Boże Narodzenie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
m (Zastępowanie tekstu - "Kategoria: Etnografia" na "Kategoria:Kultura niematerialna") |
|||
| (Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{EWiM Obyczaje infobox | {{EWiM Obyczaje infobox | ||
|Nazwa = Boże Narodzenie | |Nazwa = Boże Narodzenie | ||
| − | |zdjecie = | + | |zdjecie = |
| − | |opis zdjecia = | + | |opis zdjecia = |
|dzien = 25 grudnia | |dzien = 25 grudnia | ||
| − | |typ swieta = | + | |typ swieta = chrześcijańskie |
|zwyczaje = Wigilia, pasterka | |zwyczaje = Wigilia, pasterka | ||
|znaczenie = | |znaczenie = | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | ''' Boże Narodzenie''' – chrześcijańskie święto upamiętniające narodziny Jezusa. | + | ''' Boże Narodzenie''', Gody – chrześcijańskie święto upamiętniające narodziny Jezusa. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| + | |||
== Zwyczaje na Warmii i Mazurach == | == Zwyczaje na Warmii i Mazurach == | ||
Każdy gospodarz, idąc rano do kościoła, brał ze sobą trochę zboża z każdego gatunku. Takie ziarno miało zwiększać plony i ostatecznie przynieść więcej mąki. W drugi dzień świąt pasterze łamali gałązki brzozowe i chodzili z nimi po domu, a następnie odwiedzali gospodarzy, których bydłem się opiekowali. Każda gospodyni brała przez fartuch jedną brzozową gałązkę spod ramienia pasterza i kładła ją na stół. Po odejściu pasterzy gałązka była zanoszona na strych lub do spichlerza i wtykana w wymłócone zboże, gdzie pozostawała aż do 25 marca ([[Dzień Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny|Zwiastowanie Najświętszej Marii Panny]]). Tego dnia, po wyciągnięciu gałązki, kierowano się do stajni, gdzie pasterz smagał nią bydło i wypędzał je w pole. W tym samym czasie gospodarz wykonywał siekierą znak krzyża pod drzwiami obory, kładąc siekierę na progu. | Każdy gospodarz, idąc rano do kościoła, brał ze sobą trochę zboża z każdego gatunku. Takie ziarno miało zwiększać plony i ostatecznie przynieść więcej mąki. W drugi dzień świąt pasterze łamali gałązki brzozowe i chodzili z nimi po domu, a następnie odwiedzali gospodarzy, których bydłem się opiekowali. Każda gospodyni brała przez fartuch jedną brzozową gałązkę spod ramienia pasterza i kładła ją na stół. Po odejściu pasterzy gałązka była zanoszona na strych lub do spichlerza i wtykana w wymłócone zboże, gdzie pozostawała aż do 25 marca ([[Dzień Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny|Zwiastowanie Najświętszej Marii Panny]]). Tego dnia, po wyciągnięciu gałązki, kierowano się do stajni, gdzie pasterz smagał nią bydło i wypędzał je w pole. W tym samym czasie gospodarz wykonywał siekierą znak krzyża pod drzwiami obory, kładąc siekierę na progu. | ||
| Linia 21: | Linia 22: | ||
Zgodnie z powszechnym zwyczajem pierwszego dnia świąt nie powinno się odwiedzać krewnych i znajomych – ten czas należał wyłącznie do rodziny. Na składanie wizyt przeznaczano drugi dzień świat. Dość zaskakujące jest, iż jedną z popularniejszych rozrywek było wówczas wspólne darcie pierza. Organizowano też wspólne zabawy zwane ''guzinami'', w których uczestniczyli mieszkańcy wsi. | Zgodnie z powszechnym zwyczajem pierwszego dnia świąt nie powinno się odwiedzać krewnych i znajomych – ten czas należał wyłącznie do rodziny. Na składanie wizyt przeznaczano drugi dzień świat. Dość zaskakujące jest, iż jedną z popularniejszych rozrywek było wówczas wspólne darcie pierza. Organizowano też wspólne zabawy zwane ''guzinami'', w których uczestniczyli mieszkańcy wsi. | ||
| − | W tym dniu na [[Warmia|Warmii]] tradycyjnie podawano potrawę z grochu – miało to zagwarantować pomyślność i udane zbiory w nadchodzącym roku. Najczęściej przygotowywano biały groch z wędzonym boczkiem, czasami dodawano też kiełbasę. Na początku XX wieku popularność na świątecznym stole zyskała gęś. Jan Chłosta zauważył, że | + | W tym dniu na [[Warmia|Warmii]] tradycyjnie podawano potrawę z grochu – miało to zagwarantować pomyślność i udane zbiory w nadchodzącym roku. Najczęściej przygotowywano biały groch z wędzonym boczkiem, czasami dodawano też kiełbasę. Na początku XX wieku popularność na świątecznym stole zyskała gęś. Jan Chłosta zauważył, że "w południowej części dawnego powiatu reszelskiego wkładano na patyk kawałek słoniny ze świątecznej grochówki i umieszczano go na stropie. [...] Wierzono, że pocieranie nim usuwa liszaje, wrzody i opuchliznę" <ref>Zob. J.Chłosta, ''Doroczne zwyczaje i obrzędy na Warmii'', Olsztyn 2009, s. 38.</ref>. |
