Zielenica: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Niemiecka zbrodnia wojenna w 1945 r.) |
|||
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | |nazwa = | + | |nazwa = Zielenica |
| − | |herb wsi = | + | |herb wsi = |
| − | |flaga wsi = | + | |flaga wsi = |
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = |
| − | |województwo = warmińsko-mazurskie | + | |województwo = warmińsko-mazurskie |
| − | |powiat = | + | |powiat = bartoszycki |
| − | |gmina = | + | |gmina = Górowo Iławeckie |
|miejscowość podstawowa = | |miejscowość podstawowa = | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 178 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
| − | |strefa numeracyjna = | + | |strefa numeracyjna = |
| − | |kod pocztowy = | + | |kod pocztowy = |
| − | |tablice rejestracyjne = | + | |tablice rejestracyjne = |
|SIMC = | |SIMC = | ||
|mapa wsi = | |mapa wsi = | ||
|kod mapy = PL-WN | |kod mapy = PL-WN | ||
| − | |stopniN = | + | |stopniN = 54 |minutN = 14 |sekundN = 39 |
| − | |stopniE = 20 |minutE = | + | |stopniE = 20 |minutE = 31 |sekundE = 00 |
|commons = | |commons = | ||
|wikipodróże = | |wikipodróże = | ||
| Linia 31: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | + | ''' Zielenica ''' (niem. ''Grünwalde'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat bartoszycki|powiecie bartoszyckim]], w [[Górowo Iławeckie (gmina wiejska)|gminie Górowo Iławeckie]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego. | |
| − | W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie | + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 178 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie Zielenica i [[Gruszyny]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Jolanta Widlak]]<ref>[http://gorowoil-ug.bip-wm.pl/public/?id=761 gorowoil-ug.bip-wm.pl] [05.03.2014]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | < | + | [[File:Zielenica na pocztówce z początków XX wieku.jpg|thumb|right|290px|Zielenica na pocztówce z początków XX wieku.<br>Źródło: [http://www.pieszkowo.parafia.info.pl/?p=main&what=35 www.pieszkowo.parafia.info.pl] |
| − | + | ]] | |
| − | = | + | == Położenie == |
| − | + | Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Wzniesienia Górowskie|Wzniesień Górowskich]], 23 km na zachód od [[Bartoszyce|Bartoszyc]] i 5,5 km na południowy wschód od [[Górowo Iławeckie|Górowa Iławeckiego]]. Przebiega przez nią droga wojewódzka nr 511. | |
| − | |||
| − | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | <br/> | ||
| − | |||
| − | === | ||
| + | Wieś zachowała dawny układ owalnicy. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | == Dzieje miejscowości == | ||
| + | Zielenica powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa [[Zakon krzyżacki|zakonu krzyżackiego]]. Po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach z 1414 roku jako wieś czynszowa na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] o powierzchni 60 łanów. W czasie kolejnych wojen polsko-krzyżackich w XV wieku wieś była kilkakrotnie niszczona. Po wojnie trzynastoletniej 1454–1466 zakon oddał ją w zastaw za długi dowódcy wojsk zaciężnych Mikołajowie Taubenheimowi. W następnym stuleciu wieś zakupili von der Groebenowie, a w XVIII wieku, aż do reform uwłaszczeniowych, była to wieś królewska. Do 1945 roku Zielenica wchodziła w skład parafii ewangelickiej w Górowie Iławeckim. | ||
| + | Szkołę we wsi założono w połowie XVIII wieku. W 1935 roku uczęszczało do niej 74 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie w 1946 roku; jej organizatorką i pierwszą kierowniczką była [[Maria Bogusz]]. W następnych latach do rozwoju placówki przyczyniła się kierowniczka [[Anna Patorska]]. Szkołę zlikwidowano w 1979 roku w ramach reorganizacji sieci szkolnej. | ||
| − | + | Po wojnie pierwsi osadnicy przybyli do Zielenicy już jesienią 1945 roku. Wieś stała się wówczas siedzibą sołectwa. Według spisu powszechnego z 1983 roku Zielenica składała się z 49 budynków mieszkalnych i miała 59 indywidualnych gospodarstw rolnych, które łącznie zajmowały powierzchnię 630 ha. We wsi znajdował się wówczas punkt biblioteczny oraz prywatny zakład ślusarsko-kowalski. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Liczba mieszkańców w wieku XIX i XX kształtowała się następująco: | |
