Tolkowiec: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
m (Emes przeniósł stronę Podlejki do Tolkowiec)
 
(Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Wieś infobox
+
[[Plik:Tolkowiec.Kościół pw. św. Marcina.jpg]]{{Wieś infobox
  |nazwa                = Pole-obowiązkowe 
+
  |nazwa                = Tolkowiec
  |herb wsi              = Pole-obowiązkowe  
+
  |herb wsi              =   
  |flaga wsi            = Pole-obowiązkowe  
+
  |flaga wsi            =   
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
  |dopełniacz wsi        = Pole-obowiązkowe   
+
  |dopełniacz wsi        = Tolkowca 
  |zdjęcie              = Pole-obowiązkowe 
+
  |zdjęcie              =  
  |opis zdjęcia          = Pole-obowiązkowe 
+
  |opis zdjęcia          =  
  |rodzaj miejscowości  =
+
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
  |województwo          = Pole-obowiązkowe
+
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
  |powiat                = Pole-obowiązkowe
+
  |powiat                = braniewski
  |gmina                = Pole-obowiązkowe
+
  |gmina                = Płoskinia
 
  |miejscowość podstawowa =
 
  |miejscowość podstawowa =
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = Pole-obowiązkowe
+
  |liczba ludności      = 103
  |rok                  = Pole-obowiązkowe
+
  |rok                  = 2010
 
  |strefa numeracyjna    =
 
  |strefa numeracyjna    =
 
  |kod pocztowy          =
 
  |kod pocztowy          =
 
  |tablice rejestracyjne =
 
  |tablice rejestracyjne =
  |SIMC                  =
+
  |SIMC                  =  
 
  |mapa wsi              =
 
  |mapa wsi              =
 
  |kod mapy              = PL-WN
 
  |kod mapy              = PL-WN
  |stopniN = 53 |minutN = 42 |sekundN = 56
+
  |stopniN = 54 |minutN = 18 |sekundN =
  |stopniE = 21 |minutE = 19 |sekundE = 02
+
  |stopniE = 19 |minutE = 59 |sekundE =
 
  |commons              =
 
  |commons              =
 
  |wikipodróże          =
 
  |wikipodróże          =
Linia 29: Linia 29:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}<br/>
 
}}<br/>
''' Podlejki – (niem. Podleiken) wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Gietrzwałd. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
+
''' Tolkowiec ''' (niem. ''Tolksdorf'') wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat braniewski|powiecie braniewskim]], w [[Płoskinia (gmina wiejska)|gminie Płoskinia]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo elbląskie|województwa elbląskiego]].
 
+
W 2010 roku liczyła 103 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie Tolkowiec i [[Demity]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Władysław Błądek]]<ref>[http://ploskinia-ug.bip-wm.pl/public/?id=825/ Strona Urzędu Gminy Płoskinia] [13.11.2014]</ref>.
 
<br/><br/>
 
<br/><br/>
  
== Charakterystyka fizjograficzna ==
+
== Położenie ==
Gmina Gietrzwałd położona jest w obrębie jednostki fizjograficznej zwanej Pojezierzem  Olsztyńskim. Przysiółek położony wśród lasów Warmii, w pagórkowatym krajobrazie polodowcowym. Przez wieś, od strony Rapat, w głębokiej dolinie przepływa bezimienny strumień.
+
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Równina Warmińska|Równinie Warmińskiej]], nad strumykiem [[Strumień Młynówka (powiat braniewski)|Młynówka]], 17 km na południowy wschód od [[Braniewo|Braniewa]] i 4 km na północny wschód od [[Płoskinia|Płoskini]]; na wschód od wsi przebiega linia kolejowa na odcinku Braniewo – [[Pieniężno]] – [[Orneta]].  
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
Wieś lokowana w 1364 na prawie chełmińskim. Obecnie jest to przysiółek (grupa kilku, kilkunastu zagród, wyodrębniona przestrzennie lub stanowiąca wyodrębnienie innej wsi). W XV wieku wzmiankowana jako opuszczona. Około roku 1500 Wilhelm von Schaumburg (namiestnik zakonu), sprzedał Polecken z 15 włokami niejakiemu Nikolausowi, właścicielowi parafii w Łukcie. W 1502 ten sam von Schaumburg przepisał dwie włóki z Podlejek do wsi Kojdy (parafia Łukta). W zamian proboszcz zobowiązany był do wystawienia jednego konia do służby zbrojnej (w razie wojny), płacić roczny czynsz w wysokości pięciu fenigów oraz dostarczać funt wosku "na dokumenty" pańskie, a jako dary "w naturze" zobowiązany był dostarczyć pół korca pszenicy i pół korca innego zboża z każdego "pługa". W 1539 w Podlejkach mieszkało 7 chłopów wolnych (na prawie chełmińskim, gospodarzących na 9 włókach, 4 leżały najprawdopodobniej w odłogu. Chłopi ci płacili roczny czynsz w wysokości jednej marki z każdej włóki oraz pół korca żyta i pół korca owsa. W dokumentach wizytacji kościelnej z 1543 wspomina się o wolnych chłopach, lecz bez informacji na jakim prawie (chełmskie czy pruskie), ponieważ wieś nie otrzymała prawa lokacyjnego (dokument zaginął najprawdopodobniej). W roku 1542 chłopi z Podlejek pożyczyli pod zastaw 6 marek od kościoła w Morągu. W tym samym czasie doszło do konfliktu granicznego ze wsią Łęguty (wtedy należała do Borcka). Kolejny spór graniczny, tym razem ze wsią Biesal miał miejsce w 1595. Geometra obliczył, że do Podlejek należy 15 włók i 6 mórg. W 1639 r. do wsi należało 18 włók. Jeszcze w 1714 Podlejki nazywano "wolną wsią pańszczyźnianą", a wolni chłopi zobowiązani byli do pełnienia służby zbrojnej.
+
Jedna z najstarszych wsi na [[Warmia|Warmii]]. Założona została prawdopodobnie pod koniec XIII wieku; zasadźcą był niejaki Bernhard, a areał wynosił 60 łanów. Kapituła katedralna przywilej lokacyjny wystawiła 10 listopada 1300 roku. Nazwa wsi wywodzi się od pruskiego słowa ''tolke'' - tłumacz, albowiem sołtys wsi, Henryk, był wieloletnim tłumaczem u boku biskupa [[Henryk Fleming|Henryka Fleminga]]. Karczmę założono prawdopodobnie wraz ze wsią. W połowie XVII wieku Tolkowiec obejmował 52 łany czynszowe, sześć łanów należało do kościoła, a jeden do szkoły. Pod koniec XVIII wieku była to [[Wieś królewska| wieś królewska]].  
Już w połowie XVIII wieku wieś miała duże znaczenie handlowo-komunikacyjne. W 1902 wybudowano tu niemiecka szkołę. Dawniejsi mieszkańcy wsi wyjechali lub byli przesiedleni po 1945, a do wsi napłynęła ludność z innych regionów Polski. We wsi pozostała rodzina prof. Huberta Orłowskiego, który opublikował wspomnienia (Odpominanie) Podlejki: grudzień 1944 - grudzień 1993.
+
 
