Urowo: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Zabytki)
 
(Nie pokazano 47 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
  |nazwa                = Krosno
+
  |nazwa                = Urowo
 
  |herb wsi              =   
 
  |herb wsi              =   
  |flaga wsi            =  
+
  |flaga wsi            =
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
  |dopełniacz wsi        = Krosna    
+
  |dopełniacz wsi        =     
  |zdjęcie              = Pole-obowiązkowe 
+
  |zdjęcie              =  
  |opis zdjęcia          = Pole-obowiązkowe 
+
  |opis zdjęcia          =  
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
  |powiat                = lidzbarski
+
  |powiat                = iławski
  |gmina                = Orneta
+
  |gmina                = Zalewo
 
  |miejscowość podstawowa =
 
  |miejscowość podstawowa =
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = Pole-obowiązkowe
+
  |liczba ludności      = 190<ref>Łączna liczba mieszkańców wsi: Urowo, Murawki i Nowe Chmielówko.</ref>
  |rok                  = Pole-obowiązkowe
+
  |rok                  = 2010
 
  |strefa numeracyjna    =
 
  |strefa numeracyjna    =
 
  |kod pocztowy          =
 
  |kod pocztowy          =
 
  |tablice rejestracyjne =
 
  |tablice rejestracyjne =
 
  |SIMC                  =
 
  |SIMC                  =
  |mapa wsi              =
+
  |mapa wsi              =  
 
  |kod mapy              = PL-WN
 
  |kod mapy              = PL-WN
  |stopniN = 54 |minutN = 07|sekundN = 54
+
  |stopniN = 53 |minutN = 44 |sekundN = 04
  |stopniE = 20 |minutE = 10 |sekundE = 15
+
  |stopniE = 19 |minutE = 41 |sekundE = 38
 
  |commons              =
 
  |commons              =
 
  |wikipodróże          =
 
  |wikipodróże          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}<br/>
+
}}
''' Krosno ''' (niem. ''Krossen'') – ...<br/><br/>
+
''' Urowo ''' (niem. ''Auer'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Zalewo (gmina miejsko-wiejska)|gminie Zalewo]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego.
 +
Miejscowość w 2010 roku liczyła 190 mieszkańców (łącznie z osadami [[Murawki]] i [[Nowe Chmielówko]]). W skład sołectwa wchodzą wsie Urowo, Murawki i Nowe Chmielówko. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Ewa Nykołyszak]]<ref>http://www.zalewo.f117.pl/download/wykazsolectw24082012.doc</ref>.
 +
<br/><br/>
  
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
Miejscowość leży nad [[rzeka Drwęca| rzeką Drwęcą]] w odległości 4 km na północny wschód od Ornety.
+
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], między jeziorami [[Jezioro Jeziorak|Jeziorak]], [[Jezioro Kocioł|Kocioł]] i [[Jezioro Gil Wielki|Gil Wielki]], 17 km na południowy wschód od [[Zalewo|Zalewa]].
 
