Parafia pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
m (Zastępowanie tekstu - "Kler parafialny" na "Duchowni parafii")
 
(Nie pokazano 54 wersji utworzonych przez 8 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{Parafia infobox
 
{{Parafia infobox
−
  |nazwa                  = Parafia pw. św. Jakuba Apostoła  
+
  |nazwa                  = Parafia pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach
−
  |grafika                = Jakub1-Białuty.jpg
+
  |grafika                = bialuty.jpg
−
  |podpis grafiki          = Kościół parafialny, źródło: http://www.parafiabialuty.pl, 12.12.2013.
+
  |podpis grafiki          = Kościół w Białutach.<br>Źródło:[https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bialuty_kosciol_kat-01.jpg Wikimedia Commons]
 
  |siedziba                = Białuty
 
  |siedziba                = Białuty
 
  |adres                  = Białuty 21, 13-240 Iłowo-Osada
 
  |adres                  = Białuty 21, 13-240 Iłowo-Osada
−
  |data powołania          = 1371
+
  |data powołania          = 1371 r.
 
  |data zamknięcia        =  
 
  |data zamknięcia        =  
 
  |wyznanie                = katolickie
 
  |wyznanie                = katolickie
Linia 14: Linia 14:
 
  |2. jednostka nazwa      = Działdowo
 
  |2. jednostka nazwa      = Działdowo
 
  |obiekt sakralny funkcja = Kościół
 
  |obiekt sakralny funkcja = Kościół
−
  |obiekt sakralny        = Kościół pw. św. Jakuba Apostoła
+
  |obiekt sakralny        = kościół pw. św. Jakuba Apostoła
 
  |dzień wspomnienia      = Świętego Jakuba Apostoła (ostatnia niedziela lipca)
 
  |dzień wspomnienia      = Świętego Jakuba Apostoła (ostatnia niedziela lipca)
−
  |www                    = http://www.parafiabialuty.pl
+
  |www                    = [http://www.parafiabialuty.pl Parafia w Białutach]
 
}}<br/>
 
}}<br/>
  
−
''' Parafia pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach ''' – [[rzymskokatolicka | rzymskokatolicka ]] parafia leżąca w [[dekanat Działdowo |dekanacie Działdowo]] należącym do [[diecezja toruńska | diecezji toruńskiej]]. Erygowana . Mieści się w [[Białuty| Białutach]].  
+
''' Parafia pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach ''' – rzymskokatolicka parafia leżąca w [[dekanat Działdowo |dekanacie Działdowo]], który należy do [[diecezja toruńska |diecezji toruńskiej]]. Erygowana w 1371 r. Mieści się w [[Białuty|Białutach]]. Proboszczem parafii jest ks. [[Grzegorz Malinowski]].
 
<br/><br/>
 
<br/><br/>
  
 
== Historia parafii ==
 
== Historia parafii ==
−
Parafia została ufundowana przez Krzyżaków w 1371 r. Parafia znalazła się w diecezji pomezańskiej i podporządkowano jej następujące miejscowości: [[Białuty]], Wola Białucka, [[Dźwieżnia]], [[Sochy]] i Purgałki. W XVI w. parafia borykała się z trudnościami. W wyniku sekularyzacji [[Prusy| Prus]] na jej terenie pojawili się protestanci. W czasie walki o [[Kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach| świątynię]] zabito proboszcza ewangelickiego. W 1577 r. parafię podporządkowano diecezji płockiej. W 1578 r. [[Kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach| świątynia]] katolicka została przejęta przez nowo powstałą parafię ewangelicką. O odzyskanie [[Kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach| kościoła]] i przywrócenie parafii katolickiej w Białutach starał się Stanisław Narzymski. Ostatecznie w 1593 r. przywrócono parafię katolicką, która należała do dekanatu janowskiego diecezji płockiej.
+
Parafia założona została w 1371 r. przez [[Zakon Krzyżacki|Krzyżaków]]. Znalazła się w diecezji pomezańskiej i podporządkowano jej następujące miejscowości: [[Białuty]], Wola Białucka, [[Dźwieżnia]], [[Sochy]] i [[Purgałki]]. W XVI w. parafia borykała się z trudnościami. W wyniku sekularyzacji [[Prusy|Prus]] na jej terenie pojawili się protestanci. W czasie walki o [[Kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach|kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach]] zabito proboszcza ewangelickiego. W 1577 r. parafię podporządkowano diecezji płockiej. W 1578 r. [[Kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach|świątynia]] katolicka została przejęta przez nowo powstałą parafię ewangelicką. O odzyskanie [[Kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach|kościoła pw. św. Jakuba Apostoła]] i przywrócenie parafii katolickiej starał się Stanisław Narzymski. Ostatecznie w 1593 r. przywrócono parafię katolicką, która należała do dekanatu janowskiego diecezji płockiej.
 
