Prostki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(drobne poprawki) |
|||
| (Nie pokazano 21 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | {{Wieś infobox | |
|nazwa = Prostki | |nazwa = Prostki | ||
| − | |herb wsi =Herb gminy Prostki.png | + | |herb wsi = Herb gminy Prostki.png |
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
| − | |herb artykuł =Herb gminy Prostki | + | |herb artykuł = Herb gminy Prostki |
|dopełniacz wsi = Prostek | |dopełniacz wsi = Prostek | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = wieś gminna | |rodzaj miejscowości = wieś gminna | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| − | |powiat = | + | |powiat = ełcki |
| − | |gmina = | + | |gmina = Prostki |
|miejscowość podstawowa = | |miejscowość podstawowa = | ||
| − | |sołectwo = | + | |sołectwo = Prostki |
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 3000 |
| − | |rok = | + | |rok = 2017 |
|strefa numeracyjna = (+48) 87 | |strefa numeracyjna = (+48) 87 | ||
| − | |kod pocztowy =19-335 | + | |kod pocztowy = 19-335 |
| − | |tablice rejestracyjne =NEL | + | |tablice rejestracyjne = NEL |
|SIMC = | |SIMC = | ||
|mapa wsi = | |mapa wsi = | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| + | [[File:prostki rest.jpg|thumb|right|290px|Dawna restauracja niemiecka.<br>Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Prostki_%28Prostken%29_-_former_border.JPG Wikimedia Commons] <br>Fot. Marcin Szala]] | ||
| + | '''Prostki''' (niem. ''Prostken'') – wieś gminna położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat ełcki|powiecie ełckim]], w [[Prostki (gmina wiejska)|gminie Prostki]]. | ||
| + | W latach 1975–1998 wchodziła w skład powołanego po reformie administracyjnej województwa suwalskiego. Miejscowość jest siedzibą [[Prostki (gmina wiejska)|gminy Prostki]]. Obecnie funkcję wójta sprawuje Mirosław Orłowski<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/prostki_gmina_wiejska/93/Wojt_Gminy/ Wrota Warmii i Mazur]</ref>. | ||
| + | <br/><br/> | ||
| − | + | ==Położenie== | |
| − | + | Miejscowość leży w odległości 7 km na północny–zachód od Grajewa. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | + | Początek miejscowości datuje się od 1482 roku, kiedy osiedlili się tutaj bracia: Marcin, Jan i Tyburcy, którzy otrzymali od komtura ryńskiego Jerzego Ramunga von Rameck 20 łanów na prawie magdeburskim. Wiadomości o Prostkach odnajdujemy także w źródłach z 1479 roku w wykazie bartników i rybaków z prokuratorii ełckiej. Niewielka wieś mazurska zawdzięczała swój rozrost otwarciu w roku 1866 linii kolejowej Białystok – Grajewo – [[Ełk]]. Prostki znajdowały się w odległości 1 km od ówczesnej granicy między Rzeczpospolitą a Niemcami. Fakt ten przyczynił się do budowy kilku hoteli w okolicach dworca kolejowego. Powstała komora celna, a stacja w Prostkach pełniła funkcję miejsca przeładunku towarów. W latach 20. ubiegłego wieku Prostki zamieszkiwało 2 000 osób. W przewodniku turystycznym [[Mieczysław Orłowicz|Mieczysława Orłowicza]], wydanym w 1923 roku, odnajdziemy między innymi informację, że przed wybuchem [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] wieś słynęła „z eksportu raków”. Ten sam autor wśród zabytków wymienia między innymi [[lkwim:Słup graniczny we wsi Bogusze |słup graniczny]] z 1545 roku, który symbolicznie oddzielał granice [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]], Litwy i Polski. Obelisk zachował się do naszych czasów. Na murowanym słupie znajduje się napis w języku łacińskim autorstwa Jerzego Sabinusa – pierwszego rektora Uniwersytetu w Królewcu – a także herby – litewska Pogoń oraz Orzeł Pruski z koroną na szyi i literą S na piersi. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Początek miejscowości datuje się od 1482 roku, kiedy osiedlili się tutaj bracia Marcin, Jan i Tyburcy, którzy otrzymali od komtura ryńskiego | ||
