Sępopol: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
(Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 9 użytkowników) | |||
Linia 6: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = Sępopola | |dopełniacz wsi = Sępopola | ||
|zdjęcie = Sępopol. Kościół pw. św. Michała Archanioła.jpg | |zdjęcie = Sępopol. Kościół pw. św. Michała Archanioła.jpg | ||
− | |opis zdjęcia = Sępopol. Kościół pw. św. Michała Archanioła | + | |opis zdjęcia = Sępopol. Kościół pw. św. Michała Archanioła. Fot. Romek. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Saint_Michael_Archangel_church_in_S%C4%99popol#mediaviewer/File:S%C4%99popol-ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82.JPG Commons Wikimedia] [12.12.2014] |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
− | }} | + | }} |
− | ''' Sępopol ''' (niem. ''Schippenbeil'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat bartoszycki|powiecie bartoszyckim]], | + | ''' Sępopol ''' (niem. ''Schippenbeil'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat bartoszycki|powiecie bartoszyckim]], siedziba [[Sępopol (gmina miejsko-wiejska)|gminy miejsko-wiejskiej Sępopol]]. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2012 roku liczyła 2088. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje [[Irena Wołosiuk]]<ref>[http://www.sepopol.pl/index.php?id=47] [23.03.2015]</ref>. |
− | + | <br/><br/> | |
+ | [[File:Wieża ciśnień w Sępopolu.jpg|thumb|290 px|right| Wieża ciśnień w Sępopolu. Fot. Pawlik. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Water_tower_in_S%C4%99popol#mediaviewer/File:Wie%C5%BCa_ci%C5%9Bnie%C5%84_spopl.JPG Commons Wikimedia] [12.12.2014]]] | ||
+ | [[File:Sępopol. Baszta obronna.jpg|thumb|290 px|right| Sępopol. Baszta obronna. Fot. Pawlik. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:S%C4%99popol#mediaviewer/File:Baszta_sepopol.JPG Commons Wikimedia] [12.12.2014]]] | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Miasto jest położone na [[Nizina Sepopolska|Nizinie Sępopolskiej]] nad rzekami [[Rzeka Łyna |Łyna]] oraz [[Guber (rzeka)|Guber]]. Sępopol leży w odległości 16 km od [[Bartoszyce|Bartoszyc]] oraz zaledwie 12 km od granicy z Rosją. | Miasto jest położone na [[Nizina Sepopolska|Nizinie Sępopolskiej]] nad rzekami [[Rzeka Łyna |Łyna]] oraz [[Guber (rzeka)|Guber]]. Sępopol leży w odległości 16 km od [[Bartoszyce|Bartoszyc]] oraz zaledwie 12 km od granicy z Rosją. | ||
Linia 38: | Linia 40: | ||
Nazwa miejscowości wyprowadzana jest niekiedy od [[Ludwik von Schippen|Ludwika von Schippena]], który mógł założyć Sępopol. Jednak bardziej prawdopodobnie wydaje się, że nazwa przywędrowała wraz ze sprowadzonymi w XIV wieku osadnikami. | Nazwa miejscowości wyprowadzana jest niekiedy od [[Ludwik von Schippen|Ludwika von Schippena]], który mógł założyć Sępopol. Jednak bardziej prawdopodobnie wydaje się, że nazwa przywędrowała wraz ze sprowadzonymi w XIV wieku osadnikami. | ||
− | Na terenie przyszłego miasta istniała pierwotnie osada pruska. Na opanowanym przez [[Zakon | + | Na terenie przyszłego miasta istniała pierwotnie osada [[Prusowie|pruska]]. Na opanowanym przez [[Zakon krzyżacki|zakon]] terenie około 1319 roku założono niewielką osadę. Miejski przywilej lokacyjny został wystawiony w 1351 roku przez wielkiego mistrza krzyżackiego [[Henryk Dusner|Henryka Dusnera]]. Obszar miasteczka obejmować miał 112 włók. Zasadźcą został Henryk Padeluch. Sępopol, podobnie jak inne miasta, zbuntował się przeciw uciskowi ze strony zakonu. W 1440 roku miasto przystąpiło do [[Związek Pruski|Związku Pruskiego]]. Miasto ucierpiało dotkliwie w okresie wojny trzynastoletniej. Wyniszczone i wygłodzone ostatecznie poddało się wojskom krzyżackim w październiku 1461 roku. |