<br/>
 
<br/>
−
W 1781 r. w parafii odbyła się wizytacja archidiakona pułtuskiego diecezji płockiej, ks. Jakuba Jasieńskiego. Wówczas do parafii należały [[Białuty]] i [[Dźwierznia]]. Parafia uposażona była w trzy pola siewne w Napierkach, Woli Białuckiej i Uniszkach.  
+
W 1781 r. w parafii odbyła się wizytacja archidiakona pułtuskiego diecezji płockiej, ks. Jakuba Jasieńskiego. Wówczas do parafii należały [[Białuty]] i [[Dźwierznia]]. Parafia uposażona była w trzy pola siewne w [[Napierki|Napierkach]], Woli Białuckiej i Uniszkach.  
 
<br/>
 
<br/>
−
W 1907 r. w parafii było 870 wiernych (wyłącznie Polaków), w 1910 r. – 900 (w tym 600 Polaków), a w 1912 r. z 908 (w tym 500 Mazurów).
+
W 1907 r. w parafii było 870 wiernych (wyłącznie Polaków), w 1910 r. – 900 (w tym 600 Polaków), a w 1912 r. – 908 (w tym 500 [[Mazurzy|Mazurów]]). W 1902 r. utworzono okręg duszpasterski, obejmujący [[Białuty]], [[Pruski]], [[Dźwierznia |Dźwierznię]], [[Krokowo]], [[Wola|Wolę]], [[Grabowo (gmina Janowo) |Grabowo]] i [[Napierki]]. Jako kaznodzieję pomocniczego zatrudniono wówczas Roberta Assmanna. 1 października 1905 r. okręg duszpasterski przekształcono w gminę kościelną. Gmina początkowo posiadała jednego proboszcza wspólnie z [[Zaborowo |Zaborowem]]. W 1907 r. gminę usamodzielniono.
 +
<br/>
 +
W dniach 23–24 lipca 2013 r. w parafii odbyło się nawiedzenie obrazu Pani Jasnogórskiej. Bezpośrednim duchowym przygotowaniem do nawiedzenia były misje parafialne, które głosił o. Bazyli.
 +
<br/>
 +
Obecnie do parafii należą następujące miejscowości: [[Białuty]], [[Białuty Kolonia]], [[Chorap]], [[Dźwierznia]], [[Pruski]], [[Purgałki]], [[Szczepka]].
 +
<br/>
 +
 
 +
== Duchowni parafii ==
 +
'''Księża katolicy wymienieni w dokumentach parafialnych:'''
 +
 
 +
* ks. Dutkowsky lub Putkowsky (1677–1687)  
 +
 
 +
* ks. Jakob Szielkowski (1718–1725)
  
 +
* ks. Kasimir Baranowski (1765–1770)
  
 +
* ks. Anton Grodcziki (1811–1831) 
  
 +
* ks. Adalbert Czackert (1831–1835)
  