| − | |||
| − | |||
| − | W dniu | + | W dniu 8 października 1656 roku w okolicach miejscowości doszło do rozgromienia sprzymierzonych oddziałów Bogusława Radziwiłła i wojsk szwedzko–brandenburskich przez siły polsko–tatarskie pod dowództwem hetmana polnego litewskiego Wincentego Gosiewskiego. Jedną z pamiątek po tym wydarzeniu oraz udziale Tatarów w późniejszym najeździe na Prusy Książęce pozostały nazwy miejscowe: Gościniec Tatarski i Tatarska Góra. Tatarska Góra wznosi się na wysokości 308 m n.p.m. Zalesiony wierzchołek góry kryje jeziorko wytopiskowe, leżące w niecce przypominającej wygasły krater wulkaniczny. To najwyżej położone jezioro na obszarze [[Mazury|Mazur]]. |
| − | W drugiej połowie XIX wieku miejscowość zamieszkiwała również diaspora żydowska. Mieszkańcy pochodzenia żydowskiego zajmowali się głównie handlem, rzemiosłem, ale także przemytem towarów z terenu | + | W drugiej połowie XIX wieku miejscowość zamieszkiwała również diaspora żydowska. Mieszkańcy pochodzenia żydowskiego zajmowali się głównie handlem, rzemiosłem, ale także przemytem towarów z terenu Królestwa Polskiego. Informacje dotyczące cmentarza żydowskiego w okolicach Prostek pojawiły się w 1873 roku. Został założony na wschodnim brzegu rzeki Ełk poza granicami miejscowości. Do czasów obecnych nie zachował się żaden materialny ślad kirkutu. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | W 1939 roku, w pierwszych dniach wojny, w okolicach Prostek toczyły się zaciekłe walki. Wkrótce Prostki znalazły się się na styku nowej niemiecko–rosyjskiej granicy, która uległa zmianie po inwazji Rzeszy na ZSRR. W 1950 roku miejscowość została włączona do powiatu suwalskiego. W 1956 roku do Prostek przyłączono wieś [[Bogusze]], gdzie w czasie [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]] mieścił się obóz jeniecki. | |
| − | W | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | ==Kultura== |
| − | W miejscowości działa | + | W miejscowości działa Gminny Ośrodek Kultury organizujący między innymi Dni Prostek. Na pamiątkę wydarzenia z roku 1565 cyklicznie w każdy pierwszy weekend lipca odbywa się rekonstrukcja bitwy. Co roku organizowany jest również Bieg Szlakiem Tatarskim, popularyzujący nie tylko sport, ale i walory turystyczne gminy. Działa tutaj Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych Nasze Prostki, m.in. uczestniczące w organizacji Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej w Różyńsku Wielkim. Z miejscowością związany jest zespół Free. Z Prostek wywodzi się zespół muzyczny Boys. |
| − | |||
| − | == | + | ==Szkolnictwo== |
| − | + | *szkoła podstawowa | |
| − | + | *gimnazjum | |
| − | == | + | ==Religia== |
| − | + | We wsi znajduje się siedziba lokalnej [[Parafia pw. św. Antoniego Padewskiego w Prostkach |parafii rzymskokatolickiej]]. | |
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | == | + | == Ludzie związani z miejscowością == |
| − | + | *Elżbieta Hetman (ur. 1938) – urodzona w Prostkach malarka amatorka, zajmuje się też batikiem | |
| − | + | *Grzegorz Jabłoński – czterokrotny mistrz Polski w wadze lekkiej, uczestnik Olimpiady w Seulu w 1988 roku | |
| + | *Marcin Miller - piosenkarz, lider zespołu Boys | ||
| − | == | + | ==Sport== |
| − | + | W miejscowości działa klub piłkarski KS Pojezierze Prostki, który został założony w roku 1960. Mecze rozgrywane są na Stadionie Leśnym w Prostkach, mogącym pomieścić 1000 osób. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | *[[ | + | ==Turystyka== |
| − | * | + | *szlak kajakowy rzeką Ełk o łącznej długości 74 km – przebieg trasy: [[Mazury]] – Zamoście – [[Połom]] – [[Straduny]] – [[Ełk]] – Prostki – [[Bogusze]] |
| − | * | + | == Zabytki == |
| − | + | *zabytkowy słup graniczny wzniesiony w roku 1545 | |
