Gajdy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
|zdjęcie = Gajdy. Dawna kaplica baptystów.jpg | |zdjęcie = Gajdy. Dawna kaplica baptystów.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Gajdy. Dawna kaplica baptystów | + | |opis zdjęcia = Gajdy. Dawna kaplica baptystów.<br>Źródło: [http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=6056&postdays=0&postorder=asc&start=10 www.marienburg.pl] |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Gajdy ''' (niem. ''Goyden'') – | + | ''' Gajdy ''' (niem. ''Goyden'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Zalewo (gmina miejsko-wiejska)|gminie Zalewo]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 127 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Beata Tunkiewicz]]<ref>http://www.zalewo.f117.pl/download/wykazsolectw24082012.doc</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 127 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[ | ||
| − | |||
| − | <br/> | ||
| − | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], 5 km na zachód od [[Zalewo|Zalewa]], przy granicy z województwem pomorskim; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 519. Na południe od wsi znajdują się [[Gajdzkie Góry]] | + | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], 5 km na zachód od [[Zalewo|Zalewa]], przy granicy z województwem pomorskim; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 519. Na południe od wsi znajdują się [[Gajdzkie Góry]], tj. wzniesienie o wysokości 143 m n.p.m. (niegdyś znajdowała się na nim wieża triangulacyjna). |
<br/> | <br/> | ||
| + | == Dzieje miejscowości == | ||
| + | Wieś powstała w roku 1383 w ramach kolonizacji południowych obszarów państwa [[Zakon krzyżacki|zakonu krzyżackiego]]. Osada została zasiedlona przez [[Prusowie|Prusów]]. Pierwotna nazwa miejscowości ''Gogyn'', ''Gaiden'' nawiązywała do pruskiego słowa ''gaydis'' oznaczającego pszenicę. | ||
| − | + | Początkowo obszar wsi obejmował 20 łanów. W 1782 roku Gajdy składały się z 20 budynków mieszkalnych. W 1858 roku 306 mieszkańców wsi żyło w 30 domach. W latach 1937–1939 Gajdy liczyły 234 mieszkańców. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[ | + | W połowie XIX wieku bracia Juliusz i Rudolf Stangnowscy rodem z Gorzowa Wielkopolskiego założyli w Gajdach gminę baptystyczną (1855), a następnie przystąpili do budowy kaplicy, którą ostatecznie udało się ukończyć w 1863 roku. Jak wspominał Rudolf Stengnowski: "Przez dwa lata i częściowo w ciągu ostatniej zimy byliśmy zajęci budową kaplicy w Gajdach. Naszym głównym problemem był niedostatek pieniędzy. Ale pomimo tego zakończyliśmy budowę w 1863r. [...] Kiedy budowa kaplicy była na półmetku, rozpoczęliśmy w niej regularnie odprawiać nabożeństwa. Wreszcie, nie bez pewnych konfliktów, dzięki Bogu, udało nam się budowę doprowadzić do końca. Kaplica stoi przy głównej ulicy wioski i widoczna jest w pełni przez przejezdnych. Dzięki swojemu położeniu, przyciąga ich uwagę. Każdy, kto ją zobaczy zauważa: »Kaplica Baptystów jest bardzo pięknym budynkiem. Co za ozdoba wsi!«"<ref>[http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=6056&postdays=0&postorder=asc&start=10 marienburg.pl] [05.03.2014]</ref>. Tutejsza kaplica była jedynym zborem baptystów w dawnym powiecie morąskim. Działała do 1920 roku, kiedy to ostatni wyznawcy wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych, a budynek zaadaptowano do celów mieszkalnych. |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *przykłady budownictwa z końca XIX i początku XX wieku (domy mieszkalne i zabudowania gospodarcze) |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | ''Morąg. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.<br/> | ||
| + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier'', Danzig und Elbing 1858.<br/> | ||
| + | [http://www.zalewo.f117.pl/modules.php?name=Sections&op=printpage&artid=2125| Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html| verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=6056&postdays=0&postorder=asc&start=10| marienburg.pl] [05.03.2014]<br/> | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Zalewo (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]] | |
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: | ||
Aktualna wersja na dzień 09:03, 14 lip 2016
| Gajdy | |
| | |
 Gajdy. Dawna kaplica baptystów.
Źródło: www.marienburg.pl | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Zalewo |
| Liczba ludności (2010) | 127 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Gajdy | |
| Położenie na mapie Polski  Gajdy | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Gajdy (niem. Goyden) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Zalewo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 127 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Beata Tunkiewicz[1].
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, 5 km na zachód od Zalewa, przy granicy z województwem pomorskim; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 519. Na południe od wsi znajdują się Gajdzkie Góry, tj. wzniesienie o wysokości 143 m n.p.m. (niegdyś znajdowała się na nim wieża triangulacyjna).
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w roku 1383 w ramach kolonizacji południowych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Osada została zasiedlona przez Prusów. Pierwotna nazwa miejscowości Gogyn, Gaiden nawiązywała do pruskiego słowa gaydis oznaczającego pszenicę.
Początkowo obszar wsi obejmował 20 łanów. W 1782 roku Gajdy składały się z 20 budynków mieszkalnych. W 1858 roku 306 mieszkańców wsi żyło w 30 domach. W latach 1937–1939 Gajdy liczyły 234 mieszkańców.
W połowie XIX wieku bracia Juliusz i Rudolf Stangnowscy rodem z Gorzowa Wielkopolskiego założyli w Gajdach gminę baptystyczną (1855), a następnie przystąpili do budowy kaplicy, którą ostatecznie udało się ukończyć w 1863 roku. Jak wspominał Rudolf Stengnowski: "Przez dwa lata i częściowo w ciągu ostatniej zimy byliśmy zajęci budową kaplicy w Gajdach. Naszym głównym problemem był niedostatek pieniędzy. Ale pomimo tego zakończyliśmy budowę w 1863r. [...] Kiedy budowa kaplicy była na półmetku, rozpoczęliśmy w niej regularnie odprawiać nabożeństwa. Wreszcie, nie bez pewnych konfliktów, dzięki Bogu, udało nam się budowę doprowadzić do końca. Kaplica stoi przy głównej ulicy wioski i widoczna jest w pełni przez przejezdnych. Dzięki swojemu położeniu, przyciąga ich uwagę. Każdy, kto ją zobaczy zauważa: »Kaplica Baptystów jest bardzo pięknym budynkiem. Co za ozdoba wsi!«"[2]. Tutejsza kaplica była jedynym zborem baptystów w dawnym powiecie morąskim. Działała do 1920 roku, kiedy to ostatni wyznawcy wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych, a budynek zaadaptowano do celów mieszkalnych.
Zabytki
- przykłady budownictwa z końca XIX i początku XX wieku (domy mieszkalne i zabudowania gospodarcze)
Przypisy
Bibliografia
Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
marienburg.pl [05.03.2014]
