Zespół kurii kanonicznych we Fromborku: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 8: | Linia 8: | ||
|miejscowość = Frombork | |miejscowość = Frombork | ||
}} | }} | ||
| − | ''' Zespół kurii kanonicznych we Fromborku''' | + | ''' Zespół kurii kanonicznych we Fromborku''' – we [[Frombork|Fromborku]], za murami [[Wzgórze Katedralne|Wzgórza Katedralnego]] po jego zachodniej i południowej stronie znajdują się [[kurie kanoniczne]] - domy fromborskich [[kanonik|kanoników]], które są jedynym w swoim rodzaju architektonicznym zespołem w północnej Polsce. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| − | + | [[Plik:fr13.jpg|thumb|right|290px|Kanonia pw. św. Michała Archanioła we Fromborku. Fot. Stanisław Kuprjaniuk]] | |
| − | [[Plik:fr13.jpg|right| | + | [[Plik:fr16.jpg|thumb|right|290px|Kanonia pw. św. Piotra we Fromborku. Fot. Stanisław Kuprjaniuk]] |
| − | + | [[Plik:fr15.jpg|thumb|right|290px|Kanonia pw. NMP Mniejszej we Fromborku. Fot. Stanisław Kuprjaniuk]] | |
| − | + | [[Plik:Frombork. Kanonia pw. św. Ignacego Biskupa.jpg|thumb|right|290px|Kanonia pw. św. Ignacego we Fromborku. Fot. Janusz Gerszberg]] | |
| − | + | [[Plik:Frombork. Kanonia pw. św. Stanisława Kostki.jpg|thumb|right|290px|Kanonia pw. św. Stanisława we Fromborku. "Dom Kopernika" Fot. Janusz Gerszberg]] | |
== Opis == | == Opis == | ||
Pierwsza wiadomość o kanoniach została zawarta w przywileju lokacyjnym Fromborka z 1310 roku. Osiedle kanonickie złożone wówczas z budynków zgrupowanych wokół poszczególnych kurii roztaczało się z trzech stron Wzgórza Katedralnego. Początkowo kanonii było dwanaście i położone były rzędem w liczbie sześciu na wzgórzu zachodnim, cztery były uszeregowane przed fosą południową wzdłuż dzisiejszej ul. Katedralnej, jedna na wzgórzu wschodnim, a ostatnia po stronie północnej poniżej dawnej bramy północnej, w rejonie obecnego [[Pomnik Mikołaja Kopernika|pomnika Mikołaja Kopernika]]. Każdy z kanoników katedralnych w chwili instalacji otrzymywał folwark i parcelę pod budowę kanonii i towarzyszących budynków gospodarczych. Kolejny kanonik był zobowiązany po śmierci poprzednika do wykupienia sobie na własność poszczególnych kanonii, a w razie zniszczenia do jej odbudowy. Liczne wojny w XV i XVII wieku, jakie nawiedziły Frombork, niszczyły i rujnowały kanonie, które później były odbudowywane i przebudowywane. W XVIII wieku liczba kurii wzrosła do siedemnastu, lecz do naszych czasów w obecnym kształcie i wystroju zachowało się jedynie siedem. | Pierwsza wiadomość o kanoniach została zawarta w przywileju lokacyjnym Fromborka z 1310 roku. Osiedle kanonickie złożone wówczas z budynków zgrupowanych wokół poszczególnych kurii roztaczało się z trzech stron Wzgórza Katedralnego. Początkowo kanonii było dwanaście i położone były rzędem w liczbie sześciu na wzgórzu zachodnim, cztery były uszeregowane przed fosą południową wzdłuż dzisiejszej ul. Katedralnej, jedna na wzgórzu wschodnim, a ostatnia po stronie północnej poniżej dawnej bramy północnej, w rejonie obecnego [[Pomnik Mikołaja Kopernika|pomnika Mikołaja Kopernika]]. Każdy z kanoników katedralnych w chwili instalacji otrzymywał folwark i parcelę pod budowę kanonii i towarzyszących budynków gospodarczych. Kolejny kanonik był zobowiązany po śmierci poprzednika do wykupienia sobie na własność poszczególnych kanonii, a w razie zniszczenia do jej odbudowy. Liczne wojny w XV i XVII wieku, jakie nawiedziły Frombork, niszczyły i rujnowały kanonie, które później były odbudowywane i przebudowywane. W XVIII wieku liczba kurii wzrosła do siedemnastu, lecz do naszych czasów w obecnym kształcie i wystroju zachowało się jedynie siedem. | ||
| − | + | ||
