Dwunastki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
m (Zastępowanie tekstu - "Kategoria: Etnografia" na "Kategoria:Kultura niematerialna") |
|||
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | ''' Dwunastki''' | + | ''' Dwunastki''' – okres dwunastu dni i nocy od pierwszego dnia [[Boże Narodzenie|Bożego Narodzenia]] do [[Święto Trzech Król|Święta Trzech Króli]] zwany inaczej ''psią skórką'' lub ''świeczkami''. M.in. z racji licznych zakazów pracy był to czas wesołych, gromadnych spotkań. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Dwunastki miały nawiązywać do liczby dni, w czasie których Matka Boska i św. Józef poszukiwali Jezusa. W innej wersji | + | Dwunastki miały nawiązywać do liczby dni, w czasie których Matka Boska i św. Józef poszukiwali Jezusa. W innej wersji rodowód dwunastek wywodził się od liczby apostołów. |
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Wierzenia i zwyczaje na Warmii i Mazurach == |
| − | Psia skórka wiązała się ze zwyczajami, w których dużą rolę odgrywały zakazy magiczne. Jednym z elementów były wróżby pogodowe. Kolejne z dwunastu dni miały symbolizować poszczególne miesiące roku. | + | Psia skórka wiązała się ze zwyczajami, w których dużą rolę odgrywały zakazy magiczne. Jednym z elementów były wróżby pogodowe. Kolejne z dwunastu dni miały symbolizować poszczególne miesiące roku. Popularna wróżba związana z dwunastkami, przepowiadająca pomyślność, nakazywała wypatrywanie, kto pierwszy wejdzie do domu w dzień Bożego Narodzenia. Interpretację znaków zawarto w ''Jakuba Turowskiego Kluczu do bardzo ważnych tajemnic''. |
| − | + | ||
| − | + | W okresie dwunastek podkreślano wzmożoną działalność [[Czarownica|czarownic]] i [[Duch|duchów]]. W związku z tym należało przestrzegać kilku zasad, aby nie sprowokować złego. Zabraniano między innymi gotowania grochu, miało to bowiem sprowadzić wrzody. Analogicznie gotowanie kaszy mogło sprowadzić wszy. Zakazy obejmowały pracę za pomocą wszystkich przedmiotów wykonujących ruch obrotowy lub tnący. Na terenie całej [[Warmia|Warmii]] obowiązywał zakaz prania, młócenia, przędzenia i rąbania drzewa. Nieprzestrzeganie zakazów miało prowadzić do nieurodzaju (rąbanie drzewa i młócenie), chorób (przędzenie i szycie), a nawet śmierci (pranie i rozwieszanie bielizny). | |
| − | + | ||
| + | W tym okresie w popołudnia i wieczory najczęściej darto pierze. Wiele zakazów i nakazów wykluczało się wzajemnie, a miejscowa ludność przestrzegała ich "profilaktycznie". Geneza większości obyczajów związanych z dwunastkami wywodzi się bezpośrednio z obchodzonych niegdyś w tym czasie świąt zmarłych. Wierzono, że dwunastkowy popiół ze spalonych ziół i [[Nowolatki|nowolatków]] ma właściwości uzdrawiające. W związku z tym popiół taki był wykorzystywany przy leczeniu chorób i [[Zamawianie|zamawianiach]]. | ||
Śmierć mieszkańca wsi w czasie dwunastek mogła doprowadzić w następnym roku do zgonu kolejnych dwunastu mieszkańców. Jeśli w tym okresie umarło dziecko, w nadchodzącym roku śmierć miała zabierać wyłącznie dzieci. Analogicznie to wierzenie odnosiło się do kobiet i mężczyzn. | Śmierć mieszkańca wsi w czasie dwunastek mogła doprowadzić w następnym roku do zgonu kolejnych dwunastu mieszkańców. Jeśli w tym okresie umarło dziecko, w nadchodzącym roku śmierć miała zabierać wyłącznie dzieci. Analogicznie to wierzenie odnosiło się do kobiet i mężczyzn. | ||
| − | + | Dwunastkowe zakazy obejmowały: | |
| − | * | + | *zawieranie związku małżeńskiego (groziło to bowiem dwunastoma przeprowadzkami, które będą udziałem takiego małżeństwa) |
| − | * | + | *zabijanie zwierząt (sprowadzało nieszczęście) |
| − | * | + | *wypiekanie chleba (mogli zjawić się goście, którzy zjedliby go w całości) |
| − | * | + | *obdarowywanie kogokolwiek (było to jednoznaczne z "przepędzaniem" z domu szczęścia) |
== Symbole == | == Symbole == | ||
| − | * | + | *wróżby pogodowe |
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
Chłosta Jan,''Doroczne zwyczaje i obrzędy na Warmii'', Olsztyn 2009.<br/> | Chłosta Jan,''Doroczne zwyczaje i obrzędy na Warmii'', Olsztyn 2009.<br/> | ||
| Linia 42: | Linia 43: | ||
| − | [[Kategoria: Kultura]][[Kategoria: | + | [[Kategoria: Kultura]][[Kategoria:Kultura niematerialna]][[Kategoria: Wierzenia i obyczaje]] |
Aktualna wersja na dzień 18:04, 17 mar 2015
| Dwunastki | |
| | |
| Symbole | Wróżby pogodowe |
| Inne nazwy | Psia skórka, Święte wieczory, Świeczki |
Dwunastki – okres dwunastu dni i nocy od pierwszego dnia Bożego Narodzenia do Święta Trzech Króli zwany inaczej psią skórką lub świeczkami. M.in. z racji licznych zakazów pracy był to czas wesołych, gromadnych spotkań.