− | Wieki XVI i XVII były okresem intensywnego rozwoju. Miasto zlokalizowane było na ruchliwym trakcie prowadzącym z Polski do Królewca. W centrum Sępopola prym wiedli rzemieślnicy, rzeźnicy i piekarze. Poszczególnych cechów przybywało niemalże z każdym rokiem. Mieszkańcami Sępopola byli wówczas Niemcy, Polacy, Szkoci. Szkoła w Sępopolu funkcjonowała już w latach 20. XVI wieku. | + | Wieki XVI i XVII były okresem intensywnego rozwoju. Miasto zlokalizowane było na ruchliwym trakcie prowadzącym z Polski do [[Królewiec|Królewca]]. W centrum Sępopola prym wiedli rzemieślnicy, rzeźnicy i piekarze. Poszczególnych cechów przybywało niemalże z każdym rokiem. Mieszkańcami Sępopola byli wówczas Niemcy, Polacy, Szkoci. Szkoła w Sępopolu funkcjonowała już w latach 20. XVI wieku. |
− | W Sępopolu uruchomiono również browar miejski. Okres | + | W Sępopolu uruchomiono również browar miejski. Okres wojen polsko-szwedzkich miasto przetrwało bez większego uszczerbku. Jednak początek kolejnego stulecia nie wróżył najlepiej mieszkańcom. Do miasta dotarła [[Epidemia dżumy 1709-1711|epidemia dżumy]]. W 1710 roku zmarło aż 700 mieszkańców. W 1749 roku Sępopol padł ofiarą pożaru. Spłonęło 129 budynków łącznie z ratuszem. Sępopol odbudowywał się bardzo powoli i nie był w stanie powrócić do czasów świetności sprzed kilkudziesięciu lat. W 1806 roku miasto liczyło 1515 mieszkańców. |
+ | W 1807 roku Sępopol okupowały wojska francuskie. Od 6 września 1831 roku do 2 lutego 1832 roku w Sępopolu przebywali oficerowie oraz żołnierze z korpusów Giełguda, Rolanda i Chłapowskiego. Od lat 20 XIX wieku do Sępopola zaczęli napływać osadnicy z głębi Niemiec. W 1871 roku miasto liczyło 3250 mieszkańców. W 1915 liczba mieszkańców wzrosła do 3415 osób. W 1912 roku w mieście uruchomiono gazownię i wodociągi. W latach 1934-1936 wybudowane zostały zakłady roszarnicze. W 1939 roku Sępopol był zamieszkany przez 3434 osoby. W okresie II wojny światowej pod miastem rozpoczęto budowę dużego lotniska, które nigdy nie zostało dokończone. Przy jego budowie wykorzystywano pracę więźniów obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Przebywali w podobozie stworzonym w okolicy Sępopola. | ||
− | + | Wojska Armii Czerwonej wkroczyły do opustoszonego Sępopola 2 lutego 1945 roku. Żołnierze radzieccy zniszczyli około 80% miejskiej zabudowy. Pierwszym powojennym burmistrzem został [[Franciszek Jagielski]]. Jednak pod koniec 1945 roku Sępopol utracił prawa miejskie, które udało się odzyskać w 1973<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720500327] [24.03.2015]</ref>. roku. | |
− | |||
− | Wojska Armii Czerwonej wkroczyły do opustoszonego Sępopola 2 lutego 1945 roku. Żołnierze radzieccy zniszczyli około 80% miejskiej zabudowy. Pierwszym powojennym burmistrzem został [[Franciszek Jagielski]]. Jednak pod koniec 1945 roku Sępopol utracił prawa miejskie | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | < | ||
+ | W 1945 roku uruchomiono ponownie młyn wodny, powstały pierwsze zakłady i warsztaty. Działalność rozpoczęła również Roszarnia Lnu i Konopi. Od 1946 roku funkcjonowała także Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska". W tym samym roku w Sępopolu wznowiono działalność oświatową. W latach 1972-1989 w mieście działał [[Komitet Miejsko-Gminny PZPR w Sępopolu|Komitet Miejsko-Gminny PZPR w Sępopolu]]. | ||
+ | Gmina Sępopol należy do [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich| Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]]. W 2001 roku Sępopol obchodził 650-lecie powstania. | ||
