Sępopol

Sępopol
Herb Sępopola
Sępopol. Kościół pw. św. Michała Archanioła. Fot. Romek. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Sępopol
Liczba ludności (2012)	2 088
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Sępopol
Położenie na mapie Polski Sępopol
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Sępopol (niem. Schippenbeil) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Sępopol. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2012 roku liczyła 2088. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Irena Wołosiuk.

Wieża ciśnień w Sępopolu. Fot. Pawlik. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]

Sępopol. Baszta obronna. Fot. Pawlik. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]

Położenie

Miasto jest położone na Nizinie Sępopolskiej nad rzekami Łyna oraz Guber. Sępopol leży w odległości 16 km od Bartoszyc oraz zaledwie 12 km od granicy z Rosją.

Dzieje miejscowości

Nazwa miejscowości wyprowadzana jest niekiedy od Ludwika von Schippena, który mógł założyć Sępopol. Jednak bardziej prawdopodobnie wydaje się, że nazwa przywędrowała wraz ze sprowadzonymi w XIV wieku osadnikami.

Na terenie przyszłego miasta istniała pierwotnie osada pruska. Na opanowanym przez zakon terenie około 1319 roku założono niewielką osadę. Miejski przywilej lokacyjny został wystawiony w 1351 roku przez wielkiego mistrza krzyżackiego Henryka Dusnera. Obszar miasteczka obejmować miał 112 włók. Zasadźcą został Henryk Padeluch. Sępopol, podobnie jak inne miasta, zbuntował się przeciw uciskowi ze strony zakonu. W 1440 roku miasto przystąpiło do Związku Pruskiego. Miasto ucierpiało dotkliwie w okresie wojny trzynastoletniej. Wyniszczone i wygłodzone ostatecznie poddało się wojskom krzyżackim w październiku 1461 roku.

Wieki XVI i XVII były okresem intensywnego rozwoju. Miasto zlokalizowane było na ruchliwym trakcie prowadzącym z Polski do Królewca. W centrum Sępopola prym wiedli rzemieślnicy, rzeźnicy i piekarze. Poszczególnych cechów przybywało niemalże z każdym rokiem. Mieszkańcami Sępopola byli wówczas Niemcy, Polacy, Szkoci. Szkoła w Sępopolu funkcjonowała już w latach 20. XVI wieku.

W Sępopolu uruchomiono również browar miejski. Okres wojen polsko-szwedzkich miasto przetrwało bez większego uszczerbku. Jednak początek kolejnego stulecia nie wróżył najlepiej mieszkańcom. Do miasta dotarła epidemia dżumy. W 1710 roku zmarło aż 700 mieszkańców. W 1749 roku Sępopol padł ofiarą pożaru. Spłonęło 129 budynków łącznie z ratuszem. Sępopol odbudowywał się bardzo powoli i nie był w stanie powrócić do czasów świetności sprzed kilkudziesięciu lat. W 1806 roku miasto liczyło 1515 mieszkańców.

W 1807 roku Sępopol okupowały wojska francuskie. Od 6 września 1831 roku do 2 lutego 1832 roku w Sępopolu przebywali oficerowie oraz żołnierze z korpusów Giełguda, Rolanda i Chłapowskiego. Od lat 20 XIX wieku do Sępopola zaczęli napływać osadnicy z głębi Niemiec. W 1871 roku miasto liczyło 3250 mieszkańców. W 1915 liczba mieszkańców wzrosła do 3415 osób. W 1912 roku w mieście uruchomiono gazownię i wodociągi. W latach 1934-1936 wybudowane zostały zakłady roszarnicze. W 1939 roku Sępopol był zamieszkany przez 3434 osoby. W okresie II wojny światowej pod miastem rozpoczęto budowę dużego lotniska, które nigdy nie zostało dokończone. Przy jego budowie wykorzystywano pracę więźniów obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Przebywali w podobozie stworzonym w okolicy Sępopola.

Wojska Armii Czerwonej wkroczyły do opustoszonego Sępopola 2 lutego 1945 roku. Żołnierze radzieccy zniszczyli około 80% miejskiej zabudowy. Pierwszym powojennym burmistrzem został Franciszek Jagielski. Jednak pod koniec 1945 roku Sępopol utracił prawa miejskie, które udało się odzyskać w 1973. roku.

W 1945 roku uruchomiono ponownie młyn wodny, powstały pierwsze zakłady i warsztaty. Działalność rozpoczęła również Roszarnia Lnu i Konopi. Od 1946 roku funkcjonowała także Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska". W tym samym roku w Sępopolu wznowiono działalność oświatową. W latach 1972-1989 w mieście działał Komitet Miejsko-Gminny PZPR w Sępopolu. Gmina Sępopol należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich. W 2001 roku Sępopol obchodził 650-lecie powstania.

Kultura

• Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury
• Zespół Ludowy "Warmianki Sępopolskie"

Organizacje i stowarzyszenia

• Lokalna Grupa Działania "Barcja"
• Związek Emerytów i Rencistów

Religia

• Parafia rzymsko-katolicka pw. św. Michała Archanioła

Ludzie związani z miejscowością

• Nikodem Rak
• Klara Leczycka-Moskwiak
• Ina Maria Kunkelmoor
• Maria Radziszewska
• Aleksander Radziszewska
• Janina Sienkiewicz
• Jan Sienkiewicz
• Jerzy Sałata
• Teresa Barszcz
• Jerzy Górczyński
• Jerzy Dmitruk
• Justyna Ławrynkiewicz
• Zenobia Choma

Sport

• ŁKS Łyna Sępopol

Edukacja

• Przedszkole
• Szkoła Podstawowa im. Generała Zygmunta Berlinga
• Gimnazjum im. Generała Zygmunta Berlinga

Zabytki

• Założenie urbanistyczne starego miasta z XIV w.
• Budynek plebanii z XIX w.
• Cmentarz komunalny z XIX w.
• Cmentarz ewangelicko-augsburski z XIX w.
• Pozostałości murów obronnych z XIV w.
• Kościół pw. św. Michała Archanioła budowa ukończona ok 1351r.
• Ołtarz główny w kościele pw. św. Michała Archanioła
• Domy przy ul. Kościuszki, Moniuszki, 22 Lipca oraz pl. Spółdzielczy, wzniesione w XIX w.
• Wieża ciśnień z 1912 r.

Zobacz też

• Gmina Sępopol

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Monografia Sępopola opracowana z okazji 650-lecia powstania miasta 1351-2001, oprac. Grzegorz Borowski, Sępopol 2001.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
stat.gov.pl, Ludność. Stan i struktura [10.12.2014]
Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Sępopolu [10.12.2014]
Baza Informacji Lokalnej Miasta i Gminy Sępopol [10.12.2014]
Oficjalny Urząd Miasta Sępopol [10.12.2014]
sepopol.republika.pl, strona Marcina Pietkuna poświęcona Sępopolowi [10.12.2014]
sepopol.blogspot.com, fotograficzny blog [10.12.2014]
tapety25.bdl.pl, fotografie Sępopola [10.12.2014]