Drygały

Drygały
Kościół w Drygałach. Fot. Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Biała Piska
Sołectwo	Drygały
Liczba ludności (2016)	3000
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-230
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Drygały
Położenie na mapie Polski Drygały
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Przykościelny cmentarz ewangelicki. Nagrobki ofiar I wojny światowej.
Fot. Mieczysław Kalski

Drygały (niem. Drygallen, od 1938 r. Drigelsdorf) – duża wieś położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Biała Piska. Do 1954 roku siedziba gminy Drygały. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. .

Dzieje miejscowości

Wieś czynszowa, powstała w ramach kolonizacji Wielkiej Puszczy. Wcześniej był to obszar Galindii. W XV i XVI w. nazwa wsi w dokumentach zapisywana była Drigelsdorf, Drigall, Drygallen, Drigaller. Nazwa wywodzi się od nazwiska rycerza-osadnika.

Wieś lokowana w latach 1436-1438. W roku 1436 duże nadanie w rejonie późniejszych Drygał otrzymał rycerz Marcin Drygał. Prawdopodobnie nadanie to obejmowało 60 łanów dąbrowy nad jeziorem Swentczk, na prawie chełmińskim. W zamian za zasiedlenie wsi (z wolnizną 17 lat) wymieniony Marcin nadał niejakiemu Staśkowi 6 łanów na prawie chełmińskim, z obowiązkiem jednej służby lekkozbrojnej oraz zezwolenie na założenie karczmy (10 lat wolnizny na karczmę), a także Maćkowi i Jaroszowi po cztery łany na prawie chełmińskim, za jedną służbę lekkozbrojną. W tym czasie Drygały wraz sołeckimi liczyły 85 łanów. Był to majątek rycerski z wsią służebną oraz wsią czynszową, z dwoma służbami lekkozbrojnymi. Staśko był lemanem (lennikiem), zobowiązanym do pełnienia służby w zamian z nadane dobra ziemskie. Inny kolonista był sołtysem. Po 1447 w Drygałach były dwie karczmy.

Około 1428-1436 r. powstała parafia w Drygałach. Pierwszym wymienianym w dokumentach plebanem jest w roku 1480 – Petrus de Mieski z diecezji płockiej, z uposażeniem 4 łanów, na wniosek komtura bałgiskiego Sigfrieda Blacha. W roku 1538 wymieniany jest pleban Stanisław Gorzykała, który otrzymał 5 łanów lasu na prawie magdeburskim od księcia Albrechta, z zobowiązaniem wystawiania jednego konia pociągowego na każda wojnę. Przed reformacją parafia należała do archiprezbiteratu w Reszlu.

W 1480 wieś czynszowa w Drygałach powiększyła się o 4 łany, nadane przez komtura bałgijskiego Zygfryda Flacha von Schwartzburga dla Niteka Szymona Bottichera. Później ten czterołamowy majątek należał do rodziny Langhemdów. W 1494 przywilej na młyn dla sołtysa, nad strumykiem Różynka z 2 łanami na prawie chełmińskim, w Drygałach wystawił komtur Hieronim von Gebesattel. Młyn wymieniany także w roku 1539.

Edukacja

W Drygałach działa Zespół Szkół, w którego skład wchodzą Szkoła Podstawowa im. Stanisława Palczewskiego oraz Publiczne Gimnazjum.

Ludzie związani z miejscowością

• Paweł Paulini (1801–1886) – pastor w Drygałach w latach 1830-1845; bliski współpracownik Gustawa Gizewiusza
• Joanna Burzyńska (ur. 1968) – urodzona w Drygałach, uznawana za pierwszą polską gwiazdę windsurfingu na arenie międzynarodowej, od ponad 20 lat mieszka w Kanadzie

Zabytki

• barokowy kościół z lat 1732–1734, inspirowany projektami Joachima Schultheissa von Unfrieda, wieża z barokowym hełmem
• plebania z pierwszej połowy XVIII wieku
• zespół dworski z przełomu XIX i XX wieku: piwnice dawnego dworu oraz pozostałości zabudowań gospodarczych (obora, stajnia, magazyn – murowane)
• zespół budynków szkolnych okresu międzywojennego, ul. Szkolna 1 i 2: szkoła i bursa, murowane
• budynek gorzelni XIX wieku
• zabudowa murowana z przełomu XIX i XX wieku, m.in. budynek dawnej karczmy (ul. Grunwaldzka 18), gorzelnia z początku XX wieku
• zespół dworca kolejowego z 1883 roku: dworzec drewniany, dom, budynek spedycji kolejowej i magazynowy – murowane
• dawny cmentarz ewangelicki, przykościelny. Znajduje się tu kwatera wojenna z okresu I wojny światowej
• dawny cmentarz ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki
• dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, na południowy zachód od wsi, w lesie
• dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, po wschodniej stronie linii kolejowej
• dęby – pomniki przyrody, aleja przy kościele

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2011.
Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 51-57.
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939, Olsztyn 2005.
Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, Węzeł kolejowy w Piszu (Część II), Znad Pisy, nr 11, 2002, ss. 100-125.
von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, ss. 83-157.
Kulęgowski Mieczysław, Drygały, Znad Pisy, nr 8, 1999, ss. 26-31.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Pawlicki Ryszard Wojciech, Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego, Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49-69.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73-90.
Bank Danych Lokalnych GUS [29.08.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [29.08.2013]
Strona Urzędu Gminy Biała Piska [29.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [29.08.2013]
Strona Gminy Biała Piska [30.08.2013]
Olsztyńska Strona Rowerowa [15.07.2014]