== Kultura == | == Kultura == | ||
*[[Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Sępopolu|Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury]] | *[[Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Sępopolu|Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury]] | ||
*[[Zespół Ludowy "Warmianki Sępopolskie"]] | *[[Zespół Ludowy "Warmianki Sępopolskie"]] | ||
− | |||
− | |||
− | |||
==Organizacje i stowarzyszenia== | ==Organizacje i stowarzyszenia== | ||
*[[Lokalna Grupa Działania "Barcja"]] | *[[Lokalna Grupa Działania "Barcja"]] | ||
*[[Związek Emerytów i Rencistów w Sępopolu|Związek Emerytów i Rencistów]] | *[[Związek Emerytów i Rencistów w Sępopolu|Związek Emerytów i Rencistów]] | ||
− | |||
− | |||
==Religia== | ==Religia== | ||
− | *[[Parafia pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu|Parafia | + | *[[Parafia pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu|Parafia rzymsko-katolicka pw. św. Michała Archanioła]] |
− | |||
==Ludzie związani z miejscowością== | ==Ludzie związani z miejscowością== | ||
Linia 84: | Linia 75: | ||
*[[lkwim:Justyna Ławrynkiewicz|Justyna Ławrynkiewicz]] | *[[lkwim:Justyna Ławrynkiewicz|Justyna Ławrynkiewicz]] | ||
*[[lkwim:Zenobia Choma|Zenobia Choma]] | *[[lkwim:Zenobia Choma|Zenobia Choma]] | ||
− | |||
− | |||
==Sport== | ==Sport== | ||
*[[ŁKS Łyna Sępopol]] | *[[ŁKS Łyna Sępopol]] | ||
− | |||
− | |||
==Edukacja== | ==Edukacja== | ||
*[[Przedszkole w Sępopolu|Przedszkole]] | *[[Przedszkole w Sępopolu|Przedszkole]] | ||
− | *[[Szkoła Podstawowa im. | + | *[[Szkoła Podstawowa im. gen. Zygmunta Berlinga w Sępopolu|Szkoła Podstawowa im. Generała Zygmunta Berlinga]] |
− | *[[Gimnazjum im. | + | *[[Gimnazjum im. gen. Zygmunta Berlinga w Sępopolu|Gimnazjum im. Generała Zygmunta Berlinga]] |
− | |||
− | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
− | *Założenie urbanistyczne | + | *Założenie urbanistyczne starego miasta z XIV w. |
*Budynek plebanii z XIX w. | *Budynek plebanii z XIX w. | ||
*Cmentarz komunalny z XIX w. | *Cmentarz komunalny z XIX w. | ||
*Cmentarz ewangelicko-augsburski z XIX w. | *Cmentarz ewangelicko-augsburski z XIX w. | ||
*Pozostałości murów obronnych z XIV w. | *Pozostałości murów obronnych z XIV w. | ||
− | *[[lkwim: Kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu|Kościół pw. św. Michała Archanioła]] | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu|Kościół pw. św. Michała Archanioła]] budowa ukończona ok 1351r. |
*[[lkwim:Ołtarz główny w kościele pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu|Ołtarz główny w kościele pw. św. Michała Archanioła]] | *[[lkwim:Ołtarz główny w kościele pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu|Ołtarz główny w kościele pw. św. Michała Archanioła]] | ||
*Domy przy ul. Kościuszki, Moniuszki, 22 Lipca oraz pl. Spółdzielczy, wzniesione w XIX w. | *Domy przy ul. Kościuszki, Moniuszki, 22 Lipca oraz pl. Spółdzielczy, wzniesione w XIX w. | ||
*Wieża ciśnień z 1912 r. | *Wieża ciśnień z 1912 r. | ||
− | |||
+ | {{Przypisy}} | ||
+ | <references/> | ||
+ | |||
+ | ==Zobacz też== | ||
+ | *[[Sępopol (gmina miejsko-wiejska)|Gmina Sępopol]] | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
− | + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2010-2011.<br/> | |
− | + | Monografia Sępopola opracowana z okazji 650-lecia powstania miasta 1351-2001'', oprac. Grzegorz Borowski, Sępopol 2001.<br/> | |
− | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
