Ludzie związani z miejscowością ==
+
== Edukacja ==
...
+
[[Szkoła Podstawowa w Piotrowcu]]
[[File:Obrazek-nazwa.jpg|thumb|242 px|Miejscowość-Opis-Rysunku]]
 
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Zabytki ==
 
== Zabytki ==
*Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Gietrzwałdzie. Pierwszy kościół został zbudowany wkrótce po lokacji wsi. Przed rokiem 1500 nastąpiła rozbudowa lub budowa nowego kościoła z cegły i kamienia. Z tego okresu częściowo zachowana jest do dziś prosta budowa salowa w stylu gotyckim. 31 marca 1500 r. konsekrowano kościół nadając mu wezwanie Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Wielokrotnie przebudowany, kościół otrzymał nowe nadania, w 1970 r. papież Paweł VI nadał kościołowi w Gietrzwałdzie tytuł Bazyliki Mniejszej. Kościół położony jest na wzniesieniu w centrum wsi i ogrodzony jest kamiennym murem. W części północno-wschodniej znajduje się aleja prowadząca do źródełka, w zachodniej Dom Pielgrzyma oraz plebania wraz z kaplicą św. Józefa.
+
*Częściowo zachowany średniowieczny układ ruralistyczny
*Kaplica wotywna św. Józefa zbudowana została w 1877 r., wkrótce po objawieniach Bogurodzicy, w czasie rzekomych objawień św. Józefa, za sprawą proboszcza Weichsela. Została wzniesiona z czerwonej cegły, a w jej wnętrzu ustawiono jedną z dwóch figurek św. Józefa. W późniejszych latach prostopadle do ściany wschodniej i zachodniej kaplicy dobudowano drewniane krużganki. Rzut kaplicy w kształcie prostokąta zamknięty poligonalnie od strony północno-zachodniej. Bryła zwarta w formie wieloboku foremnego, pokryta dachem pięciopołaciowym, jednokondygnacyjna, prawdopodobnie podpiwniczona. Wnętrze wyposażone w ołtarz neogotycki. Obecnie pełni rolę kaplicy pogrzebowej. Wpisana do rejestru zabytków pod nr. rej. A-2000 z 20.09.2002.
+
*[[Kościół w Piotrowcu|Kościół]] barokowy z XVI wieku, remontowany na przełomie XIX i XX wieku
*Kapliczki. Większość z nich pochodzi z XIX w., wzniesione z cegły na planie kwadratu, dwukondygnacyjne:
+
*Cmentarz przykościelny
o kapliczka, nr rej.: 2859 z 19.03.1991
+
*Pomnik poległych w [[I wojna światowa|I wojnie światowej]]
o kapliczka, nr rej.: 2860 z 19.03.1991
 
o kapliczka, nr rej.: 2861 z 19.03.1991
 
o kaplica przydrożna, 1800, nr rej.: 269 (G/45) z 20 marca 1957 oraz 991 z 27.03.1968
 
o kapliczka przydrożna, na terenie posesji nr 74, 2 poł. XVIII, nr rej.: 2864 z 19.03.1991
 
o kapliczka przydrożna, przy skrzyżowaniu dróg do Woryt, 2 poł. XIX, nr rej.: 2863 z 19.03.1991
 
o kapliczka przydrożna, przy drodze Olsztyn - Ostróda, 2 poł. XIX, nr rej.: 2903 z 19.03.1991
 
*Plebania, 1915, nr rej.: A-2862 z 20.09.2002
 
*Organistówka, 1884, nr rej.: A-1999 z 20.09.2002
 
*Domy:
 
o dom nr 13, drewniany, poł. XIX, nr rej.: 2866 z 4.09.1986 i 28.071992
 
o dom nr 16, drewniany, pocz. XX, nr rej.: 2867 z 25.01.1990
 
o dom nr 31 (szkoła polska, pocz. XX, nr rej.: 3628 z 30.09.1985
 
o dom nr 33, 1877, nr rej.: 1412 z 10.08.1973
 
 
 