−
O księżach katolickich źródła podają niewiele informacji.  
+
* ks. Schulzen (1835–1845)
−
Niewiele wiemy o budynku kościelnym. Podczas zamieszania związanego z wprowadzaniem reformacji Narzymscy zabrali dzwon, ornat i inne przedmioty, co do których rościli sobie prawa własnościowe przynależne patronom kościoła. Kościół zatem był chyba dosyć ubogi. W 1700 roku wzniesiono nową świątynię, którą w 1731 roku poświęcił biskup płocki. Jednak około 1860 roku przedstawiała już tak zły stan, że przy wietrznej pogodzie nie dało się w niej odprawiać nabożeństw i w 1863 roku w ogóle ją zamknięto; potem jednak jeszcze raz przeprowadzono remont budynku. Pomimo to wkrótce potrzebny był nowy kościół, który wzniesiono w 1884, a w 1887 roku poświęcono. Pobudowano go z cegły, wyposażając w trzy ołtarze i umieszczając sygnaturkę na pokrytym miedzią dachu hełmowym w stylu włoskim. Obok stała drewniana dzwonnica.
+
 
−
Patronat nad kościołem, odkąd Narzymscy przeforsowali to siłą, sprawował właściciel Białut. Gdy w 1784 roku hrabia Kasimir Krasno von Krasinski przy sprzedaży Białut usiłował wydzielić dla kościoła 7 włók w Sochach i przenieść patronat na biskupa płockiego, nie zgodzono się na takie postanowienia w umowie kupna. Dopiero w 1869 roku władza patronacka przeszła z właściciela dóbr rycerskich Oelricha na biskupa chełmińskiego.
+
* ks. Pawlowski (1848–1857)
−
Do wybuchu wojny światowej struktura kościelna nie uległa większej zmianie. Odparto próby polskiego katolickiego proboszcza Marchlewskiego w Białutach, aby w Iłowie i Kraszewie zainstalować kapelanów katolickich, gdyż, słusznie, obawiano się, że staliby się oni punktem wsparcia dla polskiej agitacji. Przeciwnie, okazało się konieczne wkroczenie na pole działania Marchlewskiego i założenie w Białutach kościoła ewangelickiego w celu opieki nad coraz liczniejszymi ewangelikami i umocnienia tam niemczyzny.
+
 
−
Gdy w 1901 roku na pamiątkę koronacji sprzed 200 lat króla pruskiego utworzono fundusz na rzecz budowy kościołów na obszarach zagrożonych, 12 tysięcy marek z tego zasobu wyasygnowano właśnie na kościół w Białutach. Właściciel dóbr rycerskich Alfred Oehlrich podarował grunt pod budowę świątyni, plebanii i cmentarza, dobrowolnie wziął na siebie także wszystkie służby ręczne i sprzężajne oraz przekazał dodatkowo 6 tysięcy marek w gotówce. Związek Gustawa Adolfa udzielił dalszego wsparcia w kwocie 4 tysięcy marek. I tak 10 maja 1904 roku położono kamień węgielny, a budowa prowadzona przez mistrza murarskiego Schulza z Nidzicy postępowała tak szybko, że nowy kościół jubileuszowy udało się poświęcić 20 grudnia 1904 roku. Już w 1902 roku utworzono okręg duszpasterski, obejmujący Białuty, Pruski, Dźwierznię, Krokowo, Wolę, Grabowo i Napierki; zatrudniono także jako kaznodzieję pomocniczego Roberta Assmanna, urodzonego 25 maja 1873 roku. 1 października 1905 roku okręg duszpasterski przekształcono w gminę kościelną, która najpierw urzędem proboszczowskim połączona była z Zaborowem, ale w 1907 roku została usamodzielniona.
+
* ks. Eduard Klawitter (1858–1860)
−
W 1904 roku Assmann objął stanowisko proboszcza w Szymonce, a do Białut przybył Bernhard Czekay, W 1912 roku zarządcą parafii został Heinrich Heldt. Gdy w 1916 roku przejął on probostwo w Narzymiu, gmina w Białutach pozostała pod jego pieczą i odtąd duszpasterstwo nad gminą sprawowali duchowni z Narzymia.      
+
 
−
+
* ks. Karl Gustav Holtzer (1863–1872)
−
<br/>
+
 
 +
* ks. Podlaszewski (1886)  
 +
 
 +
* ks. Binerowski (1891)
 +
 
 +
* ks. Casina Leonardus Marchlewski (przed 1914)
  
−
== Kler parafialny ==
+
'''Wykaz proboszczów:'''
−
Księża katolicy wymienieni w dokumentach parafialnych:  
 
