Grzybieńczyk wodny

Grzybieńczyk wodny
Nymphoides peltata
(S. G. Gmel.) Kuntze
Kwiat grzybieńczyka wodnego. Źródło: Wikipedia
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	dwuliścienne
Rząd	astrowce
Rodzina	bobrkowate
Rodzaj	grzybieńczyk
Gatunek	grzybieńczyk wodny
Synonimy

Grzybieńczyk wodny (Nymphoides peltata (S. G. Gmel.) Kuntze.) – gatunek byliny należący do rodziny bobrkowatych (Menyanthaceae), rzędu astrowców (Asterales).

Morfologia

Roślina wieloletnia o pływających liściach, z kłączem. Liście mają okrągławy kształt z sercowatą nasadą i długi, błoniasto oskrzydlony ogonek. Blaszka średnicy do 15 cm, całobrzega, lekko pofałdowana. Kłącze jest walcowate i rozgałęzione, płoży się na dnie zbiorników wodnych, osiągając długość do 1,6 m. Unoszenie się rośliny na powierzchni wody, tak jak i u innych roślin wodnych, umożliwia dobrze rozwinięta tkanka powietrzna. Przestrzenie takie znajdują się we wszystkich częściach rośliny z wyjątkiem korzeni i kłączy.

Wytwarza kwiaty na długich szypułkach zebranych w baldachowaty kwiatostan i wystających ponad wodą. Kielich o pięciu lancetowatych działkach, barwy zielonej lub czerwonawej oraz złocistożółta korona z szeroko owalnymi łatkami, silnie postrzępionymi na brzegach. Korona ma krótki lejek, a jej rzęsowato ząbkowane płatki są szeroko rozpostarte.

Wewnątrz kwiatu pojedynczy słupek z grubą szyjką i pałeczkowatym znamieniem oraz 5 pręcików. Kwitnie od czerwca do września, zapylana jest przez owady. Kwiaty rozwijają się stopniowo, pojedynczy kwiat kwitnie tylko przez jeden dzień. Występuje heterostylia (różnosłupkowość, tj. wytwarzanie na roślinie tego samego gatunku kwiatów dwupostaciowych).

Mięsisty owoc rozwija się pod wodą, po dojrzeniu odpada od rośliny. Utrzymuje się na powierzchni przez jakiś czas dzięki tkance powietrznej. Rozsiewany przez wodę (hydrochoria), ale również przez ptaki wodne (epizoochoria).

Rozmieszczenie i ekologia

Obecny zasięg grzybieńczyka jest bardzo szeroki i porozrywany. Grzybieńczyk wodny pochodzi z obszarów Europy i Azji, gdzie skupia się głównie w zachodniej, środkowej i południowej Europie oraz środkowej Azji. Stanowiska wysunięte najdalej na północ sięgają do Anglii i południowej Szwecji, a na wschód aż po Chiny i Japonię. Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenił się w Ameryce Północnej.

W Polsce jest to roślina rzadka; zasiedla eutroficzne wody stojące, silnie nagrzewające się latem, np. starorzecza, stawy, płytkie fragmenty jezior. Znosi niewielkie zasolenie. Gatunek charakterystyczny zespołu Nymphoidetum peltatae. Na większości dawniej podawanych stanowisk gatunek ten już wyginął.

Prawdopodobnie największe stanowisko tego zespołu w Polsce znajduje się na Warmii i Mazurach w zbiornikach znajdujących się na obszarze Natura 2000 Jezioro Drużno.

Wartość użytkowa

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Znajduje się na "Czerwonej liście roślin i grzybów Polski" w kategorii V (narażony na wyginięcie na izolowanych stanowiskach, poza głównym obszarem występowania)

Ciekawostki

Pod koniec XX w. w Polsce notowano 50 stanowisk grzybieńczyka wodnego, a w 2006 r. ta liczba zmniejszyła się już do 25 stanowisk.

Wykorzystywany jako roślina ozdobna w oczkach wodnych. Ze względu na szybkie rozrastanie się wprowadzany jest do sztucznych zbiorników wodnych z hodowlą ryb, wymagających zacienienia wody.

Zarówno polska, jak i łacińska nazwa grzybieńczyka sugeruje podobieństwo do przedstawicieli rodziny grzybieniowatych. Liście grzybieńczyka przypominają liście gatunków z tej rodziny, choć są od nich mniejsze. Poza tym gatunek ten mylony jest z grążelem żółtym ze względu na żółtą barwę kwiatu.

Bibliografia

Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z., Rośliny chronione, Warszawa 2006.
Zarzycki K., Szeląg Z., Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szelag Z. (red.),Red lists of plants and fungi in Poland, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 11-20.
pl.wikipedia.org, grzybieńczyk wodny [29.12.2014]
Magazyn "Salamandra" [29.12.2014]