| − | Pierwsza od północy na skraju zachodniego wzgórza stoi [[kanonia pod patronatem św. Stanisława]]. Parcela należąca do tej kurii jest najwyższym punktem miasta i nie ulega wątpliwości, że nieopodal kanonii znajdowała się dostrzegalnia doktora [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]]. Obecny budynek wzniesiono w 1565 roku częściowo na fundamentach domu Kopernika i później wielokroć przebudowywano. Położona w bliskim sąsiedztwie [[kuria pod patronatem św. Michała Archanioła]] zbudowana została w połowie XV wieku i jest zaliczana do najstarszych kanonii zewnętrznych. [[Kuria pod patronatem św. Piotra|Kurię pod patronatem św. Piotra]] wzniesiono w 1719 roku na miejscu wcześniej zrujnowanej, z której zachowały się średniowieczne gotyckie piwnice. Stojąca samotnie, najdalej na południe wysunięta w zachodnim szeregu kanonii, to [[kuria pod patronatem św. Pawła]]. Zbudowano ją około 1680 roku i w tym kształcie przetrwała do czasów dzisiejszych. Kanonie zachodnie, oprócz kanonii św. Pawła, wykorzystywane są dla potrzeb [[Diecezjalne Centrum Caritas we Fromborku|Diecezjalnego Centrum Caritas]]. | + | Pierwsza od północy na skraju zachodniego wzgórza stoi [[kanonia pod patronatem św. Stanisława]]. Parcela należąca do tej kurii jest najwyższym punktem miasta i nie ulega wątpliwości, że nieopodal kanonii znajdowała się dostrzegalnia doktora [[lkwim:Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]]. Obecny budynek wzniesiono w 1565 roku częściowo na fundamentach domu Kopernika i później wielokroć przebudowywano. Położona w bliskim sąsiedztwie [[kuria pod patronatem św. Michała Archanioła]] zbudowana została w połowie XV wieku i jest zaliczana do najstarszych kanonii zewnętrznych. [[Kuria pod patronatem św. Piotra|Kurię pod patronatem św. Piotra]] wzniesiono w 1719 roku na miejscu wcześniej zrujnowanej, z której zachowały się średniowieczne gotyckie piwnice. Stojąca samotnie, najdalej na południe wysunięta w zachodnim szeregu kanonii, to [[kuria pod patronatem św. Pawła]]. Zbudowano ją około 1680 roku i w tym kształcie przetrwała do czasów dzisiejszych. Kanonie zachodnie, oprócz kanonii św. Pawła, wykorzystywane są dla potrzeb [[Diecezjalne Centrum Caritas we Fromborku|Diecezjalnego Centrum Caritas]]. |
Kurie kanoniczne usytuowane przy ul. Katedralnej odbiegają kolorystyką elewacji i architekturą od kurii w ciągu zachodnim. Można w ten sposób określić wiek ich powstania. [[Kanonia pod patronatem św. Ludwika]] zniszczona w czasie wojny została odbudowana w nowej formie i jedynie jej piwnice zdradzają średniowieczny charakter. Obok niej, neogotycka [[kuria NMP Mniejszej]] z połowy XIX wieku zasługuję na uwagę ze względu na jej symetryczną fasadę oraz umieszczoną w niszy elewacji zachodniej wykonaną z piaskowca barokową rzeźbę NMP. Dwukondygnacyjny budynek kurii NMP administruje obecnie Diecezjalne Centrum Caritas. Znajdująca się w pobliżu barokowa [[kanonia pod patronatem św. Ignacego]] została wzniesiona w XVIII wieku. Z tego też czasu pochodzą ogrodzenie oraz brama wjazdowa, które harmonizują z kanonią i dają wyobrażenie o pierwotnej zabudowie folwarków kanoników. Rysujący się malowniczo na tle grupy starych drzew budynek kurii jest obecnie własnością [[Kuria Metropolitalna w Olsztynie|Kurii Metropolitalnej w Olsztynie]]. | Kurie kanoniczne usytuowane przy ul. Katedralnej odbiegają kolorystyką elewacji i architekturą od kurii w ciągu zachodnim. Można w ten sposób określić wiek ich powstania. [[Kanonia pod patronatem św. Ludwika]] zniszczona w czasie wojny została odbudowana w nowej formie i jedynie jej piwnice zdradzają średniowieczny charakter. Obok niej, neogotycka [[kuria NMP Mniejszej]] z połowy XIX wieku zasługuję na uwagę ze względu na jej