−
(1677–1687) - Dutkowsky lub Putkowsky
 
−
(1718–1725) - Jakob Szielkowski
 
−
(1765–1770) - Kasimir Baranowski
 
−
(1811–1831) - Anton Grodcziki
 
−
(1831–1835) - Adalbert Czackert
 
−
(1835–1845) - Schulzen
 
−
(1848–1857) - Pawlowski
 
−
(1858–1860) - Eduard Klawitter
 
−
(1863–1872) - Karl Gustav Holtzer
 
−
(1886) - Podlaszewski
 
−
(1891) - Binerowski
 
−
(przed 1914) - Casina Leonardus Marchlewski
 
  
−
Proboszcz (obecnie)
+
* ks. Bernhard Czekay (1904–1912)
  
−
ks. Grzegorz Malinowski
+
* ks. Heinrich Heldt (od 1912)
−
<br/>
 
  
 
== Filie parafii ==
 
== Filie parafii ==
−
Kaplica w przedszkolu w Pruskach
+
* Kaplica w przedszkolu w [[Pruski|Pruskach]]
 +
* Kaplica w [[las białucki |lesie białuckim]]. Nieopodal kaplicy znajdują się zbiorowe mogiły pomordowanych w działdowskim obozie. W ostatnią niedzielę września odprawia się tu uroczystą Mszę św. <br/>
 +
== Ruchy i stowarzyszenie działające na terenie parafii ==
 +
* Akcja Katolicka
  
−
Kaplica w [[las białucki |lesie białuckim]]. Nieopodal kaplicy znajdują się zbiorowe mogiły pomordowanych w działdowskim obozie. W ostatnią niedzielę września odprawia się tu uroczystą Mszę św.
+
* Chór kościelny
−
<br/>
+
 
 +
* Koło ministranckie
 +
 
 +
* Zespół Charytatywny Caritas
 +
 
 +
* Żywy Różaniec <br/>
  
 
== Zobacz też ==
 
== Zobacz też ==
−
http://diecezja-torun.pl
+
[http://diecezja-torun.pl Diecezja toruńska]<br/>
 +
[http://www.diecezja.torun.pl/par_pokaz.php?idpar=11 Diecezja toruńska, arch.]<br/>
 +
[http://www.parafiabialuty.pl Parafia w Białutach]
 
<br/>
 
<br/>
−
 
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
−
http://www.parafiabialuty.pl, 12.12.2013.
+
Mogilnicki Zbigniew, ''660-lecie Działdowa. Cztery lata po urodzinach miasta, Działdowo 2008, 100 s. <br/>
 +
Wółkowski Wojciech, ''Działdowo i okolice'', Działdowo 2006.
 
<br/>
 
<br/>
  
−
[[Kategoria: Kościół]]
+
[[Kategoria: Kościół rzymskokatolicki]]
 +
[[Kategoria: Parafie rzymskokatolickie]]
 +
[[Kategoria: Diecezja toruńska]]
 +
[[Kategoria: Dekanat Działdowo]]
 +
[[Kategoria: Powiat działdowski]]
 +
[[Kategoria: Iłowo-Osada (gmina wiejska)]]
 +
[[Kategoria: 1301-1400]]
 +
[[Kategoria: 1990-]]

Aktualna wersja na dzień 07:28, 28 lip 2015

Parafia pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach
Kościół w Białutach.Źródło:Wikimedia Commons
Kościół w Białutach.
Źródło:Wikimedia Commons
Siedziba Białuty
Adres Białuty 21, 13-240 Iłowo-Osada
Data powołania 1371 r.
Wyznanie katolickie
Kościół rzymskokatolicki
Diecezja toruńska
Dekanat Działdowo
Kościół kościół pw. św. Jakuba Apostoła
Wspomnienie liturgiczne Świętego Jakuba Apostoła (ostatnia niedziela lipca)
Parafia w Białutach


Parafia pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach – rzymskokatolicka parafia leżąca w dekanacie Działdowo, który należy do diecezji toruńskiej. Erygowana w 1371 r. Mieści się w Białutach. Proboszczem parafii jest ks. Grzegorz Malinowski.

