Zdory

Zdory
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Pisz
Liczba ludności (2010)	283
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-200
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Zdory
Położenie na mapie Polski Zdory
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Zdory (dawniej również Wilkusy, niem. Sdorren, od 1938 r. Dorren) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 r. liczyła 283 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Katarzyna Czerwińska.

Położenie

Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, 12 km na północ od Pisza, nad jeziorem Seksty, które jest odnogą Śniardw. Na jeziorze Seksty, na południowy zachód od wsi, znajduje się wyspa Kaczor. Na północ od Zdorów, na niewielkim półwyspie na Śniardwach leży pagórek Zameczek, na którym znajdowało się staropruskie grodzisko obronne.

Dzieje miejscowości

Osada powstała w 1508 roku jako wieś czynszowa na prawie chełmińskim na 60 łanach, z których sześć otrzymali sołtysi, bracia Marek i Jan Stawiscy. W 1539 roku istniała tu karczma, zaś w 1540 roku w Zdorach mieszkało 30 rodzin chłopskich, 3 zagrodników i 1 komornik. W wyniku wielkiej epidemii dżumy, która dotarła do wsi latem 1710 roku, populacja wsi znacznie się zmniejszyła (zmarło 145 mieszkańców).

W XIX wieku i do połowy XX wieku Zdory należały do największych i najbardziej ludnych wsi na terenie powiatu piskiego. Przed 1945 rokiem znajdowała się tu gospoda należąca do Fritza Rogowskiego. Jako ciekawostkę warto dodać, że przed II wojną światową działał w Zdorach drewniany wiatrak typu holenderskiego.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:

• 1857 r. – 480 osób

• 1864 r. – 501 osób

• 1867 r. – 505 osób

• 1933 r. – 626 osób

• 1939 r. – 482 osoby

• 1988 r. – 257 osób

Kultura

W miejscowości organizowany jest Jarmark Zdorski, działa również zespół śpiewaczy "Zdorskie Rybki".

Turystyka

Wieś wykorzystuje swe malownicze położenie, zwracając się ku turystyce. Zarówno w samej wsi, jak i w okolicy znajdują się liczne domki letniskowe, a także gospodarstwa agroturystyczne. Biegnie tędy szlak rowerowy o długości 85 km - przebieg trasy: Mikołajki – Wierzba – Wejsuny – Niedźwiedzi Róg – Karwik – Jeglin – Zdory – Kwik – Nowe Guty – Okartowo – Suchy Róg – Dziubiele – Łuknajno – Mikołajki.

Zabytki

• zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy, murowane
• budynek karczmy (nr 37)
• cmentarz ewangelicki z początku XX wieku
• cmentarz ewangelicki z pierwszej połowy XX wieku

Ludzie związani z miejscowością

• Zofia Puławska - tkaczka ludowa, palmiarka

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 51–57.
von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
Olszak Piotr, Przegląd budownictwa drewnianego na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 10, 2001, ss. 106–121.
Pawlicki Ryszard W., Ziemia piska jako region turystyczny do 1945, Znad Pisy, nr 1, 1995, ss. 9–25.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
Deutsche Verwaltungsgeschichte [25.08.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [25.08.2013]
Strona Urzędu Gminy Pisz [25.08.2013]