Karnity: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 31 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | |nazwa = | + | |nazwa = Karnity |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Karnit |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = karnity.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Pałac w Karnitach.<br>Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:POL_Karnity_Castle.jpg Wikimedia Commons] |
|rodzaj miejscowości = wieś niesołecka | |rodzaj miejscowości = wieś niesołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Karnity''' (niem. ''Karnitten'',od 1938 r. ''Groß Karnitten'') – wieś niesołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat ostródzki| powiecie ostródzkim]], w [[Miłomłyn (gmina miejsko-wiejska)|gminie Miłomłyn]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie| województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 209 mieszkańców. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | W latach | + | == Położenie == |
| − | + | Miejscowość jest położona na [[Mazury Zachodnie|Mazurach Zachodnich]] ([[Pojezierze Iławsko–Ostródzkie]]), nad jeziorem [[Jezioro Kocioł|Kocioł]], około 13 km na zachód od [[Miłomłyn|Miłomłyna]] i około 27 km na północny zachód od [[Ostróda|Ostródy]]. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Nazwa wsi wywodzi się najprawdopodobniej z języka staropruskiego. W pokrewnym do niego języku litewskim ''karna'' oznacza korę. | Nazwa wsi wywodzi się najprawdopodobniej z języka staropruskiego. W pokrewnym do niego języku litewskim ''karna'' oznacza korę. | ||
| − | Miejscowość po raz pierwszy została wymieniona w źródłach w 1349 roku.Jej nazwę | + | Miejscowość po raz pierwszy została wymieniona w źródłach w 1349 roku. Jej nazwę podano w przywileju dla wsi [[Bożęcin]]. Na początku istniał tutaj folwark należący do [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]]. W 1470 roku dobra ziemskie zostały nadane [[Hans von Schönaich|Hansowi von Schönaich]] – dowódcy wojsk zaciężnych, który pełnił służbę w wojsku zakonnym. Majątek znajdował się w rękach rodu [[Rodzina von Schönaich| von Schönaich]] przez około 300 lat. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Pierwsi polscy osadnicy zaczęli przybywać w okolice po zakończeniu wojny trzynastoletniej w roku 1466. Jednak wzmożony napływ Polaków z terenu Mazowsza dostrzegalny był dopiero od XVII wieku. W roku 1782 we wsi odnotowano istnienie 11 domów. W 1815 roku majątek karnicki został sprzedany baronowi von Albedyhy, pochodzącemu z Rygi. W roku 1858 w 11 gospodarstwach domowych żyło 184 mieszkańców. [[Rodzina von Albedyhy]] posiadała dobra do lat 20. XX wieku. Wówczas drogą małżeństwa przeszedł on w ręce rodziny [[Rodzna von Günther|von Günther]]. W latach 1937–1939 Karnity były zamieszkane przez 218 osób. Przed rokiem 1945 pałac z przylegającym do niego zespołem parkowym był nazywany [[Małe Karnity|Małymi Karnitami]] (''Klein Karnitten''). W ten sposób dokonywano rozróżnienia od wcześniej lokowanego folwarku [[Duże Karnity]] (''Groß Karnitten''), położonego nad [[Jezioro Karnickie|Jeziorem Karnickim]]. W roku 1973 Karnity należały do [[Powiat morąski|powiatu morąskiego]]. | ||
| + | == Religia == | ||
| + | Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Borecznie|parafii rzymskokatolickiej w Borecznie]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Zabytki == |
| + | We włączonych administracyjnie do wsi Karnity pobliskich [[Karnitki|Karnitkach]] znajduje się [[Zespół pałacowo-parkowy w Karnitach |zespół pałacowo–parkowy]] z neogotyckim pałacem w stylu romantycznym. Pałac wzniesiony został w 1856 roku, w miejscu dworu spalonego podczas wojen polsko–szwedzkich. Rozległy [[Park krajobrazowy w Karnitach|park krajobrazowy]] rozciąga się od Jeziora Kocioł w kierunku wschodnim. Pałac usytuowany jest na terenie parku w pobliżu jeziora. Na północ od pałacu znajdują się domy mieszkalne dla służby, stajnie, wozownia, ujeżdżalnia i zabudowania gospodarcze. Na wzgórzu w części południowej parku znajduje się [[Cmentarz rodowy w Karnitach|cmentarz rodowy]] dawnych właścicieli. Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] w pałacu mieścił się ośrodek wypoczynkowy. Na terenie dawnych sadów wybudowano domki letniskowe. Pałac wraz z parkiem od 1995 stanowi własność prywatną. | ||
| + | == Turystyka == | ||
| + | *niebieski szlak rowerowy o zasięgu regionalnym – przebieg trasy: [[Zalewo]] – [[Rąbity]] – [[Międzychód]] – [[Śliwa]] – [[Boreczno]] – [[Duba]] – [[Mózgowo]] – Karnity – [[Dębinka]] – Miłomłyn – [[Lubień]] – [[Liwa]] – Zalewo – [[Gil Mały]] – [[Gil Wielki]] – [[Wiewiórka]] – [[Frednowy]] – [[Tynwałd]] – [[Jezierzyce]] – [[Jażdżówki]] – [[Kwiry]] – [[Szałkowo]] – [[Iława]] | ||
| + | *szlak rowerowy o długości 25 km – przebieg trasy: [[Kaletka]] – [[Sąpy]] – [[Urowo]] – Mózgowo – Karnity – Mózgowo – [[Wielowieś]] – Boreczno – Duba – [[Urowo]] – [[Sąpy]] – [[Kaletka]] | ||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | ''Morąg. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.<br/> | ||
| + | ''Ostróda. Z dziejów miasta i okolic'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [30.08.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.karnity.pl/ Hotel Karnity] [30.08.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [30.08.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.marienburg.pl/ Marienburg.pl] [31.08.2014] | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Powiat ostródzki]] |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Miłomłyn (gmina miejsko-wiejska)]] |
| + | [[Kategoria: Wsie niesołeckie]] | ||
| + | [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Aktualna wersja na dzień 08:16, 9 kwi 2015
| Karnity | |
| | |
 Pałac w Karnitach.