− | + | [http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_ludnosc_stan_struktura_30062012.pdf stat.gov.pl, Ludność. Stan i struktura] [10.12.2014] <br/> | |
− | + | [http://mgokwyrzysk.cba.pl/ Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Sępopolu] [10.12.2014]<br/> | |
− | + | [http://www.sepopol.bil-wm.pl Baza Informacji Lokalnej Miasta i Gminy Sępopol] [10.12.2014]<br/> | |
− | + | [http://www.sepopol.pl Oficjalny Urząd Miasta Sępopol] [10.12.2014]<br/> | |
− | + | [http://sepopol.republika.pl sepopol.republika.pl, strona Marcina Pietkuna poświęcona Sępopolowi] [10.12.2014]<br/> | |
− | + | [http://sepopol.blogspot.com sepopol.blogspot.com, fotograficzny blog] [10.12.2014]<br/> | |
− | + | [http://tapety25.bdl.pl/galeria/thumbnails.php?album=25 tapety25.bdl.pl, fotografie Sępopola] [10.12.2014]<br/> | |
<br/> | <br/> | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria:Miasta]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: Sępopol (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: 1301-1400]] |
Aktualna wersja na dzień 12:37, 8 sty 2016
Sępopol | |||
| |||
| |||
Sępopol. Kościół pw. św. Michała Archanioła. Fot. Romek. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]
| |||
Państwo | Polska | ||
Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
Powiat | bartoszycki | ||
Gmina | Sępopol | ||
Liczba ludności (2012) | 2 088 | ||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} |
Sępopol (niem. Schippenbeil) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Sępopol. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2012 roku liczyła 2088. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Irena Wołosiuk[1].
Spis treści
Położenie
Miasto jest położone na Nizinie Sępopolskiej nad rzekami Łyna oraz Guber. Sępopol leży w odległości 16 km od Bartoszyc oraz zaledwie 12 km od granicy z Rosją.
Dzieje miejscowości
Nazwa miejscowości wyprowadzana jest niekiedy od Ludwika von Schippena, który mógł założyć Sępopol. Jednak bardziej prawdopodobnie wydaje się, że nazwa przywędrowała wraz ze sprowadzonymi w XIV wieku osadnikami.
Na terenie przyszłego miasta istniała pierwotnie osada pruska. Na opanowanym przez zakon terenie około 1319 roku założono niewielką osadę. Miejski przywilej lokacyjny został wystawiony w 1351 roku przez wielkiego mistrza krzyżackiego Henryka Dusnera. Obszar miasteczka obejmować miał 112 włók. Zasadźcą został Henryk Padeluch. Sępopol, podobnie jak inne miasta, zbuntował się przeciw uciskowi ze strony zakonu. W 1440 roku miasto przystąpiło do Związku Pruskiego. Miasto ucierpiało dotkliwie w okresie wojny trzynastoletniej. Wyniszczone i wygłodzone ostatecznie poddało się wojskom krzyżackim w październiku 1461 roku.
Wieki XVI i XVII były okresem intensywnego rozwoju. Miasto zlokalizowane było na ruchliwym trakcie prowadzącym z Polski do Królewca. W centrum Sępopola prym wiedli rzemieślnicy, rzeźnicy i piekarze. Poszczególnych cechów przybywało niemalże z każdym rokiem. Mieszkańcami Sępopola byli wówczas Niemcy, Polacy, Szkoci. Szkoła w Sępopolu funkcjonowała już w latach 20. XVI wieku.
W Sępopolu uruchomiono również browar miejski. Okres wojen polsko-szwedzkich miasto przetrwało bez większego uszczerbku. Jednak początek kolejnego stulecia nie wróżył najlepiej mieszkańcom. Do miasta dotarła epidemia dżumy. W 1710 roku zmarło aż 700 mieszkańców. W 1749 roku Sępopol padł ofiarą pożaru. Spłonęło 129 budynków łącznie z ratuszem. Sępopol odbudowywał się bardzo powoli i nie był w stanie powrócić do czasów świetności sprzed kilkudziesięciu lat. W 1806 roku miasto liczyło 1515 mieszkańców.