| + | *1857 – 151 osób | ||
| + | *1933 – 429 osób | ||
| + | *1939 – 406 osób | ||
| + | *1983 – 231 osób | ||
| − | === | + | ===Niemiecka zbrodnia wojenna w 1945 r.=== |
| + | W czasie działań wojennych 25 lutego 1945 r. dokonano w tej wsi zbrodni wojennej. Batalion niemieckiej piechoty z 37 czołgami i działami pancernymi wyruszając z kierunku [[Ględy|Ględ]] zaatakował tę miejscowość. W dwóch budynkach oznaczonych białymi flagami z czerwonym krzyżem radziecki batalion medyczny 88 Dywizji Piechoty w prowizorycznym szpitalu przygotowywał przywożonych z frontu w okolicach Górowa rannych do odesłania ich do szpitali polowych. Do budynków tych wbrew prawu wojennemu Niemcy otworzyli huraganowy ogień z czołgów i dział pancernych. Gdy pozostali jeszcze przy życiu ranni przeszli lub zostali przeniesieni do piwnic, Niemcy w jednej z nich wymordowali ich wrzucanymi granatami. W drugiej ranni i personel zabarykadowali się i nie można było użyć granatów, wprowadzono przez okienko piwnicy przedłużoną rurą spaliny z silnika czołgu i wytruto ich. Przeżył tylko jeden kierowca sanitarki, któremu udało się ukryć w innym budynku. Autor opisujący to wydarzenie dodaje, że zginęło tam ponad 200 różnych osób (w tym również ranni jeńcy niemieccy) i kilka osób personelu medycznego (3 lekarzy, dowódca batalionu, pielęgniarki, sanitariuszki). Dodaje też, że kilka dni później Niemcy uciekając pozostawili w Górowie duży oficerski szpital.<ref> Informację nadesłał [[Apolinary Zapisek]]. Relacja oparta jest na 2 źródłach: | ||
| + | 1) Na początku lat siedemdziesiątych XX wieku w Urzędzie Powiatowym w Lidzbarku Warmińskim (ówczesny odpowiednik starostwa) przyjmowany był profesor z Moskwy, który był uczestnikiem walk w tych okolicach i opowiadał o tym. Na cmentarzu żołnierzy radzieckich w Braniewie odnalazł grób swojego przyjaciela. | ||
| + | 2) W "Wojskowym Przeglądzie Historycznym " Nr 2-3 z 1983 w artykule " Walki 31 Armii .." - na s. 172 autor gen. mjr N.K. Głazunow (był wówczas w randze kapitana) - dowódca batalionu w tej Armii przedstawia wyżej opisany fakt.</ref> | ||
| + | == Zabytki == | ||
| + | *dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku | ||
| + | Cmentarz położony jest około 1 km od wsi, na wzgórzu; nagrobki są zdewastowane, a powierzchnię cmentarza zajmuje rozrośnięty dziko drzewostan | ||
| + | *kapliczka (przed domem nr 11) | ||
| + | *budynek dawnej szkoły, obecnie dom mieszkalny (nr 4) | ||
| + | *przykłady budownictwa wiejskiego z pierwszej ćwierci XX wieku (domy i budynki gospodarcze) | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | |||
<references/> | <references/> | ||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | ''Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.<br/> | ||
| + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | ||
| + | Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Górowo Iławeckie, Górowo Iławeckie 2008 [http://gorowoil-ug.bip-wm.pl/public/?id=88869| gorowoil-ug.bip-wm.pl] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/preylau.html| verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: Górowo Iławeckie (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]] [[Kategoria: 1401-1500]] |
| − | [[ | ||
Aktualna wersja na dzień 10:31, 14 maj 2015
| Zielenica | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | bartoszycki |
| Gmina | Górowo Iławeckie |
| Liczba ludności (2010) | 178 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Zielenica | |
| Położenie na mapie Polski  Zielenica | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Zielenica (niem. Grünwalde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Górowo Iławeckie. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 178 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie Zielenica i Gruszyny. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jolanta Widlak[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wzniesień Górowskich, 23 km na zachód od Bartoszyc i 5,5 km na południowy wschód od Górowa Iławeckiego. Przebiega przez nią droga wojewódzka nr 511.
Wieś zachowała dawny układ owalnicy.