Źródło: Wikimedia Commons | |
| Rodzaj miejscowości | wieś niesołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | ostródzki |
| Gmina | Miłomłyn |
| Liczba ludności (2010) | 209 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 14-140 |
| Tablice rejestracyjne | NOS |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Karnity | |
| Położenie na mapie Polski  Karnity | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Karnity (niem. Karnitten,od 1938 r. Groß Karnitten) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Miłomłyn. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 209 mieszkańców.
Położenie
Miejscowość jest położona na Mazurach Zachodnich (Pojezierze Iławsko–Ostródzkie), nad jeziorem Kocioł, około 13 km na zachód od Miłomłyna i około 27 km na północny zachód od Ostródy.
Dzieje miejscowości
Nazwa wsi wywodzi się najprawdopodobniej z języka staropruskiego. W pokrewnym do niego języku litewskim karna oznacza korę. Miejscowość po raz pierwszy została wymieniona w źródłach w 1349 roku. Jej nazwę podano w przywileju dla wsi Bożęcin. Na początku istniał tutaj folwark należący do Zakonu Krzyżackiego. W 1470 roku dobra ziemskie zostały nadane Hansowi von Schönaich – dowódcy wojsk zaciężnych, który pełnił służbę w wojsku zakonnym. Majątek znajdował się w rękach rodu von Schönaich przez około 300 lat.
Pierwsi polscy osadnicy zaczęli przybywać w okolice po zakończeniu wojny trzynastoletniej w roku 1466. Jednak wzmożony napływ Polaków z terenu Mazowsza dostrzegalny był dopiero od XVII wieku. W roku 1782 we wsi odnotowano istnienie 11 domów. W 1815 roku majątek karnicki został sprzedany baronowi von Albedyhy, pochodzącemu z Rygi. W roku 1858 w 11 gospodarstwach domowych żyło 184 mieszkańców. Rodzina von Albedyhy posiadała dobra do lat 20. XX wieku. Wówczas drogą małżeństwa przeszedł on w ręce rodziny von Günther. W latach 1937–1939 Karnity były zamieszkane przez 218 osób. Przed rokiem 1945 pałac z przylegającym do niego zespołem parkowym był nazywany Małymi Karnitami (Klein Karnitten). W ten sposób dokonywano rozróżnienia od wcześniej lokowanego folwarku Duże Karnity (Groß Karnitten), położonego nad Jeziorem Karnickim. W roku 1973 Karnity należały do powiatu morąskiego.
Religia
Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej w Borecznie.
Zabytki
We włączonych administracyjnie do wsi Karnity pobliskich Karnitkach znajduje się zespół pałacowo–parkowy z neogotyckim pałacem w stylu romantycznym. Pałac wzniesiony został w 1856 roku, w miejscu dworu spalonego podczas wojen polsko–szwedzkich. Rozległy park krajobrazowy rozciąga się od Jeziora Kocioł w kierunku wschodnim. Pałac usytuowany jest na terenie parku w pobliżu jeziora. Na północ od pałacu znajdują się domy mieszkalne dla służby, stajnie, wozownia, ujeżdżalnia i zabudowania gospodarcze. Na wzgórzu w części południowej parku znajduje się cmentarz rodowy dawnych właścicieli. Po II wojnie światowej w pałacu mieścił się ośrodek wypoczynkowy. Na terenie dawnych sadów wybudowano domki letniskowe. Pałac wraz z parkiem od 1995 stanowi własność prywatną.
Turystyka
- niebieski szlak rowerowy o zasięgu regionalnym – przebieg trasy: Zalewo – Rąbity – Międzychód – Śliwa – Boreczno – Duba – Mózgowo – Karnity – Dębinka – Miłomłyn – Lubień – Liwa – Zalewo – Gil Mały – Gil Wielki – Wiewiórka – Frednowy – Tynwałd – Jezierzyce – Jażdżówki – Kwiry – Szałkowo – Iława
- szlak rowerowy o długości 25 km – przebieg trasy: Kaletka – Sąpy – Urowo – Mózgowo – Karnity – Mózgowo – Wielowieś – Boreczno – Duba – Urowo – Sąpy – Kaletka
Bibliografia
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
Bank Danych Lokalnych GUS [30.08.2013]
Hotel Karnity [30.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [30.08.2013]
Marienburg.pl [31.08.2014]