| − | < | + | |
| + | W warmińskich stronach obdarowywanie prezentami następowało (w przeciwieństwie do innych regionów w [[Prusy Wschodnie|Prusach Wschodnich]]) dopiero pierwszego dnia świąt<ref>''Vom Festefeiern in Ostpreussen'', Landsmannschaft Ostpreussen (Hg), Hamburg 1987, s. 20</ref>. | ||
| + | |||
== Symbole == | == Symbole == | ||
*wieniec adwentowy | *wieniec adwentowy | ||
| Linia 30: | Linia 33: | ||
*brzozowa gałązka | *brzozowa gałązka | ||
*choinka | *choinka | ||
| + | *Szemel | ||
| + | ==Ciekawostki== | ||
| + | Wielu mazurskich poetów ludowych, w tym [[lkwim:Michał Kajka|Michał Kajka]], układało utwory rymowane specjalnie poświęcone Narodzeniu Pańskiemu ("Na Gody"), częściowo wzorując się na pieśniach [[Nowo Wydany Kancjonał Pruski|kancjonałowych]]. | ||
| + | |||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
*[[Adwent]] | *[[Adwent]] | ||
| Linia 41: | Linia 48: | ||
| − | [[Kategoria: Kultura]][[Kategoria: | + | [[Kategoria: Kultura]][[Kategoria:Kultura niematerialna]][[Kategoria: Wierzenia i obyczaje]] |
Aktualna wersja na dzień 18:03, 17 mar 2015
| Boże Narodzenie | |
| | |
| Dzień | 25 grudnia |
| Typ święta | chrześcijańskie |
| Zwyczaje | Wigilia, pasterka |
| Inne nazwy | Gody, Godnie Święta |
Boże Narodzenie, Gody – chrześcijańskie święto upamiętniające narodziny Jezusa.
Spis treści
Zwyczaje na Warmii i Mazurach
Każdy gospodarz, idąc rano do kościoła, brał ze sobą trochę zboża z każdego gatunku. Takie ziarno miało zwiększać plony i ostatecznie przynieść więcej mąki. W drugi dzień świąt pasterze łamali gałązki brzozowe i chodzili z nimi po domu, a następnie odwiedzali gospodarzy, których bydłem się opiekowali. Każda gospodyni brała przez fartuch jedną brzozową gałązkę spod ramienia pasterza i kładła ją na stół. Po odejściu pasterzy gałązka była zanoszona na strych lub do spichlerza i wtykana w wymłócone zboże, gdzie pozostawała aż do 25 marca (Zwiastowanie Najświętszej Marii Panny). Tego dnia, po wyciągnięciu gałązki, kierowano się do stajni, gdzie pasterz smagał nią bydło i wypędzał je w pole. W tym samym czasie gospodarz wykonywał siekierą znak krzyża pod drzwiami obory, kładąc siekierę na progu.
Zgodnie z powszechnym zwyczajem pierwszego dnia świąt nie powinno się odwiedzać krewnych i znajomych – ten czas należał wyłącznie do rodziny. Na składanie wizyt przeznaczano drugi dzień świat. Dość zaskakujące jest, iż jedną z popularniejszych rozrywek było wówczas wspólne darcie pierza. Organizowano też wspólne zabawy zwane guzinami, w których uczestniczyli mieszkańcy wsi.
W tym dniu na Warmii tradycyjnie podawano potrawę z grochu – miało to zagwarantować pomyślność i udane zbiory w nadchodzącym roku. Najczęściej przygotowywano biały groch z wędzonym boczkiem, czasami dodawano też kiełbasę. Na początku XX wieku popularność na świątecznym stole zyskała gęś. Jan Chłosta zauważył, że "w południowej części dawnego powiatu reszelskiego wkładano na patyk kawałek słoniny ze świątecznej grochówki i umieszczano go na stropie. [...] Wierzono, że pocieranie nim usuwa liszaje, wrzody i opuchliznę" [1].
W warmińskich stronach obdarowywanie prezentami następowało (w przeciwieństwie do innych regionów w Prusach Wschodnich) dopiero pierwszego dnia świąt[2].
Symbole
- wieniec adwentowy
- pasterka
- biały groch
- gęś
- brzozowa gałązka
- choinka
- Szemel
Ciekawostki
Wielu mazurskich poetów ludowych, w tym Michał Kajka, układało utwory rymowane specjalnie poświęcone Narodzeniu Pańskiemu ("Na Gody"), częściowo wzorując się na pieśniach kancjonałowych.
Zobacz też
Przypisy
<references>
Bibliografia
Chłosta Jan,Doroczne zwyczaje i obrzędy na Warmii, Olsztyn 2009.
Szyfer Anna, Zwyczaje, obrzędy i wierzenia Mazurów i Warmiaków, Olsztyn 1968.
Warmiacy i Mazurzy. Życie codzienne ludności wiejskiej w I połowie XIX wieku, red. Bogumił Kuźniewski, Olsztynek 2002.
