Chruściel: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Zabytki:) |
|||
| (Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Chruściel | |
| − | |herb wsi = | + | |herb wsi = |
| − | |flaga wsi = | + | |flaga wsi = |
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Chruściela |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = Kościół w Chruścielu.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Kościół w Chruścielu.<br>Fot. Jacek Bogdan. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Chru%C5%9Bciel_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_par._p.w._%C5%9Aw._Tr%C3%B3jcy-027.JPG Commons Wikimedia] [26.10.2014] |
| − | + | |województwo = warmińsko-mazurskie | |
| − | |województwo = warmińsko-mazurskie | + | |powiat = braniewski |
| − | |powiat = | + | |gmina = Płoskinia |
| − | |gmina = | ||
|miejscowość podstawowa = | |miejscowość podstawowa = | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 456 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
| − | |strefa numeracyjna = | + | |strefa numeracyjna = |
| − | |kod pocztowy = | + | |kod pocztowy = |
| − | |tablice rejestracyjne = | + | |tablice rejestracyjne = |
|SIMC = | |SIMC = | ||
| − | |mapa wsi = | + | |mapa wsi = |
|kod mapy = PL-WN | |kod mapy = PL-WN | ||
| − | |stopniN = 54 |minutN = | + | |stopniN = 54 |minutN = 15 |sekundN = 24 |
| − | |stopniE = | + | |stopniE = 19 |minutE = 48 |sekundE = 43 |
|commons = | |commons = | ||
|wikipodróże = | |wikipodróże = | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Chruściel ''' (niem. ''Tiedmannsdorf'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat braniewski|powiecie braniewskim]], w [[Płoskinia (gmina wiejska)|gminie Płoskinia]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo elbląskie|województwa elbląskiego]]. Wieś w 2010 roku liczyła 456 mieszkańców<ref>łącznie Chruściel, Piórkowo, Trąbki</ref>. W skład sołectwa wchodzą wsie Chruściel, [[Piórkowo]], [[Trąbki]] i [[Pierławki]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Agnieszka Wiśniewska. |
| + | == Położenie == | ||
| + | Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko–mazurskiego na [[Równina Warmińska|Równinie Warmińskiej]], na zachód od [[Jezioro Pierzchalskie|Jeziora Pierzchalskiego]] i [[Pasłęka|Pasłęki]], 15 km na południe od [[Braniewo|Braniewa]] i 10 km na zachód od [[Płoskinia|Płoskini]]; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 506. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| + | Początki wsi sięgają 1296 roku, kiedy to biskup [[Henryk Fleming]] nadał rycerzowi Rupertowi 100 łanów boru; ten ostatni zaś zobowiązał się do wystawienia dwóch służb zbrojnych, płacenia czynszu oraz [[Płużne|płużnego]] po upływie 10 lat [[Wolnizna|wolnizny]]. Na tym obszarze powstały dwie szlacheckie [[Wieś czynszowa| wsie czynszowe]]: Chruściel (60 łanów) i Piórkowo (40 łanów). Pierwsza wzmianka o Chruścielu jako o samodzielnej wsi pochodzi z 1320 roku. W późniejszym czasie biskupi zaczęli stopniowo wykupywać ziemię należącą do wsi i pod koniec XV wieku powróciła ona w całości w ich ręce. Chruściel został niemal całkowicie zniszczony podczas [[Wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|wojny polsko–krzyżackiej]] w latach 1519–1521; pozostało tu jedynie dwóch gospodarzy. W 1527 roku biskup [[Maurycy Ferber]] przystąpił do ponownego zasiedlania wsi. Wyznaczył sołtysa oraz przydzielił mu cztery łany ziemi, ale jeszcze sześć lat później obsadzonych było zaledwie osiem spośród 58 łanów. Pod koniec XVI wieku było tu 15 gospodarzy. W 1783 roku była to [[Wieś królewska|wieś królewska]]. | ||
| + | |||
| + | Kościół we wsi istniał już w XV wieku, wybudowany z prywatnej fundacji. Wielokrotnie niszczony i remontowany został ostatecznie rozebrany. Obecnie istniejącą świątynię wzniesiono w latach 1719–1721. Przy kościele działała prawdopodobnie szkoła parafialna. Szkoła państwowa została założona w połowie XVIII wieku (przed 1778 rokiem). W 1911 roku wzniesiono dla niej nowy budynek z mieszkaniem dla nauczyciela. | ||
| − | + | Przed wybuchem [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]] większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 121 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, 158 – w handlu i komunikacji. | |
| − | i | ||
| − | |||
| − | + | Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych latach: | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | *1783 r. – 40 gospodarstw | |
| − | + | *1820 r. – 207 osób, 46 gospodarstw | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | *1857 r. – 396 osób | |
| − | + | *1905 r. – 609 osób | |
| − | |||
| − | + | *1933 r. – 775 osób | |
| − | * | + | *1939 r. – 800 osób, 176 gospodarstw |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | == Szkolnictwo == | ||
| + | [[Szkoła Podstawowa w Chruścielu|szkoła podstawowa]] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | === | + | == Zabytki == |
| + | *[[lkwim:Kościół pw. Trójcy Świętej w Chruścielu|kościół]] z pierwszej połowy XVIII wieku | ||
| + | *cmentarz przykościelny | ||
| + | *liczne przykłady budownictwa z XIX i pierwszej połowy XX wieku: domy wolnostojące i zagrody typu holenderskiego; zabudowania gospodarcze z tego samego okresu, kilka drewnianych stodół | ||
| + | *murowana plebania piętrowa z początku XX wieku | ||
| + | *sześć [[Kapliczki w Chruścielu|kapliczek]] z przełomu XIX i XX wieku | ||
| + | *budynek poczty, ceglany, z początku XX wieku | ||
| + | *osiedle kolejowe z początku XX wieku, w północnej części wsi | ||
| + | *osiedle kolejowe z lat 30. XX wieku, w południowej części wsi, w kierunku na [[Pierławki]] | ||
| + | |||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | ''Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.<br> | ||
| + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br> | ||
| + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013]<br> | ||
| + | [http://ploskinia-ug.bip-wm.pl/ Strona Urzędu Gminy Płoskinia] [12.11.2013]<br> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013]<br> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/braunsberg.html| Verwaltungsgeschichte] [12.11.2013] | ||
| + | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | + | <references/> | |
| − | <references/> | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat braniewski]] | |
| − | + | [[Kategoria: Płoskinia (gmina wiejska)]] | |
| − | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: 1201-1300]] |
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 08:51, 16 kwi 2020
| Chruściel | |
| | |
![Kościół w Chruścielu.Fot. Jacek Bogdan. Źródło: Commons Wikimedia [26.10.2014]](/index.php/Plik:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_w_Chru%C5%9Bcielu.jpg) Kościół w Chruścielu.
