Zdory: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Zdory | |nazwa = Zdory | ||
| Linia 7: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Zdorów | |dopełniacz wsi = Zdorów | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| − | |powiat = | + | |powiat = piski |
| − | |gmina = | + | |gmina = Pisz |
|miejscowość podstawowa = | |miejscowość podstawowa = | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | '''Zdory''' (dawniej również Wilkusy, niem. ''Sdorren'', od 1938 r. ''Dorren'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski|powiecie piskim]], w [[Pisz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Pisz]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 r. liczyła 283 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Katarzyna Czerwińska]]<ref>[http://www.bip.pisz.hi.pl/index.php?k=853/ Strona Urzędu Gminy Pisz] </ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | W latach | ||
| + | ==Położenie== | ||
| + | Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na [[Równina Mazurska|Równinie Mazurskiej]], 12 km na północ od [[Pisz|Pisza]], nad jeziorem [[Jezioro Seksty|Seksty]], które jest odnogą [[Jezioro Śniardwy| Śniardw]]. Na jeziorze Seksty, na południowy zachód od wsi, znajduje się wyspa [[Wyspa Kaczor|Kaczor]]. Na północ od Zdorów, na niewielkim półwyspie na Śniardwach leży pagórek Zameczek, na którym znajdowało się staropruskie grodzisko obronne. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | + | Osada powstała w 1508 roku jako [[Wieś czynszowa| wieś czynszowa]] na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] na 60 łanach, z których sześć otrzymali sołtysi, bracia Marek i Jan Stawiscy. W 1539 roku istniała tu karczma, zaś w 1540 roku w Zdorach mieszkało 30 rodzin chłopskich, 3 zagrodników i 1 komornik. W wyniku wielkiej epidemii dżumy, która dotarła do wsi latem 1710 roku, populacja wsi znacznie się zmniejszyła (zmarło 145 mieszkańców). | |
| − | + | W XIX wieku i do połowy XX wieku Zdory należały do największych i najbardziej ludnych wsi na terenie powiatu piskiego. Przed 1945 rokiem znajdowała się tu gospoda należąca do Fritza Rogowskiego. Jako ciekawostkę warto dodać, że przed [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojną światową]] działał w Zdorach drewniany [[Wiatrak w Zdorach|wiatrak]] typu holenderskiego. | |
| − | + | Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Liczba mieszkańców | + | Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach: |
| − | 1857 – 480 osób | + | *1857 r. – 480 osób |
| − | 1864 – 501 osób | + | *1864 r. – 501 osób |
| − | 1867 – 505 osób | + | *1867 r. – 505 osób |
| − | 1933 – 626 osób | + | *1933 r. – 626 osób |
| − | 1939 – 482 osoby | + | *1939 r. – 482 osoby |
| − | 1988 – 257 osób | + | *1988 r. – 257 osób |
| + | ==Kultura== | ||
| + | W miejscowości organizowany jest [[Jarmark Zdorski]]<ref> [http://jarmarkzdorski.pl/ Jarmark Zdorski] [20.09.2013]</ref>, działa również zespół śpiewaczy [[Zadorskie Rybki |"Zdorskie Rybki"]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ==Turystyka== | ||
| + | Wieś wykorzystuje swe malownicze położenie, zwracając się ku turystyce. Zarówno w samej wsi, jak i w okolicy znajdują się liczne domki letniskowe, a także gospodarstwa [[Agroturystyka |agroturystyczne]]. Biegnie tędy szlak rowerowy o długości 85 km - przebieg trasy: [[Mikołajki]] – [[Wierzba]] – [[Wejsuny]] – [[Niedźwiedzi Róg]] – [[Karwik]] – [[Jeglin]] – Zdory – [[Kwik]] – [[Nowe Guty]] – [[Okartowo]] – [[Suchy Róg]] – [[Dziubiele]] – [[Łuknajno]] – Mikołajki. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Zabytki== |
| − | + | *[[Zespół budynków szkolnych w Zdorach |zespół budynków szkolnych]] z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy, murowane | |
| − | + | *budynek [[Karczma w Zdorach|karczmy]] (nr 37) | |
| − | + | *[[Cmentarz ewangelicki w Zdorach |cmentarz ewangelicki]] z początku XX wieku | |
| − | + | *cmentarz ewangelicki z pierwszej połowy XX wieku | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ==Ludzie związani z miejscowością== | ||
| + | *[[lkwim:Zofia Puławska|Zofia Puławska]] - tkaczka ludowa, palmiarka | ||
| + | == Bibliografia== | ||
| + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011.<br> | ||
| + | Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002.<br> | ||
| + | Białuński Grzegorz, ''Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 51–57.<br> | ||