<br/>
 
<br/>
 
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
Miejscowość została założona na obszarze dawnej osady pruskiej. Lokacja wsi miała miejsce w 1384 roku. Wystawcą dokumentu był ówczesny biskup warmiński [[Henryk Sorbom]]. Również w tym samym roku Jan von Krossen doprowadził do połączenia majątków Bludyn oraz Gayliten. Nazwa wsi stanowi bezpośrednie nawiązanie do nazwiska zasadźcy. W 1535 roku miejscowość trafiła w ręce wicemarszałka dworu biskupiego [[Sebastian von Prebant| Sebastiana von Prebanta]]. Kolejnym właścicielem Krosna był burmistrz [[Braniewo|Braniewa]] - [[Jakub Bartsch]]. Bartsch zajął się m.in. odnowieniem miejscowej kapliczki, wzniesionej około 1400 roku. Znajdowała się w niej figura Matki Boskiej, która - jak głosiła legenda - mimo wielokrotnego przenoszenia do [[Orneta|Ornety]] w cudowny sposób powracała na swoje dawne miejsce w krośnieńskiej kapliczce. W 1710 roku Kaspar Simonis - prałat z Ornety, a zarazem sekretarz kapituły katedralnej podjął decyzję o przeniesieniu się do Krosna. Zrezygnował z własnej parafii na rzecz idei założenia fundacji. Za sprawą działalności fundacji w miejscowości wybudowano barokowy kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii. Budowniczym świątyni był [[Jan Krzysztof Reimers]], pochodzący w Ornety, natomiast autorem projektu - architekt warszawski [[Józef Piola]]. Kościół został podobno wzniesiony w miejscu, z którym wiązała się kolejna niezwykła opowieść. W sąsiedniej parafii doszło do skradzenia kielicha. Złodzieje porzucili hostie na łące, a pasące się bydło przyklękiwało. Jeden z gospodarzy poinformował o tym duchownego. 8 IX 1720 biskup [[Teodor Andrzej Potocki]] konsekrował kościół w Krośnie. Natomiast miejscowy folwark został zwolniony z obowiązku płacenia podatków.
+
Miejscowość została założona przez sołtysa Wenera w 1346 roku na obszarze dawnej [[Prusowie| pruskiej]] osady. Wystawcą przywileju był ówczesny komtur dzierzgoński [[Konrad von Bruningsheim]]. Wieś obejmowała wówczas 60 łanów. Miejscowy kościół został wzniesiony przed 1346 rokiem. Około 1552 roku Urowo było własnością Michała von Drahe. Drahe po kilku latach sprzedał wieś ówczesnemu staroście [[Taplewo|Taplewa]] – Ahaswerowi Brandtowi. Pod koniec XVI wieku Urowo przez pewien czas znajdowało się w rękach Hildebrandta Kreytzena. Ostatecznie wieś powróciła do rodziny Brandtów. W 1782 roku w skład majątku wchodziły jeszcze przysiółki Gil, Chmielówka oraz Murawki. W tym czasie jego właścicielem był kapitan von Hotzendorf pochodzący z [[Miłomłyn|Miłomłyna]]. Na początku kolejnego stulecia Urowo należało już do Rosenberga-Gruszczyńskiego. W 1817 roku wieś była zamieszkana przez 206 osób i składała się z 30 zagród wiejskich. W dokumentach z lat 30. pojawia się nazwisko kolejnego właściciela – Martina Neumanna.
  
Wkrótce Krosno przekształciło się w jedno z popularnych miejsc pielgrzymkowych. W 1772 roku utworzono konwikt dla księży emerytów. W 1818 roku wieś liczyła 67 mieszkańców. W 1914 roku zakład księży spłonął.W 1933 roku opiekunem konwiktu dla księży emerytów został duchowny katolicki - Wacław Osiński, który wcześniej był proboszczem parafii w [[Butrynach| Butryny]]. W 1939 roku Krosno było zamieszkane przez 319 osób. W 1945 roku zakład księży został zdewastowany. Po zakończeniu [[II wojna światowa| II wojny światowej]] miejscowość uzyskała status wsi sołeckiej. W 1954 konwikt księży emerytów przebudowano na mieszkanie oraz biura [[Państwowe Gospodarstwo Rolne w Krośnie| Państwowego Gospodarstwa Rolnego]]. W 1999 roku Krosno liczyło 189 mieszkańców.
+
Od 1648 roku Urowo wchodziło w skład parafii [[Boreczno]]. Miejscowa świątynia z powodu doznanych zniszczeń została rozebrana. W XVIII w. wybudowano jednoklasową szkołę, do której uczęszczały dzieci z sąsiednich miejscowości. W 1939 roku obszar sołectwa Urowo był zamieszkany przez 371 osób. W tym czasie istniało 88 gospodarstw, a ponad połowa mieszkańców była zatrudniona w rolnictwie i przy pracach leśnych.  
<br/>
 
  
== Ludzie związani z miejscowością ==
+
Po zakończeniu II wojny światowej uruchomiona została szkoła podstawowa, która obecnie nie istnieje. Dzieci dojeżdżają do placówki w Borecznie. Swoją działalność zakończył również zespół ludowy Urowianka.
...
 