Fot. Jacek Bogdan. Źródło: Commons Wikimedia [26.10.2014] | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | braniewski |
| Gmina | Płoskinia |
| Liczba ludności (2010) | 456 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Chruściel | |
| Położenie na mapie Polski  Chruściel | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Chruściel (niem. Tiedmannsdorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Płoskinia. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. Wieś w 2010 roku liczyła 456 mieszkańców[1]. W skład sołectwa wchodzą wsie Chruściel, Piórkowo, Trąbki i Pierławki. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Agnieszka Wiśniewska.
Położenie
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko–mazurskiego na Równinie Warmińskiej, na zachód od Jeziora Pierzchalskiego i Pasłęki, 15 km na południe od Braniewa i 10 km na zachód od Płoskini; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 506.
Dzieje miejscowości
Początki wsi sięgają 1296 roku, kiedy to biskup Henryk Fleming nadał rycerzowi Rupertowi 100 łanów boru; ten ostatni zaś zobowiązał się do wystawienia dwóch służb zbrojnych, płacenia czynszu oraz płużnego po upływie 10 lat wolnizny. Na tym obszarze powstały dwie szlacheckie wsie czynszowe: Chruściel (60 łanów) i Piórkowo (40 łanów). Pierwsza wzmianka o Chruścielu jako o samodzielnej wsi pochodzi z 1320 roku. W późniejszym czasie biskupi zaczęli stopniowo wykupywać ziemię należącą do wsi i pod koniec XV wieku powróciła ona w całości w ich ręce. Chruściel został niemal całkowicie zniszczony podczas wojny polsko–krzyżackiej w latach 1519–1521; pozostało tu jedynie dwóch gospodarzy. W 1527 roku biskup Maurycy Ferber przystąpił do ponownego zasiedlania wsi. Wyznaczył sołtysa oraz przydzielił mu cztery łany ziemi, ale jeszcze sześć lat później obsadzonych było zaledwie osiem spośród 58 łanów. Pod koniec XVI wieku było tu 15 gospodarzy. W 1783 roku była to wieś królewska.
Kościół we wsi istniał już w XV wieku, wybudowany z prywatnej fundacji. Wielokrotnie niszczony i remontowany został ostatecznie rozebrany. Obecnie istniejącą świątynię wzniesiono w latach 1719–1721. Przy kościele działała prawdopodobnie szkoła parafialna. Szkoła państwowa została założona w połowie XVIII wieku (przed 1778 rokiem). W 1911 roku wzniesiono dla niej nowy budynek z mieszkaniem dla nauczyciela.
Przed wybuchem II wojny światowej większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 121 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, 158 – w handlu i komunikacji.
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych latach:
- 1783 r. – 40 gospodarstw
- 1820 r. – 207 osób, 46 gospodarstw
- 1857 r. – 396 osób
- 1905 r. – 609 osób
- 1933 r. – 775 osób
- 1939 r. – 800 osób, 176 gospodarstw
Szkolnictwo
Zabytki
- kościół z pierwszej połowy XVIII wieku
- cmentarz przykościelny
- liczne przykłady budownictwa z XIX i pierwszej połowy XX wieku: domy wolnostojące i zagrody typu holenderskiego; zabudowania gospodarcze z tego samego okresu, kilka drewnianych stodół
- murowana plebania piętrowa z początku XX wieku
- sześć kapliczek z przełomu XIX i XX wieku
- budynek poczty, ceglany, z początku XX wieku
- osiedle kolejowe z początku XX wieku, w północnej części wsi
- osiedle kolejowe z lat 30. XX wieku, w południowej części wsi, w kierunku na Pierławki
Bibliografia
Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Strona Urzędu Gminy Płoskinia [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie Chruściel, Piórkowo, Trąbki