W dokumentach z 1539 wymieniano 7 chłopów wolnych na prawie chełmińskim: Simon Schulz (gospodarzący na 3 włókach), Martin, Georg, Jan, Skroffsky (każdy posiadający jedna włókę). W 1599 w Podlejkach mieszkali: Peter Töpfer, Thomas Waegull, Benedict Vetter, Bartec Vetter, Merten Specht, Bartel Specht, Paul Bürk, z których trzech było parobkami. W 1604 zapłacili 8 marek grzywny za to, ze wtargnęli do domu pewnego biednego człowieka i ukradli mu kilka kawałków sera. W 1605 Peter Töpfer skazany został na zapłatę grzywny w wysokości 1 marki i 30 szylingów, za karę że zaorał miedzę sąsiada, granicząca z jego polem.W 1640 mieszkańcy wsi mieli dług w wysokości 70 marek i 3 korców pszenicy, wynikający z zaległości w płaceniu czynszu. W tym samym roku nie stawili się do lekkich prac pańszczyźnianych i została nałożona na nich kara w wysokości 10 marek.W 1678 zatrzymano sześciu wolnych chłopów, gdy wbrew zakazowi przewozili drewno na Warmię. Nałożono na nich grzywnę w wysokości 69 marek.
+
Kościół we wsi wybudowało już w połowie XIV wieku; działała przy nim szkoła parafialna.  
 +
 
 +
Przed wybuchem [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]] większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 43 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, 12 – w handlu i komunikacji.
 +
 
 +
 
 +
Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:
 +
 
 +
*1783 r. – 40 gospodarstw
  
 +
*1820 r. – 284 osoby, 28 gospodarstw
  
<br/>
+
*1857 r. – 360 osób
  
== Ludzie związani z miejscowością ==
+
*1905 r. – 409 osób
...
 
[[File:Obrazek-nazwa.jpg|thumb|242 px|Miejscowość-Opis-Rysunku]]
 
<br/>
 
  
== Zabytki ==
+
*1933 r. – 499 osób
Pierwotny układ architektoniczny uległ zatarciu. Z dawnego układu urbanistycznego zachowały się jedynie, charakterystyczne dla Warmii:
 
*przydrożna kapliczka
 
*przydrożny krzyż.
 
We wsi można wyróżnić dwa typy zagród. W pierwszym typie budynek mieszkalny usytuowany jest równolegle do drogi, a wejście do budynku mieszkalnego znajduje się od strony ulicy lub podwórza. Budynki gospodarcze (zazwyczaj jeden lub dwa) znajdują się w niewielkim oddaleniu od budynku mieszkalnego i są położone prostopadle do drogi. W drugim typie zagrody, budynek mieszkalny zlokalizowany pośrodku działki, równolegle do drogi. Natomiast zabudowania gospodarcze ustawione są najczęściej równolegle do budynku mieszkalnego. Przeważają budynki jednokondygnacyjne, murowane z czerwonej cegły, czasami na kamiennej podmurówce, z użytkowym poddaszem. Dach dwuspadowy, kryty dachówką ceramiczną. Budynki gospodarcze najczęściej są drewniane z fundamentem kamiennym oraz dwuspadowym dachem, krytym dachówką ceramiczną. Niektóre budynki gospodarcze zbudowane są z czerwonej cegły.
 