[[File:Obrazek-nazwa.jpg|thumb|242 px|Miejscowość-Opis-Rysunku]]
 
 
<br/>
 
<br/>
  
== Zabytki ==
+
==Religia==
*Barokowy kościół z XVIII wieku; we wnętrzu znajduje się m. in. ołtarz główny z 1724 roku, ambona (1730). Świątynię otaczają krużganki z kaplicami i latarniami w narożach. Rokokową bramę kościelną zamyka wykuta w [[Elbląg| Elblągu]] krata.
+
Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Borecznie|parafii rzymskokatolickiej pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Borecznie]].
[[File:Obrazek-nazwa.jpg|thumb|242 px|Miejscowość-Opis-Rysunku]]
 
 
<br/>
 
<br/>
 
+
== Turystyka ==
== Bibliografia ==
+
W miejscowości znajduje się pensjonat, mieszczący się w budynku dawnej szkoły. Ze względu na swoje atrakcyjne położenie Urowo ma obecnie charakter wsi turystycznej.
#Chłosta Jan, ''Słownik Warmii'', Olsztyn 2002.
 
#Chrzanowski Tadeusz, ''Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii'', Olsztyn 1978.
 
#Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, ''Warmia. Mazury'', Białystok 1998.
 
#Lodzińska Ewa, ''Warmia i Mazury'', Warszawa 2012.
 
#Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'',  na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
 
#''Polska Niezwykła: województwo warmińsko-mazurskie'', red. Ewa Lodzińska i in., Warszawa 2008.
 
#Rzempołuch Andrzej, ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1992.
 
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red.  Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
 
 
<br/>
 
<br/>
 
+
== Zabytki ==
 +
*wczesnośredniowieczne grodzisko pruskie, położone w odległości 1 km na południe od wsi
 +
*resztki fundamentów miejscowego pałacu, znajdujące się w opuszczonym i zaniedbanym parku
 +
*pozostałości prawdopodobnie pałacowej kaplicy, zlokalizowane na terenie parku
 +
*budynek dawnej szkoły; obecnie własność prywatna
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
<references/>
 +
== Bibliografia ==
 +
''Morąg. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.<br/>
 +
Niesiobędzki Wiesław, ''Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne'', wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.<br/>
 +
''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier'', Danzig und Elbing 1858.<br/>
 +
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/>
 +
[http://www.zalewo.bil-wm.pl/index.php?inf=7&idsl=14&id=23 Baza Informacji Lokalnej] [05.03.2014]<br/>
 +
[http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html Deutsche Verwaltungsgeschichte] [05.03.2014]<br/>
 +
[http://grodziska.eu/pomezania-urowo/ Grodziska i szlaki Prusów] [05.03.2014]<br/>
 +
[http://www.finelife.pl/#fway-historia-starej-szkoly Historia Starej Szkoły, finelife.pl] [05.03.2014]<br/>
 +
[http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=5695 marienburg.pl] [05.03.2014]<br/>
 +
[http://radioszczecin.pl/index.php?idp=52&idx=4594&idr=4668 Nagranie z Zespołami Folklorystycznymi Śparogi z Olsztynka i Urowianka, radioszczecin.pl] [05.03.2014]<br/>
 +
[http://www.zalewo.f117.pl/modules.php?name=Sections&op=printpage&artid=2125 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo] [05.03.2014]<br/>
 +
[http://zsboreczno.edupage.org/text/?text=text/text1&subpage=1& Z historii szkoły podstawowej w Urowie, zsboreczno.edupage.org] [05.03.2014]
 
<br/>
 
<br/>
 
== Zobacz też ==
 
[[Krosno (powiat elbląski)]]
 
 
<br/>
 
<br/>
 
+
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Zalewo (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]]
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat lidzbarski]] [[Kategoria: Gmina Orneta]]
 

Aktualna wersja na dzień 10:07, 14 lip 2016

Urowo

Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat iławski
Gmina Zalewo
Liczba ludności (2010) 190[1]
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Urowo
Urowo
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Urowo
Urowo
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Urowo (niem. Auer) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Zalewo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 190 mieszkańców (łącznie z osadami Murawki i Nowe Chmielówko). W skład sołectwa wchodzą wsie Urowo, Murawki i Nowe Chmielówko. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Ewa Nykołyszak[2].

