Trupel: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(Utworzono nową stronę "{{Wieś infobox |nazwa = Trupel |herb wsi = |flaga wsi = |herb artykuł = |dopełniacz wsi = |zdj...") |
|||
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = Neogotycka kaplica rodowa w Truplu.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Neogotycka kaplica rodowa w Truplu. Źródło: [http://www.wmfp.pl/forum/viewtopic.php?p=26631 www.wmfp.pl] |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Trupel ''' (niem. ''Traupel'') – | + | ''' Trupel ''' (niem. ''Traupel'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Kisielice (gmina miejsko-wiejska)|gminie Kisielice]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 236 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Alicja Duda]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/117/349/Solectwa__Kadencja_2010_-_2014/ bip.warmia.mazury.pl] [05.03.2014]</ref>. | ||
| + | <br/><br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], na północ od jeziora [[Jezioro Trupel|Trupel]], 18 km na południowy zachód od [[Iława|Iławy]] i 8 km na południowy wschód od [[Kisielice|Kisielic]], w pobliżu granicy z [[powiat nowomiejski|powiatem nowomiejskim]]. | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], na północ od jeziora [[Jezioro Trupel|Trupel]], 18 km na południowy zachód od [[Iława|Iławy]] i 8 km na południowy wschód od [[Kisielice|Kisielic]], w pobliżu granicy z [[powiat nowomiejski|powiatem nowomiejskim]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Pierwotnie na obszarze wsi istniała osada [[Prusowie|pruska]] zwana ''Trupil''. Miejscowość powstała przed 1326 rokiem. W latach 20. XIV wieku była zamieszkana przez 14 osadników pruskich oraz sołtysa o imieniu Nikolaus. Sołtys posiadał zezwolenie na połów ryb oraz prowadzenie miejscowej karczmy. Do 1525 roku wieś i dobra ziemskie w Truplu stanowiły własność biskupa [[Pomezania|Pomezanii]]. Po tej dacie Trupel został przekazany biskupowi [[ | + | Pierwotnie na obszarze wsi istniała osada [[Prusowie|pruska]] zwana ''Trupil''. Miejscowość powstała przed 1326 rokiem. W latach 20. XIV wieku była zamieszkana przez 14 osadników pruskich oraz sołtysa o imieniu Nikolaus. Sołtys posiadał zezwolenie na połów ryb oraz prowadzenie miejscowej karczmy. Do 1525 roku wieś i dobra ziemskie w Truplu stanowiły własność biskupa [[Pomezania|Pomezanii]]. Po tej dacie Trupel został przekazany biskupowi [[Erhard von Queis|Erhardowi von Queis]]. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Po śmierci von Queisa dobra trafiły w ręce kolejnego biskupa, [[Georg von Polenz|Georga von Polenza]]. Ten ostatni w 1541 roku przekazał wieś polskiemu szlachcicowi Mikołajowi Chomentowskiemu. Powróciwszy ponownie w ręce rodu von Polentz, wieś należała następnie przez kilka lat do rodziny von Auerswald. W 1789 roku miejscowość była podzielona na Trupel Górny i Trupel Dolny. W każdej z wymienionych części istniał folwark. Łącznie oba majątki składały się z 19 domów. | |
| − | + | Od roku 1800 Trupel wraz z [[Limża |Limżą]] i [[Ogrodzieniec|Ogrodzieńcem]] był własnością [[Otto Friedrich von Beneckendorff und von Hindenburg| Otto Friedricha von Beneckendorffa und von Hindenburga]]. 37 lat później dobra zostały sprzedane dwóm Anglikom – Henry'emu i Christopherowi Albersom. W latach 1857–1874 wybudowali oni w Truplu (podzielonym wówczas na trzy folwarki) stajnie, stodoły, kuźnie, spichlerze zbożowe, mleczarnię,dwie owczarnie oraz dom zarządcy. Bracia Albers hodowali m.in. owce rasy merynos sprowadzane z Meklemburgii. Inwestowali również w maszyny rolnicze, dbali o stan miejscowych dróg. Wznieśli również okazały dwór otoczony parkiem. W latach 30. XX wieku szalejący kryzys zmusił Georga Albersa do sprzedaży dóbr. Pozostawił sobie dwór wraz z parkiem. Do wybuchu II wojny światowej w Truplu funkcjonował posterunek celny. | |
| − | + | W 1812 roku, w okresie przemarszów oddziałów francuskich, w Truplu urządzono lazaret, w którym przebywali m.in. kupcy i handlarze żydowscy. Zmarłych chowano na prowizorycznym cmentarzu zlokalizowanym przy zakręcie drogi prowadzącej z Trupla do Ogrodzieńca. W 1928 roku właśnie w tym miejscu powstało boisko szkolne. | |
| − | + | Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych w następujących latach wynosiła: | |
| + | *1817 – 161 osób, 14 domów | ||
| + | *1831 – 153 osoby, 12 domów | ||
| + | *1864 – 240 osób, 14 domów | ||
| + | *1871 – 287 osób, 13 domów | ||
| + | *1885 – 260 osób, 13 domów | ||
| + | *1895 – 245 osób, 14 domów | ||
| + | *1905 – 177 osób, 13 domów | ||
| + | == Religia == | ||
| + | Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie|parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie]]. | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *cmentarz rodowy dawnych właścicieli majątku zlokalizowany w parku dworskim, założony na planie liścia lipy; zarys liścia tworzą aleje obsadzone obustronnie starodrzewem [[lipa drobnolistna|lipy]] i [[dąb szypułkowy|dębu]] w wieku 100–130 lat |
| − | * | + | *kaplica neogotycka wybudowana przez Georga Albersa, zlokalizowana w parku |
| − | * | + | *pozostałości parku dworskiego |
*XIX-wieczna kuźnia | *XIX-wieczna kuźnia | ||
| − | < | + | {{Przypisy}} |
| − | + | <references/> | |
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Iława. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.<br/> | |
| − | + | Niesiobędzki Wiesław, ''Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne'', wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier'', Danzig und Elbing 1858.<br/> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, wojewódzka ewidencja zabytków] [0 5.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/126/55/Plan__Rozwoju_Lokalnego_Miasta_i_Gminy_Kisielice_na_lata_2007_-_2013/| bip.warmia.mazury.pl, Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013], Kisielice styczeń 2007 [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/126/Plan_odnowy_miejscowosci/| bip.warmia.mazury.pl, Plan odnowy miejscowości Trupel] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html| verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014] | |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Kisielice (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]] |
Aktualna wersja na dzień 10:55, 12 mar 2015
| Trupel | |
| | |
 Neogotycka kaplica rodowa w Truplu. Źródło: www.wmfp.pl
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Kisielice |
| Liczba ludności (2010) | 236 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Trupel | |
| Położenie na mapie Polski  Trupel | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Trupel (niem. Traupel) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Kisielice. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 236 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Alicja Duda[1].
