Gustaw Gizewiusz: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna) |
|||
| (Nie pokazano 24 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
|imię i nazwisko org = | |imię i nazwisko org = | ||
|pseudonim = | |pseudonim = | ||
| − | |grafika = | + | |grafika = |
| − | |opis grafiki = | + | |opis grafiki = |
|podpis = | |podpis = | ||
|data urodzenia = 21 maja 1810 r. | |data urodzenia = 21 maja 1810 r. | ||
| Linia 22: | Linia 22: | ||
'''Gustaw Herman Marcin Gizewiusz''' (ur. 21 maja 1810 r. w [[Pisz |Piszu]], zm. 7 maja 1848 r. w [[Ostróda |Ostródzie]]) – duchowny ewangelicki, polski działacz społeczno-narodowy i polityczny na [[Mazury| Mazurach]], literat, folklorysta, publicysta, tłumacz i redaktor, wydawca i bibliofil. | '''Gustaw Herman Marcin Gizewiusz''' (ur. 21 maja 1810 r. w [[Pisz |Piszu]], zm. 7 maja 1848 r. w [[Ostróda |Ostródzie]]) – duchowny ewangelicki, polski działacz społeczno-narodowy i polityczny na [[Mazury| Mazurach]], literat, folklorysta, publicysta, tłumacz i redaktor, wydawca i bibliofil. | ||
| − | |||
| − | |||
== Życiorys == | == Życiorys == | ||
| − | |||
| − | |||
=== Szkoła i wykształcenie === | === Szkoła i wykształcenie === | ||
W 1828 r. ukończył gimnazjum w [[Ełk |Ełku]]. Odbywał tam zajęcia z języka polskiego. Następnie studiował teologię ewangelicką w [[Królewiec |Królewcu]], na uniwersytecie oraz w jego ramach w Seminarium Polskim. | W 1828 r. ukończył gimnazjum w [[Ełk |Ełku]]. Odbywał tam zajęcia z języka polskiego. Następnie studiował teologię ewangelicką w [[Królewiec |Królewcu]], na uniwersytecie oraz w jego ramach w Seminarium Polskim. | ||
| − | |||
| − | |||
=== Praca === | === Praca === | ||
| − | |||
W 1835 r. rozpoczął pracę, jako polsko-ewangelicki kaznodzieja w [[Ostróda |Ostródzie]]. W mieście tym został do końca swoich dni. W Ostródzie rozwinął swoją wszechstronną działalność w obronie [[Mazurzy| Mazurów]]. | W 1835 r. rozpoczął pracę, jako polsko-ewangelicki kaznodzieja w [[Ostróda |Ostródzie]]. W mieście tym został do końca swoich dni. W Ostródzie rozwinął swoją wszechstronną działalność w obronie [[Mazurzy| Mazurów]]. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
=== Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna === | === Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna === | ||
| + | Występował przeciwko [[germanizacja w Prusach| germanizacji]]. W 1838 r. wydał rozprawę teologiczną, wygłoszoną na synodzie w [[Miłomłyn |Miłomłynie]] – "Gedanken über Einheint, Reinheint und Freiheit der Lehre, innerhalb der Kirche und über des Eine, was In dieser Hinsicht noth ist". W 1843 r. opublikował w języku niemieckim w Lipsku pracę pt. "Die polnische Nationalität in Preußen". W 1845 r. ukazały się dwie kolejne części wspomnianego dzieła i otrzymały tytuł - "Die polnische Sprachfrage in Preußen" ("Polska kwestia językowa w Prusiech"). Gizewiusz stał przede wszystkim na stanowisku utrzymania języka polskiego w szkołach. W tym celu starał się wydawać książki w języku polskim jak podręcznik pt. "Przyjaciel młodzieży". W 1842 r. założył pierwsze polskie czasopisma dla [[Mazury |Mazur]] - "[[Przyjaciel Ludu Łecki]]". W trakcie swojej pracy utrzymywał kontakty ze środowiskami patriotycznymi w innych częściach ziem polskich, a także w Czechach i na Łużycach. Kandydował również w 1848 r. do berlińskiego parlamentu, jako przedstawiciel społeczności polskiej. Jednak zmarł w dniu wyborów. | ||
| + | <br/> | ||
| + | ==Ciekawostki== | ||
| + | *W 1841 r. spotkał się w [[Ostróda|Ostródzie]] z [[Krzysztof Celestyn Mrongowiusz|Krzysztofem Mrongowiuszem]], który przekazał mu memoriał do króla pruskiego w sprawie swobód językowych dla ludności mazurskiej. W 1842 r. sam wręczył ten dokument Fryderykowi Wilhelmowi. | ||