symetryczną fasadę oraz umieszczoną w niszy elewacji zachodniej wykonaną z piaskowca barokową rzeźbę NMP. Dwukondygnacyjny budynek kurii NMP administruje obecnie Diecezjalne Centrum Caritas. Znajdująca się w pobliżu barokowa [[kanonia pod patronatem św. Ignacego]] została wzniesiona w XVIII wieku. Z tego też czasu pochodzą ogrodzenie oraz brama wjazdowa, które harmonizują z kanonią i dają wyobrażenie o pierwotnej zabudowie folwarków kanoników. Rysujący się malowniczo na tle grupy starych drzew budynek kurii jest obecnie własnością [[Kuria Metropolitalna w Olsztynie|Kurii Metropolitalnej w Olsztynie]]. | ||
| Linia 26: | Linia 26: | ||
<br/> | <br/> | ||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
| − | *[[lkwim:Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku| Bazylika Archikatedralna]] | + | *[[lkwim:Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku| Bazylika Archikatedralna we Fromborku]] |
*[[lkwim:Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku|Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku]] | *[[lkwim:Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku|Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku]] | ||
*[[lkwim:Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku|Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku]] | *[[lkwim:Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku|Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku]] | ||
*[[lkwim:Kaplica pw. św. Anny we Fromborku|Kaplica pw. św. Anny we Fromborku]] | *[[lkwim:Kaplica pw. św. Anny we Fromborku|Kaplica pw. św. Anny we Fromborku]] | ||
*[[lkwim:Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku|Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku]] | *[[lkwim:Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku|Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku]] | ||
| − | *[[Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku|Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku]] | + | *[[Kaplica pw. św. Jerzego we Fromborku]] |
| + | *[[lkwim:Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku|Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku]] | ||
| + | *[[Wieża dzwonna katedry we Fromborku]] | ||
| + | *[[Wieża Mikołaja Kopernika we Fromborku]] | ||
| + | *[[Grota we Fromborku]] | ||
| + | *[[Cmentarz kanonicki we Fromborku]] | ||
| + | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | Chorostian Bogusława, ''Frombork i okolice'', 1990. | + | Chorostian Bogusława, ''Frombork i okolice'', 1990.<br/> |
| − | + | Kuprjaniuk Stanisław, ''Frombork'', Olsztyn 2011.<br/> | |
| − | Kuprjaniuk Stanisław, ''Frombork'', Olsztyn 2011. | + | Kurowski Edmund, ''Dzieje Fromborka'', Frombork 2000.<br/> |
| + | Piaskowski Tadeusz, Szkop Henryk, ''Zabytki Fromborka'', Frombork 2003.<br/> | ||
| + | [http://www.frombork.republika.pl frombork.republika.pl] [22.10.2014] | ||
| + | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat braniewski]] | |
| − | + | [[Kategoria: Frombork (gmina miejsko-wiejska)]] | |
| − | + | [[Kategoria: 1601-1700]] | |
| − | + | [[Kategoria: Inne obiekty architektury]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria: | ||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 22:10, 4 sty 2021
| Zespół kurii kanonicznych we Fromborku | |
| | |
| typ obiektu: | kanonie |
| datacja: | XVII-XIX w. |
| powiat: | braniewski |
| gmina: | Frombork |
| miejscowość: | Frombork |
Zespół kurii kanonicznych we Fromborku – we Fromborku, za murami Wzgórza Katedralnego po jego zachodniej i południowej stronie znajdują się kurie kanoniczne - domy fromborskich kanoników, które są jedynym w swoim rodzaju architektonicznym zespołem w północnej Polsce.
