Węgajty: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Bibliografia) |
|||
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Węgajty ''' (niem. ''Wengaithen'') – | + | ''' Węgajty ''' (niem. ''Wengaithen'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Jonkowo (gmina wiejska)|gminie Jonkowo]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. |
| − | + | W 2010 roku wieś liczyła 186 mieszkańców. | |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | + | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olszyńskim]], 2 km na zachód od [[Jonkowo|Jonkowa]] i 7 km na zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]]; przebiega przez nią linia kolejowa na odcinku Olsztyn – [[Morąg]]. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | W 1366 roku [[kapituła warmińska]] powierzyła [[Prusowie|Prusowi]] Wiscantowi zadanie założenia wsi czynszowej na 30 łanach; nazwa wsi wywodzi się od pruskiego ''vanga'' | + | W 1366 roku [[kapituła warmińska]] powierzyła [[Prusowie|Prusowi]] Wiscantowi zadanie założenia wsi czynszowej na 30 łanach; nazwa wsi wywodzi się od pruskiego słowa ''vanga'' oznaczającego pole. Wieś była kilkakrotnie plądrowana podczas wojen polsko-krzyżackich w XV i na początku XVI wieku. W czasie ostatniej z nich, w 1520 roku, w Węgajtach odnotowano dziewięć łanów leżących odłogiem. Kapituła zagospodarowała wieś ponownie już do 1541 roku. Aż do I rozbioru Polski obejmowała ona obszar 30 łanów; w 1770 roku trzy łany były własnością sołtysa, a na pozostałych gospodarowali czynszownicy. Węgajty posiadały też własnego ogrodnika i kołodzieja. |
| − | Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię. W tym samym czasie założono tu szkołę elementarną, do której w 1858 roku uczęszczało 152 dzieci. W latach 60. tego samego stulecia Węgajty | + | Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię. W tym samym czasie założono tu szkołę elementarną, do której w 1858 roku uczęszczało 152 dzieci. W latach 60. tego samego stulecia Węgajty liczyły 26 budynków mieszkalnych i 561 ha powierzchni (ogromną większość stanowiła ziemia uprawna). |
We wsi działa obecnie sklep spożywczo-przemysłowy oraz posterunek Ochotniczej Straży Pożarnej. | We wsi działa obecnie sklep spożywczo-przemysłowy oraz posterunek Ochotniczej Straży Pożarnej. | ||
| − | + | Liczba mieszkańców w następujących latach wynosiła: | |
| − | Liczba mieszkańców | + | *1857 – 178 osób |
| − | + | *1861 – 188 osób | |
| − | 1857 | + | *1933 – 240 osób |
| − | + | *1939 – 215 osób | |
| − | 1861 | ||
| − | |||
| − | 1933 | ||
| − | |||
| − | 1939 | ||
| − | |||
| − | |||
== Kultura == | == Kultura == | ||
| − | *Od 1986 roku we wsi działa [[lkwim:Teatr "Węgajty" | + | *Od 1986 roku we wsi działa [[lkwim: Teatr „Węgajty”|Teatr "Węgajty"]], który corocznie (od 2003 r.) przy współudziale [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie|Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]] organizuje [[lkwim: Festiwal „Wioska Teatralna”|Festiwal "Wioska Teatralna"]]. |
| − | |||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | *[[lkwim:Wacław Sobaszek|Wacław Sobaszek]] (ur. 1953) | + | *[[lkwim:Wacław Sobaszek|Wacław Sobaszek]] (ur. 1953) – reżyser teatralny, aktor, muzyk, kierownik artystyczny Teatru "Węgajty" |
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *kapliczka przydrożna z pierwszej połowy XIX wieku |
| − | * | + | *dwie inne kapliczki z XIX wieku |
| − | + | == Zobacz też == | |
| − | + | *[http://www.teatrwegajty.art.pl/| strona oficjalna Teatru "Węgajty"] | |
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | |
| − | + | Syrwid Robert, ''Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność'', Jonkowo 2010.<br/> | |
| − | + | [http://www.jonkowo.pl/index.php?option=com_content&view=category&id=9&Itemid=137| Historia wsi na stronie gminy Jonkowo] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo, [http://bip.warmia.mazury.pl/jonkowo_gmina_wiejska/161/Studium_uwarunkowan_i_kierunkow_zagospodarowania_przestrzennego/ bip.warmia.mazury.pl ] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#2112/pl/i/wegajty_-_warminskie_kapliczki_z_albumu_miroslawa_bojenki| ciekawemazury.pl] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/search,1,-1,-1,-1,-1,-1,w%C4%99gajty.html| polskaniezwykla.pl][05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=408:teatr-wiejski-wegajty&catid=55:reka-dzielo-i-inne&Itemid=188| domwarminski.pl] [05.03.2014] | |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: Jonkowo (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]] |
Aktualna wersja na dzień 22:44, 27 mar 2015
| Węgajty | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Jonkowo |
| Liczba ludności (2010) | 186 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Węgajty | |
| Położenie na mapie Polski  Węgajty | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Węgajty (niem. Wengaithen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
W 2010 roku wieś liczyła 186 mieszkańców.
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Olszyńskim, 2 km na zachód od Jonkowa i 7 km na zachód od Olsztyna; przebiega przez nią linia kolejowa na odcinku Olsztyn – Morąg.
Dzieje miejscowości
W 1366 roku kapituła warmińska powierzyła Prusowi Wiscantowi zadanie założenia wsi czynszowej na 30 łanach; nazwa wsi wywodzi się od pruskiego słowa vanga oznaczającego pole. Wieś była kilkakrotnie plądrowana podczas wojen polsko-krzyżackich w XV i na początku XVI wieku. W czasie ostatniej z nich, w 1520 roku, w Węgajtach odnotowano dziewięć łanów leżących odłogiem. Kapituła zagospodarowała wieś ponownie już do 1541 roku. Aż do I rozbioru Polski obejmowała ona obszar 30 łanów; w 1770 roku trzy łany były własnością sołtysa, a na pozostałych gospodarowali czynszownicy. Węgajty posiadały też własnego ogrodnika i kołodzieja.
Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię. W tym samym czasie założono tu szkołę elementarną, do której w 1858 roku uczęszczało 152 dzieci. W latach 60. tego samego stulecia Węgajty liczyły 26 budynków mieszkalnych i 561 ha powierzchni (ogromną większość stanowiła ziemia uprawna).
We wsi działa obecnie sklep spożywczo-przemysłowy oraz posterunek Ochotniczej Straży Pożarnej.
Liczba mieszkańców w następujących latach wynosiła:
- 1857 – 178 osób
- 1861 – 188 osób
- 1933 – 240 osób
- 1939 – 215 osób
Kultura
- Od 1986 roku we wsi działa Teatr "Węgajty", który corocznie (od 2003 r.) przy współudziale Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie organizuje Festiwal "Wioska Teatralna".
Ludzie związani z miejscowością
- Wacław Sobaszek (ur. 1953) – reżyser teatralny, aktor, muzyk, kierownik artystyczny Teatru "Węgajty"
Zabytki
- kapliczka przydrożna z pierwszej połowy XIX wieku
- dwie inne kapliczki z XIX wieku
Zobacz też
Bibliografia
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Syrwid Robert, Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność, Jonkowo 2010.
Historia wsi na stronie gminy Jonkowo [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo, bip.warmia.mazury.pl [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
ciekawemazury.pl [05.03.2014]
polskaniezwykla.pl[05.03.2014]
domwarminski.pl [05.03.2014]