| + | *pomnik ku czci poległych w czasie I wojny światowej; obecnie na pomniku znajduje się tablica dedykowana Adamowi Mickiewiczowi w stulecie śmierci | ||
| + | *kwatera wojenna z czasów I wojny światowej, zlokalizowana na dawnym cmentarzu ewangelickim; pochowano w niej 1 żołnierza niemieckiego, 1 żołnierza rosyjskiego i 14 ofiar cywilnych | ||
| − | === | + | == Bibliografia == |
| + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. 2, Olsztyn 2011.<br/> | ||
| + | Augusiewicz Sławomir, ''Prostki 1656'', Warszawa 2001.<br/> | ||
| + | Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002.<br/> | ||
| + | Kessert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. <br/> | ||
| + | ''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br/> | ||
| + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', Gdańsk 2008 (reprint Lwów-Warszawa 1923)<br/> | ||
| + | ''Rocznik Demograficzny na rok 2012'',Warszawa 2012.<br/> | ||
| + | Rzempołuch Andrzej, ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1992.<br/> | ||
| + | Sowiński Tomasz, ''Tajemnice Warmii i Mazur'', Olsztyn 2008.<br/> | ||
| + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/miejsc_w.display?p_id=5469&p_token=0.48530307596773614/ Bank Danych Lokalnych GUS] [20.07.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/prostki/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [20.07.2013]<br/> | ||
| + | [http://gok.prostki.info/ Strona Gminnego Ośrodka Kultury w Prostkach] [20.07.2013] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
Aktualna wersja na dzień 12:04, 25 sty 2017
| Prostki | |||
| | |||
| |||
| Rodzaj miejscowości | wieś gminna | ||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | ełcki | ||
| Gmina | Prostki | ||
| Sołectwo | Prostki | ||
| Liczba ludności (2017) | 3000 | ||
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 | ||
| Kod pocztowy | 19-335 | ||
| Tablice rejestracyjne | NEL | ||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Prostki | |||
| Położenie na mapie Polski  Prostki | |||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||
Prostki (niem. Prostken) – wieś gminna położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ełckim, w gminie Prostki.
W latach 1975–1998 wchodziła w skład powołanego po reformie administracyjnej województwa suwalskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Prostki. Obecnie funkcję wójta sprawuje Mirosław Orłowski[1].
Spis treści
Położenie
Miejscowość leży w odległości 7 km na północny–zachód od Grajewa.
Dzieje miejscowości
Początek miejscowości datuje się od 1482 roku, kiedy osiedlili się tutaj bracia: Marcin, Jan i Tyburcy, którzy otrzymali od komtura ryńskiego Jerzego Ramunga von Rameck 20 łanów na prawie magdeburskim. Wiadomości o Prostkach odnajdujemy także w źródłach z 1479 roku w wykazie bartników i rybaków z prokuratorii ełckiej. Niewielka wieś mazurska zawdzięczała swój rozrost otwarciu w roku 1866 linii kolejowej Białystok – Grajewo – Ełk. Prostki znajdowały się w odległości 1 km od ówczesnej granicy między Rzeczpospolitą a Niemcami. Fakt ten przyczynił się do budowy kilku hoteli w okolicach dworca kolejowego. Powstała komora celna, a stacja w Prostkach pełniła funkcję miejsca przeładunku towarów. W latach 20. ubiegłego wieku Prostki zamieszkiwało 2 000 osób. W przewodniku turystycznym Mieczysława Orłowicza, wydanym w 1923 roku, odnajdziemy między innymi informację, że przed wybuchem I wojny światowej wieś słynęła „z eksportu raków”. Ten sam autor wśród zabytków wymienia między innymi słup graniczny z 1545 roku, który symbolicznie oddzielał granice Prus Książęcych, Litwy i Polski. Obelisk zachował się do naszych czasów. Na murowanym słupie znajduje się napis w języku łacińskim autorstwa Jerzego Sabinusa – pierwszego rektora Uniwersytetu w Królewcu – a także herby – litewska Pogoń oraz Orzeł Pruski z koroną na szyi i literą S na piersi.