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, na północ od jeziora Trupel, 18 km na południowy zachód od Iławy i 8 km na południowy wschód od Kisielic, w pobliżu granicy z powiatem nowomiejskim.
Dzieje miejscowości
Pierwotnie na obszarze wsi istniała osada pruska zwana Trupil. Miejscowość powstała przed 1326 rokiem. W latach 20. XIV wieku była zamieszkana przez 14 osadników pruskich oraz sołtysa o imieniu Nikolaus. Sołtys posiadał zezwolenie na połów ryb oraz prowadzenie miejscowej karczmy. Do 1525 roku wieś i dobra ziemskie w Truplu stanowiły własność biskupa Pomezanii. Po tej dacie Trupel został przekazany biskupowi Erhardowi von Queis.
Po śmierci von Queisa dobra trafiły w ręce kolejnego biskupa, Georga von Polenza. Ten ostatni w 1541 roku przekazał wieś polskiemu szlachcicowi Mikołajowi Chomentowskiemu. Powróciwszy ponownie w ręce rodu von Polentz, wieś należała następnie przez kilka lat do rodziny von Auerswald. W 1789 roku miejscowość była podzielona na Trupel Górny i Trupel Dolny. W każdej z wymienionych części istniał folwark. Łącznie oba majątki składały się z 19 domów.
Od roku 1800 Trupel wraz z Limżą i Ogrodzieńcem był własnością Otto Friedricha von Beneckendorffa und von Hindenburga. 37 lat później dobra zostały sprzedane dwóm Anglikom – Henry'emu i Christopherowi Albersom. W latach 1857–1874 wybudowali oni w Truplu (podzielonym wówczas na trzy folwarki) stajnie, stodoły, kuźnie, spichlerze zbożowe, mleczarnię,dwie owczarnie oraz dom zarządcy. Bracia Albers hodowali m.in. owce rasy merynos sprowadzane z Meklemburgii. Inwestowali również w maszyny rolnicze, dbali o stan miejscowych dróg. Wznieśli również okazały dwór otoczony parkiem. W latach 30. XX wieku szalejący kryzys zmusił Georga Albersa do sprzedaży dóbr. Pozostawił sobie dwór wraz z parkiem. Do wybuchu II wojny światowej w Truplu funkcjonował posterunek celny.
W 1812 roku, w okresie przemarszów oddziałów francuskich, w Truplu urządzono lazaret, w którym przebywali m.in. kupcy i handlarze żydowscy. Zmarłych chowano na prowizorycznym cmentarzu zlokalizowanym przy zakręcie drogi prowadzącej z Trupla do Ogrodzieńca. W 1928 roku właśnie w tym miejscu powstało boisko szkolne.
Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych w następujących latach wynosiła:
- 1817 – 161 osób, 14 domów
- 1831 – 153 osoby, 12 domów
- 1864 – 240 osób, 14 domów
- 1871 – 287 osób, 13 domów
- 1885 – 260 osób, 13 domów
- 1895 – 245 osób, 14 domów
- 1905 – 177 osób, 13 domów
Religia
Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie.
Zabytki
- cmentarz rodowy dawnych właścicieli majątku zlokalizowany w parku dworskim, założony na planie liścia lipy; zarys liścia tworzą aleje obsadzone obustronnie starodrzewem lipy i dębu w wieku 100–130 lat
- kaplica neogotycka wybudowana przez Georga Albersa, zlokalizowana w parku
- pozostałości parku dworskiego
- XIX-wieczna kuźnia
Przypisy
- ↑ bip.warmia.mazury.pl [05.03.2014]
Bibliografia
Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, wojewódzka ewidencja zabytków [0 5.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl, Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013, Kisielice styczeń 2007 [05.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl, Plan odnowy miejscowości Trupel [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