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, między jeziorami Jeziorak, Kocioł i Gil Wielki, 17 km na południowy wschód od Zalewa.

Dzieje miejscowości

Miejscowość została założona przez sołtysa Wenera w 1346 roku na obszarze dawnej pruskiej osady. Wystawcą przywileju był ówczesny komtur dzierzgoński Konrad von Bruningsheim. Wieś obejmowała wówczas 60 łanów. Miejscowy kościół został wzniesiony przed 1346 rokiem. Około 1552 roku Urowo było własnością Michała von Drahe. Drahe po kilku latach sprzedał wieś ówczesnemu staroście Taplewa – Ahaswerowi Brandtowi. Pod koniec XVI wieku Urowo przez pewien czas znajdowało się w rękach Hildebrandta Kreytzena. Ostatecznie wieś powróciła do rodziny Brandtów. W 1782 roku w skład majątku wchodziły jeszcze przysiółki Gil, Chmielówka oraz Murawki. W tym czasie jego właścicielem był kapitan von Hotzendorf pochodzący z Miłomłyna. Na początku kolejnego stulecia Urowo należało już do Rosenberga-Gruszczyńskiego. W 1817 roku wieś była zamieszkana przez 206 osób i składała się z 30 zagród wiejskich. W dokumentach z lat 30. pojawia się nazwisko kolejnego właściciela – Martina Neumanna.

Od 1648 roku Urowo wchodziło w skład parafii Boreczno. Miejscowa świątynia z powodu doznanych zniszczeń została rozebrana. W XVIII w. wybudowano jednoklasową szkołę, do której uczęszczały dzieci z sąsiednich miejscowości. W 1939 roku obszar sołectwa Urowo był zamieszkany przez 371 osób. W tym czasie istniało 88 gospodarstw, a ponad połowa mieszkańców była zatrudniona w rolnictwie i przy pracach leśnych.

Po zakończeniu II wojny światowej uruchomiona została szkoła podstawowa, która obecnie nie istnieje. Dzieci dojeżdżają do placówki w Borecznie. Swoją działalność zakończył również zespół ludowy Urowianka.

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Borecznie.

Turystyka

W miejscowości znajduje się pensjonat, mieszczący się w budynku dawnej szkoły. Ze względu na swoje atrakcyjne położenie Urowo ma obecnie charakter wsi turystycznej.

Zabytki

  • wczesnośredniowieczne grodzisko pruskie, położone w odległości 1 km na południe od wsi
  • resztki fundamentów miejscowego pałacu, znajdujące się w opuszczonym i zaniedbanym parku
  • pozostałości prawdopodobnie pałacowej kaplicy, zlokalizowane na terenie parku
  • budynek dawnej szkoły; obecnie własność prywatna

Przypisy

  1. Łączna liczba mieszkańców wsi: Urowo, Murawki i Nowe Chmielówko.
  2. http://www.zalewo.f117.pl/download/wykazsolectw24082012.doc

Bibliografia

Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Baza Informacji Lokalnej [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]
Grodziska i szlaki Prusów [05.03.2014]
Historia Starej Szkoły, finelife.pl [05.03.2014]
marienburg.pl [05.03.2014]
Nagranie z Zespołami Folklorystycznymi Śparogi z Olsztynka i Urowianka, radioszczecin.pl [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo [05.03.2014]
Z historii szkoły podstawowej w Urowie, zsboreczno.edupage.org [05.03.2014]