| − | + | *W wolnym czasie spisywał pieśni ludu mazurskiego, które włączono później do "Dzieł Wszystkich" autorstwa [[Kolberg |Kolberga]]. Wiadomo także, że do ludności mazurskiej pisał po polsku. Dostrzegł harmonię pomiędzy Pismem Świętym, a rozumem. System duchowy dzielił na światło i mrok. Głównym wyznacznikiem narodowości dla Gizewiusza był język, co potwierdził w wygłoszonej przed [[konsystorz |konsystorzem]] "Samoobronie". | |
| − | + | *Urodził się w [[Pisz |Piszu]] w częściowo zgermanizowanym polskim rodzie Giżyckich. Jego ojciec Marcin był kierownikiem miejscowej szkoły miejskiej. Sądzono także, że Gizewiusz stał się Polakiem pod wpływem żony – Żydówki - Rebeki Fürst. | |
| − | + | *W 1946 Komisja Ustalania Nazw Miejscowości zmieniła nazwę miejscowości Łuczany (Łoczany, wcześniej Lec) na [[Giżycko]], w celu upamiętnienia Gustawa Gizewiusza (Giżyckiego). | |
| − | W | + | *W 1948 r. odsłonięto na cmentarzu „Polska Górka” w [[Ostróda|Ostródzie]] płytę nagrobną poświęconą Gizewiuszowi (z inicjatywy działacza społecznego [[lkwim:Oskar Maczkowski|Oskara Maczkowskiego]]). W tym samym miejscu w 1979 r. ustawiono [[lkwim:Pomnik Gustawa Gizewiusza w Ostródzie|pomnik]], wykonany przez olsztyńskiego rzeźbiarza, [[Wiesław Kaczmarek| Wiesława Kaczmarka]]. Każdego roku w rocznice urodzin i śmierci pastora przy pomniku odbywają się uroczystości obchodowe z udziałem delegacji władz samorządowych, instytucji i szkół. |
| − | + | *Pastor związany był z istniejąca do dnia dzisiejszego [[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Ostródzie |ostródzką parafią ewangelicką]]. | |
| − | + | *Jest patronem wielu ulic, a także szkół w regionie, m.in.: [[II Liceum Ogólnokształcące im. Gustawa Gizewiusza w Giżycku|II Liceum Ogólnokształcącego w Giżycku]], [[Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Gustawa Gizewiusza w Ostródzie |Szkoły Podstawowej Nr 2 w Ostródzie]] i jednym z patronów [[I Liceum Ogólnokształcące im. Bojowników o Polskość Mazur w Piszu |I Liceum Ogólnokształcącego im. Bojowników o Polskość Mazur w Piszu]]. | |
| − | + | *W 1998 r. - w 150-tą rocznicę jego śmierci - zorganizowano w [[Ostróda|Ostródzie]] specjalną [[lkwim:150 rocznica śmierci Gustawa Hermana Marcina Gizewiusza|imprezę jubileuszową]] o charakterze religijno-popularnonaukowo-artystycznym. | |
| − | + | *Dwa lata później - w 190-tą rocznicę jego urodzin - zorganizowano w [[Olsztyn|Olsztynie]] sesję popularnonaukową o charakterze historyczno-literackim pt. [[lkwim:Sesja „Gustaw Gizewiusz – życie i działalność – w 190. rocznicę urodzin (1810-2000)”| „Gustaw Gizewiusz – życie i działalność – w 190. rocznicę urodzin (1810-2000)”]]. W tym samym czasie specjalne uroczystości na terenie Ostródy przygotowała [[lkwim:Agencja Ochrony Dóbr Kultury – Izba Muzealna w Ostródzie|Agencja Ochrony Dóbr Kultury – Izba Muzealna w Ostródzie]]. | |
| − | + | *W 2000 ukazała się drukiem kluczowa pozycja Gizewiusza "Pieśni ludu znad górnej Drwęcy w parafiach Ostródskiej i Kraplewskiej zbierane w 1836 do 1840-go roku przez X.G.G" z fotokopiami rękopisu. Pozycję przygotował do druku, zredagował i opatrzył komentarzem badacz i popularyzator kultury Warmii i Mazur [[lkwim:Władysław Ogrodziński|Władysław Ogrodziński]] (wspólnie z Zenoną Rondomańską). | |
| − | + | ==Multimedia== | |
| + | {{#ev:youtube|VbWMXcbGCFM|500|left|Film udostępniony w ramach projektu [http://rkf.warmia.mazury.pl/ Regionalna Kronika Filmowa]}} | ||
| − | + | ==Zobacz też== | |