W dniu 8 października 1656 roku w okolicach miejscowości doszło do rozgromienia sprzymierzonych oddziałów Bogusława Radziwiłła i wojsk szwedzko–brandenburskich przez siły polsko–tatarskie pod dowództwem hetmana polnego litewskiego Wincentego Gosiewskiego. Jedną z pamiątek po tym wydarzeniu oraz udziale Tatarów w późniejszym najeździe na Prusy Książęce pozostały nazwy miejscowe: Gościniec Tatarski i Tatarska Góra. Tatarska Góra wznosi się na wysokości 308 m n.p.m. Zalesiony wierzchołek góry kryje jeziorko wytopiskowe, leżące w niecce przypominającej wygasły krater wulkaniczny. To najwyżej położone jezioro na obszarze Mazur. W drugiej połowie XIX wieku miejscowość zamieszkiwała również diaspora żydowska. Mieszkańcy pochodzenia żydowskiego zajmowali się głównie handlem, rzemiosłem, ale także przemytem towarów z terenu Królestwa Polskiego. Informacje dotyczące cmentarza żydowskiego w okolicach Prostek pojawiły się w 1873 roku. Został założony na wschodnim brzegu rzeki Ełk poza granicami miejscowości. Do czasów obecnych nie zachował się żaden materialny ślad kirkutu.
W 1939 roku, w pierwszych dniach wojny, w okolicach Prostek toczyły się zaciekłe walki. Wkrótce Prostki znalazły się się na styku nowej niemiecko–rosyjskiej granicy, która uległa zmianie po inwazji Rzeszy na ZSRR. W 1950 roku miejscowość została włączona do powiatu suwalskiego. W 1956 roku do Prostek przyłączono wieś Bogusze, gdzie w czasie II wojny światowej mieścił się obóz jeniecki.
Kultura
W miejscowości działa Gminny Ośrodek Kultury organizujący między innymi Dni Prostek. Na pamiątkę wydarzenia z roku 1565 cyklicznie w każdy pierwszy weekend lipca odbywa się rekonstrukcja bitwy. Co roku organizowany jest również Bieg Szlakiem Tatarskim, popularyzujący nie tylko sport, ale i walory turystyczne gminy. Działa tutaj Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych Nasze Prostki, m.in. uczestniczące w organizacji Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej w Różyńsku Wielkim. Z miejscowością związany jest zespół Free. Z Prostek wywodzi się zespół muzyczny Boys.
Szkolnictwo
- szkoła podstawowa
- gimnazjum
Religia
We wsi znajduje się siedziba lokalnej parafii rzymskokatolickiej.
Ludzie związani z miejscowością
- Elżbieta Hetman (ur. 1938) – urodzona w Prostkach malarka amatorka, zajmuje się też batikiem
- Grzegorz Jabłoński – czterokrotny mistrz Polski w wadze lekkiej, uczestnik Olimpiady w Seulu w 1988 roku
- Marcin Miller - piosenkarz, lider zespołu Boys
Sport
W miejscowości działa klub piłkarski KS Pojezierze Prostki, który został założony w roku 1960. Mecze rozgrywane są na Stadionie Leśnym w Prostkach, mogącym pomieścić 1000 osób.
Turystyka
- szlak kajakowy rzeką Ełk o łącznej długości 74 km – przebieg trasy: Mazury – Zamoście – Połom – Straduny – Ełk – Prostki – Bogusze
Zabytki
- zabytkowy słup graniczny wzniesiony w roku 1545
- pomnik ku czci poległych w czasie I wojny światowej; obecnie na pomniku znajduje się tablica dedykowana Adamowi Mickiewiczowi w stulecie śmierci
- kwatera wojenna z czasów I wojny światowej, zlokalizowana na dawnym cmentarzu ewangelickim; pochowano w niej 1 żołnierza niemieckiego, 1 żołnierza rosyjskiego i 14 ofiar cywilnych
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 2, Olsztyn 2011.
Augusiewicz Sławomir, Prostki 1656, Warszawa 2001.
Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Kessert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Gdańsk 2008 (reprint Lwów-Warszawa 1923)
Rocznik Demograficzny na rok 2012,Warszawa 2012.
Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
Sowiński Tomasz, Tajemnice Warmii i Mazur, Olsztyn 2008.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [20.07.2013]
Olsztyńska Strona Rowerowa [20.07.2013]
Strona Gminnego Ośrodka Kultury w Prostkach [20.07.2013]
Przypisy
