Chata podcieniowa: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Mała architektura2 sakralna infobox | {{Mała architektura2 sakralna infobox | ||
<!-- w trakcie opracowania --> | <!-- w trakcie opracowania --> | ||
| − | |nazwa = | + | |nazwa = Chata podcieniowa |
|typ obiektu = chata podcieniowa <!-- Parametr obowiązkowy --> | |typ obiektu = chata podcieniowa <!-- Parametr obowiązkowy --> | ||
|lokalizacja = przydrożna | |lokalizacja = przydrożna | ||
|datacja = XVIII-XIX wiek | |datacja = XVIII-XIX wiek | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| − | }} <br /> | + | }} |
| − | + | '''Chata podcieniowa''' - (niem. Laubenhaus) model drewnianej [[Warmińska chata drewniana|chaty warmińskiej]] lub [[Mazurska chata drewniana|chaty mazurskiej]] o poddaszu wysuniętym poza ścianę szczytową chałupy opartym na zdobionych słupach. | |
| + | <br/><br/> | ||
| + | [[Plik:Chata podcieniowa.jpg|thumb|right|290px|Chata z frontowym podcieniem wypustowym z I poł. XIX w. z Burdajn na Oberlandzie w Muzeum Budownictwa Ludowego Parku Etnograficznym w Olsztynku. Fot. Albert Jankowski. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Poland._Olsztynek._Open_air_museum,_%28Skansen%29_005.JPG Commons Wikimedia], dostęp 7. grudnia 2013 | ||
| + | ]] | ||
== Występowanie == | == Występowanie == | ||
| − | |||
Ten typ budownictwa zaczął pojawiać się na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] na przełomie XVIII i XIX wieku głównie w domach szerokofrontowych-symetrycznych (trójdzielnych). | Ten typ budownictwa zaczął pojawiać się na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] na przełomie XVIII i XIX wieku głównie w domach szerokofrontowych-symetrycznych (trójdzielnych). | ||
Na [[Warmia|Warmii]] występowały 4 rodzaje podcieni, na [[Mazury|Mazurach]] 3 rodzaje. | Na [[Warmia|Warmii]] występowały 4 rodzaje podcieni, na [[Mazury|Mazurach]] 3 rodzaje. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Opis == | == Opis == | ||
| − | |||
* '''podcienie szczytowe''' - płytkie, maksymalnie do 80 cm. głębokości. Wysunięcie ściany szczytowej poddasza najczęściej umieszczano z jednej strony budynku, rzadko z obu stron. Podcienie ozdabiano najczęściej dwudzielnym [[Elementy ozdobne chat drewnianych | deskowaniem w "jodełkę"]], szczytowym [[Elementy ozdobne chat drewnianych|pazdurem]] oraz rzeźbionymi filarami. Poza funkcją estetyczną, podcienie chroniło belki ściany dolnej przed nadmiarem wilgoci i szybkim gniciem, ale nie chroniło wejścia do chaty. | * '''podcienie szczytowe''' - płytkie, maksymalnie do 80 cm. głębokości. Wysunięcie ściany szczytowej poddasza najczęściej umieszczano z jednej strony budynku, rzadko z obu stron. Podcienie ozdabiano najczęściej dwudzielnym [[Elementy ozdobne chat drewnianych | deskowaniem w "jodełkę"]], szczytowym [[Elementy ozdobne chat drewnianych|pazdurem]] oraz rzeźbionymi filarami. Poza funkcją estetyczną, podcienie chroniło belki ściany dolnej przed nadmiarem wilgoci i szybkim gniciem, ale nie chroniło wejścia do chaty. | ||
| Linia 27: | Linia 22: | ||
* '''podcienie wypustowe''' - nad wejściem od strony podwórza lub od frontu. Podcienie w formie bardziej wysuniętego poddasza pełniło też funkcję spichlerza. Ten rodzaj podcienia był bardzo popularny na terenie [[Żuławy Wiślane|Żuław Wiślanych]] i Oberlandu, gdzie w większej liczbie zamieszkiwali osadnicy pochodzenia holenderskiego. | * '''podcienie wypustowe''' - nad wejściem od strony podwórza lub od frontu. Podcienie w formie bardziej wysuniętego poddasza pełniło też funkcję spichlerza. Ten rodzaj podcienia był bardzo popularny na terenie [[Żuławy Wiślane|Żuław Wiślanych]] i Oberlandu, gdzie w większej liczbie zamieszkiwali osadnicy pochodzenia holenderskiego. | ||