Spis treści
Opis
Pierwsza wiadomość o kanoniach została zawarta w przywileju lokacyjnym Fromborka z 1310 roku. Osiedle kanonickie złożone wówczas z budynków zgrupowanych wokół poszczególnych kurii roztaczało się z trzech stron Wzgórza Katedralnego. Początkowo kanonii było dwanaście i położone były rzędem w liczbie sześciu na wzgórzu zachodnim, cztery były uszeregowane przed fosą południową wzdłuż dzisiejszej ul. Katedralnej, jedna na wzgórzu wschodnim, a ostatnia po stronie północnej poniżej dawnej bramy północnej, w rejonie obecnego pomnika Mikołaja Kopernika. Każdy z kanoników katedralnych w chwili instalacji otrzymywał folwark i parcelę pod budowę kanonii i towarzyszących budynków gospodarczych. Kolejny kanonik był zobowiązany po śmierci poprzednika do wykupienia sobie na własność poszczególnych kanonii, a w razie zniszczenia do jej odbudowy. Liczne wojny w XV i XVII wieku, jakie nawiedziły Frombork, niszczyły i rujnowały kanonie, które później były odbudowywane i przebudowywane. W XVIII wieku liczba kurii wzrosła do siedemnastu, lecz do naszych czasów w obecnym kształcie i wystroju zachowało się jedynie siedem.
Pierwsza od północy na skraju zachodniego wzgórza stoi kanonia pod patronatem św. Stanisława. Parcela należąca do tej kurii jest najwyższym punktem miasta i nie ulega wątpliwości, że nieopodal kanonii znajdowała się dostrzegalnia doktora Mikołaja Kopernika. Obecny budynek wzniesiono w 1565 roku częściowo na fundamentach domu Kopernika i później wielokroć przebudowywano. Położona w bliskim sąsiedztwie kuria pod patronatem św. Michała Archanioła zbudowana została w połowie XV wieku i jest zaliczana do najstarszych kanonii zewnętrznych. Kurię pod patronatem św. Piotra wzniesiono w 1719 roku na miejscu wcześniej zrujnowanej, z której zachowały się średniowieczne gotyckie piwnice. Stojąca samotnie, najdalej na południe wysunięta w zachodnim szeregu kanonii, to kuria pod patronatem św. Pawła. Zbudowano ją około 1680 roku i w tym kształcie przetrwała do czasów dzisiejszych. Kanonie zachodnie, oprócz kanonii św. Pawła, wykorzystywane są dla potrzeb Diecezjalnego Centrum Caritas.
Kurie kanoniczne usytuowane przy ul. Katedralnej odbiegają kolorystyką elewacji i architekturą od kurii w ciągu zachodnim. Można w ten sposób określić wiek ich powstania. Kanonia pod patronatem św. Ludwika zniszczona w czasie wojny została odbudowana w nowej formie i jedynie jej piwnice zdradzają średniowieczny charakter. Obok niej, neogotycka kuria NMP Mniejszej z połowy XIX wieku zasługuję na uwagę ze względu na jej symetryczną fasadę oraz umieszczoną w niszy elewacji zachodniej wykonaną z piaskowca barokową rzeźbę NMP. Dwukondygnacyjny budynek kurii NMP administruje obecnie Diecezjalne Centrum Caritas. Znajdująca się w pobliżu barokowa kanonia pod patronatem św. Ignacego została wzniesiona w XVIII wieku. Z tego też czasu pochodzą ogrodzenie oraz brama wjazdowa, które harmonizują z kanonią i dają wyobrażenie o pierwotnej zabudowie folwarków kanoników. Rysujący się malowniczo na tle grupy starych drzew budynek kurii jest obecnie własnością Kurii Metropolitalnej w Olsztynie.
Ciekawostki
Kanonie we Fromborku są integralnie złączone z zabudową Wzgórza Katedralnego. Poszczególne budynki były niegdyś połączone podziemnymi przejściami.
Zobacz też
- Bazylika Archikatedralna we Fromborku
- Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku
- Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku
- Kaplica pw. św. Anny we Fromborku
- Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku
- Kaplica pw. św. Jerzego we Fromborku
- Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku
- Wieża dzwonna katedry we Fromborku
- Wieża Mikołaja Kopernika we Fromborku
- Grota we Fromborku
- Cmentarz kanonicki we Fromborku
Bibliografia
Chorostian Bogusława, Frombork i okolice, 1990.
Kuprjaniuk Stanisław, Frombork, Olsztyn 2011.
Kurowski Edmund, Dzieje Fromborka, Frombork 2000.
Piaskowski Tadeusz, Szkop Henryk, Zabytki Fromborka, Frombork 2003.
frombork.republika.pl [22.10.2014]