Dzieje miejscowości
Zielenica powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach z 1414 roku jako wieś czynszowa na prawie chełmińskim o powierzchni 60 łanów. W czasie kolejnych wojen polsko-krzyżackich w XV wieku wieś była kilkakrotnie niszczona. Po wojnie trzynastoletniej 1454–1466 zakon oddał ją w zastaw za długi dowódcy wojsk zaciężnych Mikołajowie Taubenheimowi. W następnym stuleciu wieś zakupili von der Groebenowie, a w XVIII wieku, aż do reform uwłaszczeniowych, była to wieś królewska. Do 1945 roku Zielenica wchodziła w skład parafii ewangelickiej w Górowie Iławeckim.
Szkołę we wsi założono w połowie XVIII wieku. W 1935 roku uczęszczało do niej 74 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie w 1946 roku; jej organizatorką i pierwszą kierowniczką była Maria Bogusz. W następnych latach do rozwoju placówki przyczyniła się kierowniczka Anna Patorska. Szkołę zlikwidowano w 1979 roku w ramach reorganizacji sieci szkolnej.
Po wojnie pierwsi osadnicy przybyli do Zielenicy już jesienią 1945 roku. Wieś stała się wówczas siedzibą sołectwa. Według spisu powszechnego z 1983 roku Zielenica składała się z 49 budynków mieszkalnych i miała 59 indywidualnych gospodarstw rolnych, które łącznie zajmowały powierzchnię 630 ha. We wsi znajdował się wówczas punkt biblioteczny oraz prywatny zakład ślusarsko-kowalski.
Liczba mieszkańców w wieku XIX i XX kształtowała się następująco:
- 1857 – 151 osób
- 1933 – 429 osób
- 1939 – 406 osób
- 1983 – 231 osób
Niemiecka zbrodnia wojenna w 1945 r.
W czasie działań wojennych 25 lutego 1945 r. dokonano w tej wsi zbrodni wojennej. Batalion niemieckiej piechoty z 37 czołgami i działami pancernymi wyruszając z kierunku Ględ zaatakował tę miejscowość. W dwóch budynkach oznaczonych białymi flagami z czerwonym krzyżem radziecki batalion medyczny 88 Dywizji Piechoty w prowizorycznym szpitalu przygotowywał przywożonych z frontu w okolicach Górowa rannych do odesłania ich do szpitali polowych. Do budynków tych wbrew prawu wojennemu Niemcy otworzyli huraganowy ogień z czołgów i dział pancernych. Gdy pozostali jeszcze przy życiu ranni przeszli lub zostali przeniesieni do piwnic, Niemcy w jednej z nich wymordowali ich wrzucanymi granatami. W drugiej ranni i personel zabarykadowali się i nie można było użyć granatów, wprowadzono przez okienko piwnicy przedłużoną rurą spaliny z silnika czołgu i wytruto ich. Przeżył tylko jeden kierowca sanitarki, któremu udało się ukryć w innym budynku. Autor opisujący to wydarzenie dodaje, że zginęło tam ponad 200 różnych osób (w tym również ranni jeńcy niemieccy) i kilka osób personelu medycznego (3 lekarzy, dowódca batalionu, pielęgniarki, sanitariuszki). Dodaje też, że kilka dni później Niemcy uciekając pozostawili w Górowie duży oficerski szpital.[2]
Zabytki
- dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku
Cmentarz położony jest około 1 km od wsi, na wzgórzu; nagrobki są zdewastowane, a powierzchnię cmentarza zajmuje rozrośnięty dziko drzewostan
- kapliczka (przed domem nr 11)
- budynek dawnej szkoły, obecnie dom mieszkalny (nr 4)
- przykłady budownictwa wiejskiego z pierwszej ćwierci XX wieku (domy i budynki gospodarcze)
Przypisy
- ↑ gorowoil-ug.bip-wm.pl [05.03.2014]
- ↑ Informację nadesłał Apolinary Zapisek. Relacja oparta jest na 2 źródłach: 1) Na początku lat siedemdziesiątych XX wieku w Urzędzie Powiatowym w Lidzbarku Warmińskim (ówczesny odpowiednik starostwa) przyjmowany był profesor z Moskwy, który był uczestnikiem walk w tych okolicach i opowiadał o tym. Na cmentarzu żołnierzy radzieckich w Braniewie odnalazł grób swojego przyjaciela. 2) W "Wojskowym Przeglądzie Historycznym " Nr 2-3 z 1983 w artykule " Walki 31 Armii .." - na s. 172 autor gen. mjr N.K. Głazunow (był wówczas w randze kapitana) - dowódca batalionu w tej Armii przedstawia wyżej opisany fakt.
Bibliografia
Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Górowo Iławeckie, Górowo Iławeckie 2008 gorowoil-ug.bip-wm.pl [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