| − | + | [http://diec.mazurska.luteranie.pl/pl/biuletyn/Gizewiusz.htm Recenzja Erwina Kruka z wydania "Pieśni ludu..."] | |
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | Augusiewicz Sławomir, Jasiński Janusz, Oracki Tadeusz, ''Wybitni Polacy w Królewcu XVI-XX wieku'', Olsztyn 2005, 350 ss. <br/> | |
| − | Augusiewicz Sławomir, Jasiński Janusz, Oracki Tadeusz, ''Wybitni Polacy w Królewcu XVI-XX wieku'', Olsztyn 2005, 350 ss. | + | ''Polska kwestia językowa w Prusach. Die polnische Sprachfrage In Preussen. Wybór materiałów zebranych i opatrzonych komentarzem przez Gustawa Gizewiusza'', pod red. Władysława Chojnackego, Poznań 1961. <br/> |
| + | Wojtkowski Andrzej,''Gustaw Gizewiusz i jego listy do Józefa Łukaszewicza, Andrzeja Niegolewskiego i Edwarda Raczyńskiego'', [w:] Krzysztof Celestyn Mrongowiusz 1764 – 1855. Księga pamiątkowa, pod red. W. Pniewskiego, Gdańsk 1939, s. 267–323. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Duchowni protestanccy|Gizewiusz, Gustaw]] | |
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Kościół ewangelicko-augsburski|Gizewiusz,Gustaw]] |
| − | [[ | + | [[Kategoria:Ludzie kultury|Gizewiusz, Gustaw]] [[Kategoria:Działacze społeczni|Gizewiusz, Gustaw]] |
| + | [[ Kategoria:Wydawcy|Gizewiusz, Gustaw]] | ||
| + | [[Kategoria: Wielkie postaci Warmii i Mazur|Gizewiusz, Gustaw]] | ||
| + | [[Kategoria: Powiat ostródzki|Gizewiusz, Gustaw]] | ||
| + | [[Kategoria: Ostróda|Gizewiusz, Gustaw]] | ||
| + | [[Kategoria: Powiat piski|Gizewiusz, Gustaw]] | ||
| + | [[Kategoria: Pisz (gmina miejsko-wiejska)|Gizewiusz, Gustaw]] | ||
| + | [[Kategoria: 1801-1918|Gizewiusz, Gustaw]] | ||
Aktualna wersja na dzień 10:03, 22 mar 2016
| Gustaw Herman Marcin Gizewiusz | |
| | |
| Data i miejsce urodzenia | 21 maja 1810 r. Pisz |
| Data i miejsce śmierci | 7 maja 1848 r. Ostróda |
| Zawód | pastor ewangelicki |
Gustaw Herman Marcin Gizewiusz (ur. 21 maja 1810 r. w Piszu, zm. 7 maja 1848 r. w Ostródzie) – duchowny ewangelicki, polski działacz społeczno-narodowy i polityczny na Mazurach, literat, folklorysta, publicysta, tłumacz i redaktor, wydawca i bibliofil.
Spis treści
Życiorys
Szkoła i wykształcenie
W 1828 r. ukończył gimnazjum w Ełku. Odbywał tam zajęcia z języka polskiego. Następnie studiował teologię ewangelicką w Królewcu, na uniwersytecie oraz w jego ramach w Seminarium Polskim.
Praca
W 1835 r. rozpoczął pracę, jako polsko-ewangelicki kaznodzieja w Ostródzie. W mieście tym został do końca swoich dni. W Ostródzie rozwinął swoją wszechstronną działalność w obronie Mazurów.
Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna
Występował przeciwko germanizacji. W 1838 r. wydał rozprawę teologiczną, wygłoszoną na synodzie w Miłomłynie – "Gedanken über Einheint, Reinheint und Freiheit der Lehre, innerhalb der Kirche und über des Eine, was In dieser Hinsicht noth ist". W 1843 r. opublikował w języku niemieckim w Lipsku pracę pt. "Die polnische Nationalität in Preußen". W 1845 r. ukazały się dwie kolejne części wspomnianego dzieła i otrzymały tytuł - "Die polnische Sprachfrage in Preußen" ("Polska kwestia językowa w Prusiech"). Gizewiusz stał przede wszystkim na stanowisku utrzymania języka polskiego w szkołach. W tym celu starał się wydawać książki w języku polskim jak podręcznik pt. "Przyjaciel młodzieży". W 1842 r. założył pierwsze polskie czasopisma dla Mazur - "Przyjaciel Ludu Łecki". W trakcie swojej pracy utrzymywał kontakty ze środowiskami patriotycznymi w innych częściach ziem polskich, a także w Czechach i na Łużycach. Kandydował również w 1848 r. do berlińskiego parlamentu, jako przedstawiciel społeczności polskiej. Jednak zmarł w dniu wyborów.