| − | * '''wnęka podcieniowa''' - rzadko spotykany na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]], mało popularny rodzaj podcienia. Polegał na wytworzeniu wnęki chroniącej wejście do chaty, na zasadzie cofnięcia fragmentu ściany z drzwiami do wnętrza domu. | + | * '''wnęka podcieniowa''' - rzadko spotykany na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]], mało popularny rodzaj podcienia. Polegał na wytworzeniu wnęki chroniącej wejście do chaty, na zasadzie cofnięcia fragmentu ściany z drzwiami do wnętrza domu. <br/> |
| − | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | |||
Pokropek Marian, ''Osadnictwo i budownictwo'', w: ''Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków'', red. Józef Burszta, Wrocław 1976, s. 143-156.<br/> | Pokropek Marian, ''Osadnictwo i budownictwo'', w: ''Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków'', red. Józef Burszta, Wrocław 1976, s. 143-156.<br/> | ||
''Mazury słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Mierzwa Waldemar, Dąbrówno, Warszawa 2008, s. 24-25. | ''Mazury słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Mierzwa Waldemar, Dąbrówno, Warszawa 2008, s. 24-25. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
| + | [http://www.muzeumolsztynek.com.pl/ Muzeum Budownictwa Ludowego-Parku Etnograficznego w Olsztynku] | ||
| + | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Budownictwo ludowe]] | |
| − | + | [[Kategoria: 1701-1800]] | |
| − | |||
| − | [[Kategoria: | ||
Aktualna wersja na dzień 13:49, 3 mar 2015
| Chata podcieniowa | |
| | |
| typ obiektu: | chata podcieniowa |
| lokalizacja: | przydrożna |
| datacja: | XVIII-XIX wiek |
Chata podcieniowa - (niem. Laubenhaus) model drewnianej chaty warmińskiej lub chaty mazurskiej o poddaszu wysuniętym poza ścianę szczytową chałupy opartym na zdobionych słupach.
Chata z frontowym podcieniem wypustowym z I poł. XIX w. z Burdajn na Oberlandzie w Muzeum Budownictwa Ludowego Parku Etnograficznym w Olsztynku. Fot. Albert Jankowski. Źródło: Commons Wikimedia, dostęp 7. grudnia 2013
Spis treści
Występowanie
Ten typ budownictwa zaczął pojawiać się na Warmii i Mazurach na przełomie XVIII i XIX wieku głównie w domach szerokofrontowych-symetrycznych (trójdzielnych).
Na Warmii występowały 4 rodzaje podcieni, na Mazurach 3 rodzaje.
Opis
- podcienie szczytowe - płytkie, maksymalnie do 80 cm. głębokości. Wysunięcie ściany szczytowej poddasza najczęściej umieszczano z jednej strony budynku, rzadko z obu stron. Podcienie ozdabiano najczęściej dwudzielnym deskowaniem w "jodełkę", szczytowym pazdurem oraz rzeźbionymi filarami. Poza funkcją estetyczną, podcienie chroniło belki ściany dolnej przed nadmiarem wilgoci i szybkim gniciem, ale nie chroniło wejścia do chaty.
- podcienie narożne - usytuowane od podwórza. Jeden z rogów poddasza zamiast na dolnych ścianach chałupy, wsparty był na 2 do 4 słupach. Podcienie to nie było tak ozdobne jak szczytowe, ale zabezpieczało wejście przed deszczem i śniegiem.
- podcienie wypustowe - nad wejściem od strony podwórza lub od frontu. Podcienie w formie bardziej wysuniętego poddasza pełniło też funkcję spichlerza. Ten rodzaj podcienia był bardzo popularny na terenie Żuław Wiślanych i Oberlandu, gdzie w większej liczbie zamieszkiwali osadnicy pochodzenia holenderskiego.
- wnęka podcieniowa - rzadko spotykany na Warmii i Mazurach, mało popularny rodzaj podcienia. Polegał na wytworzeniu wnęki chroniącej wejście do chaty, na zasadzie cofnięcia fragmentu ściany z drzwiami do wnętrza domu.
Bibliografia
Pokropek Marian, Osadnictwo i budownictwo, w: Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków, red. Józef Burszta, Wrocław 1976, s. 143-156.
Mazury słownik stronniczy, ilustrowany, red. Mierzwa Waldemar, Dąbrówno, Warszawa 2008, s. 24-25.
Linki zewnętrzne
Muzeum Budownictwa Ludowego-Parku Etnograficznego w Olsztynku