  
 +
*1939 r. – 476 osób, 117 gospodarstw
  
[[File:Obrazek-nazwa.jpg|thumb|242 px|Miejscowość-Opis-Rysunku]]
+
==Religia==
 +
We wsi znajduje się siedziba [[Parafia pw. św. Marcina w Tolkowcu |parafii rzymskokatolickiej]].
 
<br/>
 
<br/>
 +
 +
== Zabytki ==
 +
*[[lkwim:Kościół pw. św. Marcina w Tolkowcu|kościół]]
 +
*wiejska zabudowa mieszkaniowa, zachowana w około 50%, typowe domy warmińskie – większość z XIX wieku; w każdej zagrodzie budynki gospodarcze z XIX i pierwszej połowy XX w.
 +
*plebania z XVIII w.
 +
*dawna karczma z XVIII w.
 +
*dawna szkoła z XIX w.
 +
*na terenie wsi znajduje się także konstrukcja przypominająca kształtem grotę, która mogła pierwotnie pełnić rolę kaplicy
  
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
# Jan Dąbrowski "Siedem wieków Łukty, 600-lecie kościoła, 50-lecie parafii Matki Boskiej Częstochowskiej", Olsztyn 2007.
+
''Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.<br/>
<br/>
+
''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/>
 +
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
 +
[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013]<br/>
 +
[http://ploskinia-ug.bip-wm.pl/public/?id=54655| Strona Urzędu Gminy Płoskinia] [12.11.2013]<br/>
 +
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013]<br/>
 +
[http://www.verwaltungsgeschichte.de/braunsberg.html| Verwaltungsgeschichte] [12.11.2013]
  
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
+
<references/>
<br/>
 
 
 
== Zobacz też ==
 
...
 
 
<br/>
 
<br/>
  
[[Kategoria: Miejscowość]]
+
[[Kategoria: Powiat braniewski]]
 +
[[Kategoria: Płoskinia (gmina wiejska)]]
 +
[[Kategoria: Wsie sołeckie]]
 +
[[Kategoria: 1201-1300]]

Aktualna wersja na dzień 00:29, 24 sty 2021

Tolkowiec.Kościół pw. św. Marcina.jpg

Tolkowiec

Rodzaj miejscowości wieś sołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat braniewski
Gmina Płoskinia
Liczba ludności (2010) 103
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Tolkowiec
Tolkowiec
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Tolkowiec
Tolkowiec
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Tolkowiec (niem. Tolksdorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Płoskinia. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. W 2010 roku liczyła 103 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie Tolkowiec i Demity. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Władysław Błądek[1].

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Warmińskiej, nad strumykiem Młynówka, 17 km na południowy wschód od Braniewa i 4 km na północny wschód od Płoskini; na wschód od wsi przebiega linia kolejowa na odcinku Braniewo – PieniężnoOrneta.

Dzieje miejscowości

Jedna z najstarszych wsi na Warmii. Założona została prawdopodobnie pod koniec XIII wieku; zasadźcą był niejaki Bernhard, a areał wynosił 60 łanów. Kapituła katedralna przywilej lokacyjny wystawiła 10 listopada 1300 roku. Nazwa wsi wywodzi się od pruskiego słowa tolke - tłumacz, albowiem sołtys wsi, Henryk, był wieloletnim tłumaczem u boku biskupa Henryka Fleminga. Karczmę założono prawdopodobnie wraz ze wsią. W połowie XVII wieku Tolkowiec obejmował 52 łany czynszowe, sześć łanów należało do kościoła, a jeden do szkoły. Pod koniec XVIII wieku była to wieś królewska.

Kościół we wsi wybudowało już w połowie XIV wieku; działała przy nim szkoła parafialna.

Przed wybuchem II wojny światowej większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 43 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, 12 – w handlu i komunikacji.


Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:

  • 1783 r. – 40 gospodarstw
  • 1820 r. – 284 osoby, 28 gospodarstw
  • 1857 r. – 360 osób
  • 1905 r. – 409 osób
  • 1933 r. – 499 osób
  • 1939 r. – 476 osób, 117 gospodarstw

Religia

We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej.

Zabytki

  • kościół
  • wiejska zabudowa mieszkaniowa, zachowana w około 50%, typowe domy warmińskie – większość z XIX wieku; w każdej zagrodzie budynki gospodarcze z XIX i pierwszej połowy XX w.
  • plebania z XVIII w.
  • dawna karczma z XVIII w.
  • dawna szkoła z XIX w.
  • na terenie wsi znajduje się także konstrukcja przypominająca kształtem grotę, która mogła pierwotnie pełnić rolę kaplicy

Bibliografia

Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Strona Urzędu Gminy Płoskinia [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]

Przypisy