Ciekawostki
- W 1841 r. spotkał się w Ostródzie z Krzysztofem Mrongowiuszem, który przekazał mu memoriał do króla pruskiego w sprawie swobód językowych dla ludności mazurskiej. W 1842 r. sam wręczył ten dokument Fryderykowi Wilhelmowi.
- W wolnym czasie spisywał pieśni ludu mazurskiego, które włączono później do "Dzieł Wszystkich" autorstwa Kolberga. Wiadomo także, że do ludności mazurskiej pisał po polsku. Dostrzegł harmonię pomiędzy Pismem Świętym, a rozumem. System duchowy dzielił na światło i mrok. Głównym wyznacznikiem narodowości dla Gizewiusza był język, co potwierdził w wygłoszonej przed konsystorzem "Samoobronie".
- Urodził się w Piszu w częściowo zgermanizowanym polskim rodzie Giżyckich. Jego ojciec Marcin był kierownikiem miejscowej szkoły miejskiej. Sądzono także, że Gizewiusz stał się Polakiem pod wpływem żony – Żydówki - Rebeki Fürst.
- W 1946 Komisja Ustalania Nazw Miejscowości zmieniła nazwę miejscowości Łuczany (Łoczany, wcześniej Lec) na Giżycko, w celu upamiętnienia Gustawa Gizewiusza (Giżyckiego).
- W 1948 r. odsłonięto na cmentarzu „Polska Górka” w Ostródzie płytę nagrobną poświęconą Gizewiuszowi (z inicjatywy działacza społecznego Oskara Maczkowskiego). W tym samym miejscu w 1979 r. ustawiono pomnik, wykonany przez olsztyńskiego rzeźbiarza, Wiesława Kaczmarka. Każdego roku w rocznice urodzin i śmierci pastora przy pomniku odbywają się uroczystości obchodowe z udziałem delegacji władz samorządowych, instytucji i szkół.
- Pastor związany był z istniejąca do dnia dzisiejszego ostródzką parafią ewangelicką.
- Jest patronem wielu ulic, a także szkół w regionie, m.in.: II Liceum Ogólnokształcącego w Giżycku, Szkoły Podstawowej Nr 2 w Ostródzie i jednym z patronów I Liceum Ogólnokształcącego im. Bojowników o Polskość Mazur w Piszu.
- W 1998 r. - w 150-tą rocznicę jego śmierci - zorganizowano w Ostródzie specjalną imprezę jubileuszową o charakterze religijno-popularnonaukowo-artystycznym.
- Dwa lata później - w 190-tą rocznicę jego urodzin - zorganizowano w Olsztynie sesję popularnonaukową o charakterze historyczno-literackim pt. „Gustaw Gizewiusz – życie i działalność – w 190. rocznicę urodzin (1810-2000)”. W tym samym czasie specjalne uroczystości na terenie Ostródy przygotowała Agencja Ochrony Dóbr Kultury – Izba Muzealna w Ostródzie.
- W 2000 ukazała się drukiem kluczowa pozycja Gizewiusza "Pieśni ludu znad górnej Drwęcy w parafiach Ostródskiej i Kraplewskiej zbierane w 1836 do 1840-go roku przez X.G.G" z fotokopiami rękopisu. Pozycję przygotował do druku, zredagował i opatrzył komentarzem badacz i popularyzator kultury Warmii i Mazur Władysław Ogrodziński (wspólnie z Zenoną Rondomańską).
Multimedia
Zobacz też
Recenzja Erwina Kruka z wydania "Pieśni ludu..."
Bibliografia
Augusiewicz Sławomir, Jasiński Janusz, Oracki Tadeusz, Wybitni Polacy w Królewcu XVI-XX wieku, Olsztyn 2005, 350 ss.
Polska kwestia językowa w Prusach. Die polnische Sprachfrage In Preussen. Wybór materiałów zebranych i opatrzonych komentarzem przez Gustawa Gizewiusza, pod red. Władysława Chojnackego, Poznań 1961.
Wojtkowski Andrzej,Gustaw Gizewiusz i jego listy do Józefa Łukaszewicza, Andrzeja Niegolewskiego i Edwarda Raczyńskiego, [w:] Krzysztof Celestyn Mrongowiusz 1764 – 1855. Księga pamiątkowa, pod red. W. Pniewskiego, Gdańsk 1939, s. 267–323.