Historia parafii

Parafia założona została w 1371 r. przez Krzyżaków. Znalazła się w diecezji pomezańskiej i podporządkowano jej następujące miejscowości: Białuty, Wola Białucka, Dźwieżnia, Sochy i Purgałki. W XVI w. parafia borykała się z trudnościami. W wyniku sekularyzacji Prus na jej terenie pojawili się protestanci. W czasie walki o kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach zabito proboszcza ewangelickiego. W 1577 r. parafię podporządkowano diecezji płockiej. W 1578 r. świątynia katolicka została przejęta przez nowo powstałą parafię ewangelicką. O odzyskanie kościoła pw. św. Jakuba Apostoła i przywrócenie parafii katolickiej starał się Stanisław Narzymski. Ostatecznie w 1593 r. przywrócono parafię katolicką, która należała do dekanatu janowskiego diecezji płockiej.
W 1781 r. w parafii odbyła się wizytacja archidiakona pułtuskiego diecezji płockiej, ks. Jakuba Jasieńskiego. Wówczas do parafii należały Białuty i Dźwierznia. Parafia uposażona była w trzy pola siewne w Napierkach, Woli Białuckiej i Uniszkach.
W 1907 r. w parafii było 870 wiernych (wyłącznie Polaków), w 1910 r. – 900 (w tym 600 Polaków), a w 1912 r. – 908 (w tym 500 Mazurów). W 1902 r. utworzono okręg duszpasterski, obejmujący Białuty, Pruski, Dźwierznię, Krokowo, Wolę, Grabowo i Napierki. Jako kaznodzieję pomocniczego zatrudniono wówczas Roberta Assmanna. 1 października 1905 r. okręg duszpasterski przekształcono w gminę kościelną. Gmina początkowo posiadała jednego proboszcza wspólnie z Zaborowem. W 1907 r. gminę usamodzielniono.
W dniach 23–24 lipca 2013 r. w parafii odbyło się nawiedzenie obrazu Pani Jasnogórskiej. Bezpośrednim duchowym przygotowaniem do nawiedzenia były misje parafialne, które głosił o. Bazyli.
Obecnie do parafii należą następujące miejscowości: Białuty, Białuty Kolonia, Chorap, Dźwierznia, Pruski, Purgałki, Szczepka.

Duchowni parafii

Księża katolicy wymienieni w dokumentach parafialnych:

  • ks. Dutkowsky lub Putkowsky (1677–1687)
  • ks. Jakob Szielkowski (1718–1725)
  • ks. Kasimir Baranowski (1765–1770)
  • ks. Anton Grodcziki (1811–1831)
  • ks. Adalbert Czackert (1831–1835)
  • ks. Schulzen (1835–1845)
  • ks. Pawlowski (1848–1857)
  • ks. Eduard Klawitter (1858–1860)
  • ks. Karl Gustav Holtzer (1863–1872)
  • ks. Podlaszewski (1886)
  • ks. Binerowski (1891)
  • ks. Casina Leonardus Marchlewski (przed 1914)

Wykaz proboszczów:

  • ks. Bernhard Czekay (1904–1912)
  • ks. Heinrich Heldt (od 1912)

Filie parafii

  • Kaplica w przedszkolu w Pruskach
  • Kaplica w lesie białuckim. Nieopodal kaplicy znajdują się zbiorowe mogiły pomordowanych w działdowskim obozie. W ostatnią niedzielę września odprawia się tu uroczystą Mszę św.

Ruchy i stowarzyszenie działające na terenie parafii

  • Akcja Katolicka
  • Chór kościelny
  • Koło ministranckie
  • Zespół Charytatywny Caritas
  • Żywy Różaniec

Zobacz też

Diecezja toruńska
Diecezja toruńska, arch.
Parafia w Białutach

Bibliografia

Mogilnicki Zbigniew, 660-lecie Działdowa. Cztery lata po urodzinach miasta, Działdowo 2008, 100 s.
Wółkowski Wojciech, Działdowo i okolice, Działdowo 2006.

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Parafia_pw._św._Jakuba_Apostoła_w_Białutach&oldid=152040”