 
 
[[File:Obrazek-nazwa.jpg|thumb|242 px|Miejscowość-Opis-Rysunku]]
 
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
...
+
#''Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
 +
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.
 +
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
 +
#[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [data dostępu: 12.11.2013]
 +
#Gminna ewidencja zabytków w: [http://bip.pieniezno.pl/?app=uchwaly&nid=1231| Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Pieniężno, załącznik nr 1] [data dostępu: 12.11.2013]
 +
#[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [data dostępu: 12.11.2013]
 +
#[http://www.verwaltungsgeschichte.de/braunsberg.html| Verwaltungsgeschichte] [data dostępu: 12.11.2013]
 
<br/>
 
<br/>
  
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
+
<references/>
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Zobacz też ==
 
== Zobacz też ==
...
+
 
 
<br/>
 
<br/>
  
[[Kategoria: Miejscowość]]
+
[[Kategoria: Miejscowość]]  [[Kategoria: Powiat braniewski]] [[Kategoria: Gmina Pieniężno]] [[Kategoria: Wieś sołecka]]

Wersja z 01:34, 4 sty 2014

Piotrowiec

Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat braniewski
Gmina Pieniężno
Liczba ludności (2010) 189
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Piotrowiec
Piotrowiec
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Piotrowiec
Piotrowiec
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Piotrowiec (niem. Peterswalde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Pieniężno. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 189 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Henryk Kaczan[1].


Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowo-zachodniej części Wzniesień Górowskich, nad strumieniem Banówka, 8 km na północ od [[Pieniężno|Pieniężna] i 20 km na południowy wschód od Braniewa; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 507 na odcinku Pieniężno - Braniewo.

Dzieje miejscowości

Wieś po raz pierwszy wymieniana jest w źródłach historycznych z roku 1326, zaś przywilej lokacyjny otrzymała 11 listopada 1330 roku. Sołtysem był niejaki Piotr, od którego wywodzi się nazwa wsi; miał on prawo założenia karczmy i młyna. Wieś liczyła 54,5 łanu, a osadników na siedem lat zwolniono z płacenia czynszu. Wieś znacznie ucierpiała podczas ostatniej wojny polsko-krzyżackiej - spośród 45 łanów aż 32 leżały odłogiem; ponowne zagospodarowywanie trwało aż do lat 80. XVI wieku. W 1649 roku kapituła odnowiła przywilej dla Piotrowca; sołtysem został wówczas niejaki Michał Belgart. W tym okresie gospodarowało tu 12 chłopów, sołtys, karczmarz i młynarz. W 1783 roku była to wieś królewska. Kościół w Piotrowcu wybudowano w XIV wieku. Po pożarze z roku 1581 odbudowano go w 1589 roku; obecna świątynia pochodzi z drugiej połowy XVII wieku.

Przed wybuchem II wojny światowej większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 28 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, a 14 w handlu i komunikacji.


Liczba mieszkańców i gospodarstw

1783 - 36 gospodarstw rolnych

1820 - 237 osób, 31 gospodarstw rolnych

1857 - 333 osoby

1905 - 369 osób

1933 - 372 osoby

1939 - 399 osób, 90 gospodarstw domowych

Edukacja

Szkoła Podstawowa w Piotrowcu

Zabytki

  • Częściowo zachowany średniowieczny układ ruralistyczny
  • Kościół barokowy z XVI wieku, remontowany na przełomie XIX i XX wieku
  • Cmentarz przykościelny
  • Pomnik poległych w I wojnie światowej


Bibliografia

  1. Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
  2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
  3. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
  4. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
  5. Gminna ewidencja zabytków w: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Pieniężno, załącznik nr 1 [data dostępu: 12.11.2013]
  6. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
  7. Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]


Przypisy


Zobacz też