| + | von Hippel Rudolf, ''Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868'', Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.<br> | ||
| + | Olszak Piotr, ''Przegląd budownictwa drewnianego na Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 10, 2001, ss. 106–121.<br> | ||
| + | Pawlicki Ryszard W., ''Ziemia piska jako region turystyczny do 1945'', Znad Pisy, nr 1, 1995, ss. 9–25.<br> | ||
| + | ''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.<br> | ||
| + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br> | ||
| + | Żurkowska Tekla, ''Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie'', Olsztyn 2008.<br> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [25.08.2013]<br> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [25.08.2013]<br> | ||
| + | [http://www.bip.pisz.hi.pl/zalaczniki/prawo/110131120520.doc/ Strona Urzędu Gminy Pisz] [25.08.2013] | ||
| − | < | + | {{Przypisy}} |
| + | <references/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Powiat piski]] |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Pisz (gmina miejsko-wiejska)]] |
| + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | ||
| + | [[Kategoria: 1501-1600]] | ||
Aktualna wersja na dzień 10:58, 15 cze 2016
| Zdory | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Pisz |
| Liczba ludności (2010) | 283 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-200 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Zdory | |
| Położenie na mapie Polski  Zdory | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Zdory (dawniej również Wilkusy, niem. Sdorren, od 1938 r. Dorren) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 r. liczyła 283 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Katarzyna Czerwińska[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, 12 km na północ od Pisza, nad jeziorem Seksty, które jest odnogą Śniardw. Na jeziorze Seksty, na południowy zachód od wsi, znajduje się wyspa Kaczor. Na północ od Zdorów, na niewielkim półwyspie na Śniardwach leży pagórek Zameczek, na którym znajdowało się staropruskie grodzisko obronne.
Dzieje miejscowości
Osada powstała w 1508 roku jako wieś czynszowa na prawie chełmińskim na 60 łanach, z których sześć otrzymali sołtysi, bracia Marek i Jan Stawiscy. W 1539 roku istniała tu karczma, zaś w 1540 roku w Zdorach mieszkało 30 rodzin chłopskich, 3 zagrodników i 1 komornik. W wyniku wielkiej epidemii dżumy, która dotarła do wsi latem 1710 roku, populacja wsi znacznie się zmniejszyła (zmarło 145 mieszkańców).
W XIX wieku i do połowy XX wieku Zdory należały do największych i najbardziej ludnych wsi na terenie powiatu piskiego. Przed 1945 rokiem znajdowała się tu gospoda należąca do Fritza Rogowskiego. Jako ciekawostkę warto dodać, że przed II wojną światową działał w Zdorach drewniany wiatrak typu holenderskiego.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:
- 1857 r. – 480 osób
- 1864 r. – 501 osób
- 1867 r. – 505 osób
- 1933 r. – 626 osób
- 1939 r. – 482 osoby
- 1988 r. – 257 osób
Kultura
W miejscowości organizowany jest Jarmark Zdorski[2], działa również zespół śpiewaczy "Zdorskie Rybki".
Turystyka
Wieś wykorzystuje swe malownicze położenie, zwracając się ku turystyce. Zarówno w samej wsi, jak i w okolicy znajdują się liczne domki letniskowe, a także gospodarstwa agroturystyczne. Biegnie tędy szlak rowerowy o długości 85 km - przebieg trasy: Mikołajki – Wierzba – Wejsuny – Niedźwiedzi Róg – Karwik – Jeglin – Zdory – Kwik – Nowe Guty – Okartowo – Suchy Róg – Dziubiele – Łuknajno – Mikołajki.
Zabytki
- zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy, murowane
- budynek karczmy (nr 37)
- cmentarz ewangelicki z początku XX wieku
- cmentarz ewangelicki z pierwszej połowy XX wieku
Ludzie związani z miejscowością
- Zofia Puławska - tkaczka ludowa, palmiarka
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 51–57.
von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
Olszak Piotr, Przegląd budownictwa drewnianego na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 10, 2001, ss. 106–121.
Pawlicki Ryszard W., Ziemia piska jako region turystyczny do 1945, Znad Pisy, nr 1, 1995, ss. 9–25.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
Deutsche Verwaltungsgeschichte [25.08.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [25.08.2013]
Strona Urzędu Gminy Pisz [25.08.2013]
Przypisy
- ↑ Strona Urzędu Gminy Pisz
- ↑ Jarmark Zdorski [20.09.2013]