W 1807 roku Sępopol okupowały wojska francuskie. Od 6 września 1831 roku do 2 lutego 1832 roku w Sępopolu przebywali oficerowie oraz żołnierze z korpusów Giełguda, Rolanda i Chłapowskiego. Od lat 20 XIX wieku do Sępopola zaczęli napływać osadnicy z głębi Niemiec. W 1871 roku miasto liczyło 3250 mieszkańców. W 1915 liczba mieszkańców wzrosła do 3415 osób. W 1912 roku w mieście uruchomiono gazownię i wodociągi. W latach 1934-1936 wybudowane zostały zakłady roszarnicze. W 1939 roku Sępopol był zamieszkany przez 3434 osoby. W okresie II wojny światowej pod miastem rozpoczęto budowę dużego lotniska, które nigdy nie zostało dokończone. Przy jego budowie wykorzystywano pracę więźniów obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Przebywali w podobozie stworzonym w okolicy Sępopola.
Wojska Armii Czerwonej wkroczyły do opustoszonego Sępopola 2 lutego 1945 roku. Żołnierze radzieccy zniszczyli około 80% miejskiej zabudowy. Pierwszym powojennym burmistrzem został Franciszek Jagielski. Jednak pod koniec 1945 roku Sępopol utracił prawa miejskie, które udało się odzyskać w 1973[2]. roku.
W 1945 roku uruchomiono ponownie młyn wodny, powstały pierwsze zakłady i warsztaty. Działalność rozpoczęła również Roszarnia Lnu i Konopi. Od 1946 roku funkcjonowała także Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska". W tym samym roku w Sępopolu wznowiono działalność oświatową. W latach 1972-1989 w mieście działał Komitet Miejsko-Gminny PZPR w Sępopolu. Gmina Sępopol należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich. W 2001 roku Sępopol obchodził 650-lecie powstania.
Kultura
Organizacje i stowarzyszenia
Religia
Ludzie związani z miejscowością
- Nikodem Rak
- Klara Leczycka-Moskwiak
- Ina Maria Kunkelmoor
- Maria Radziszewska
- Aleksander Radziszewska
- Janina Sienkiewicz
- Jan Sienkiewicz
- Jerzy Sałata
- Teresa Barszcz
- Jerzy Górczyński
- Jerzy Dmitruk
- Justyna Ławrynkiewicz
- Zenobia Choma
Sport
Edukacja
- Przedszkole
- Szkoła Podstawowa im. Generała Zygmunta Berlinga
- Gimnazjum im. Generała Zygmunta Berlinga
Zabytki
- Założenie urbanistyczne starego miasta z XIV w.
- Budynek plebanii z XIX w.
- Cmentarz komunalny z XIX w.
- Cmentarz ewangelicko-augsburski z XIX w.
- Pozostałości murów obronnych z XIV w.
- Kościół pw. św. Michała Archanioła budowa ukończona ok 1351r.
- Ołtarz główny w kościele pw. św. Michała Archanioła
- Domy przy ul. Kościuszki, Moniuszki, 22 Lipca oraz pl. Spółdzielczy, wzniesione w XIX w.
- Wieża ciśnień z 1912 r.
Przypisy
Zobacz też
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Monografia Sępopola opracowana z okazji 650-lecia powstania miasta 1351-2001, oprac. Grzegorz Borowski, Sępopol 2001.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
stat.gov.pl, Ludność. Stan i struktura [10.12.2014]
Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Sępopolu [10.12.2014]
Baza Informacji Lokalnej Miasta i Gminy Sępopol [10.12.2014]
Oficjalny Urząd Miasta Sępopol [10.12.2014]
sepopol.republika.pl, strona Marcina Pietkuna poświęcona Sępopolowi [10.12.2014]
sepopol.blogspot.com, fotograficzny blog [10.12.2014]
tapety25.bdl.pl, fotografie Sępopola [10.12.2014]