Etymologia
Dwunastki miały nawiązywać do liczby dni, w czasie których Matka Boska i św. Józef poszukiwali Jezusa. W innej wersji rodowód dwunastek wywodził się od liczby apostołów.
Wierzenia i zwyczaje na Warmii i Mazurach
Psia skórka wiązała się ze zwyczajami, w których dużą rolę odgrywały zakazy magiczne. Jednym z elementów były wróżby pogodowe. Kolejne z dwunastu dni miały symbolizować poszczególne miesiące roku. Popularna wróżba związana z dwunastkami, przepowiadająca pomyślność, nakazywała wypatrywanie, kto pierwszy wejdzie do domu w dzień Bożego Narodzenia. Interpretację znaków zawarto w Jakuba Turowskiego Kluczu do bardzo ważnych tajemnic.
W okresie dwunastek podkreślano wzmożoną działalność czarownic i duchów. W związku z tym należało przestrzegać kilku zasad, aby nie sprowokować złego. Zabraniano między innymi gotowania grochu, miało to bowiem sprowadzić wrzody. Analogicznie gotowanie kaszy mogło sprowadzić wszy. Zakazy obejmowały pracę za pomocą wszystkich przedmiotów wykonujących ruch obrotowy lub tnący. Na terenie całej Warmii obowiązywał zakaz prania, młócenia, przędzenia i rąbania drzewa. Nieprzestrzeganie zakazów miało prowadzić do nieurodzaju (rąbanie drzewa i młócenie), chorób (przędzenie i szycie), a nawet śmierci (pranie i rozwieszanie bielizny).
W tym okresie w popołudnia i wieczory najczęściej darto pierze. Wiele zakazów i nakazów wykluczało się wzajemnie, a miejscowa ludność przestrzegała ich "profilaktycznie". Geneza większości obyczajów związanych z dwunastkami wywodzi się bezpośrednio z obchodzonych niegdyś w tym czasie świąt zmarłych. Wierzono, że dwunastkowy popiół ze spalonych ziół i nowolatków ma właściwości uzdrawiające. W związku z tym popiół taki był wykorzystywany przy leczeniu chorób i zamawianiach.
Śmierć mieszkańca wsi w czasie dwunastek mogła doprowadzić w następnym roku do zgonu kolejnych dwunastu mieszkańców. Jeśli w tym okresie umarło dziecko, w nadchodzącym roku śmierć miała zabierać wyłącznie dzieci. Analogicznie to wierzenie odnosiło się do kobiet i mężczyzn.
Dwunastkowe zakazy obejmowały:
- zawieranie związku małżeńskiego (groziło to bowiem dwunastoma przeprowadzkami, które będą udziałem takiego małżeństwa)
- zabijanie zwierząt (sprowadzało nieszczęście)
- wypiekanie chleba (mogli zjawić się goście, którzy zjedliby go w całości)
- obdarowywanie kogokolwiek (było to jednoznaczne z "przepędzaniem" z domu szczęścia)
Symbole
- wróżby pogodowe
Bibliografia
Chłosta Jan,Doroczne zwyczaje i obrzędy na Warmii, Olsztyn 2009.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Szyfer Anna, Zwyczaje, obrzędy i wierzenia Mazurów i Warmiaków, Olsztyn 1968.
Warmiacy i Mazurzy. Życie codzienne ludności wiejskiej w I połowie XIX wieku, red. Bogumił Kuźniewski, Olsztynek 2002.
