Rozogi (gmina Rozogi)

Rozogi
Herb Rozóg
Rodzaj miejscowości	wieś gminna
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Rozogi
Liczba ludności (2011)	5 783
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	12-114
Tablice rejestracyjne	NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Rozogi
Położenie na mapie Polski Rozogi
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Rozogi (niem. Friedrichshof) – wieś gminna położona w Polsce w województwa warmińsko–mazurskiego, w powiecie szczycieńskim, w gminie Rozogi. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ostrołęckiego. Rozogi przejściowo (w latach 1945–1946) nazywano także Frydrychowem. Dla odróżnienia od miejscowości Rozogi w powiecie mrągowskim wieś zwano również Rozogami Polskimi. W 2011 roku miejscowość liczyła 5 783 mieszkańców. Aktualnie funkcję wójta sprawuje Grzegorz Kaczmarczyk.

Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Rozogach. Fot. Przemysław Jahr. Źródło: Commons Wikimedia [23.08.2013]

Położenie

Wieś położona jest 25 km na wschód od Szczytna, nad rzeką Szkwą. Przez wieś przebiegają drogi krajowe nr 53 i nr 59.

Dzieje miejscowości

Miejscowość została założona na miejscu dawnej staropruskiej osady. 23 lutego 1645 roku niejaki Jakub Bieber otrzymał 60 łanów położonych po obu stronach rzeki Szkwy, dając tym samym początek nowej wsi. W okresie władzy księcia Albrechta na niewielkim wzniesieniu znajdował się zamek myśliwski. W 1665 roku w Rozogach wybudowano drewniany kościół, który po pożarze z 1700 roku odbudowano w całości z cegły. W 1728 roku zmarł w Rozogach człowiek liczący rzekomo 150 lat, a informacja ta przez pewien czas była obiektem żywego zainteresowania w całym kraju. W 1786 roku utworzono w Rozogach filię urzędu celnego w Piszu. Reskrypt Fryderyka Wilhelma II króla pruskiego z 22 października 1789 roku podniósł Rozogi do rangi miasteczka i jednocześnie zmienił nazwę na Friedrichshof. W 1885 roku postawiono obecny kościół neogotycki. Według danych z roku 1896 parafia liczyła 9611 wiernych, z czego 8511 było Polakami. W 1834 roku utworzono przygotowawczą szkołę nauczycielską, a w 1866 roku w miejscowości założono seminarium nauczycielskie, przeniesione w 1884 roku do Szczytna. W XIX wieku za sprawą korzystnego położenia na szlaku Szczytno – Myszyniec – Ostrołęka oraz bliskości granicy Rozogi stały się najważniejszym ośrodkiem gospodarczym w tej części regionu. Miejscowość posiadała wówczas przywilej na prowadzenie 6 targów i jarmarków rocznie. W okolicy wydobywano bursztyn, działały trzy gorzelnie, dwie cegielnie. Na początku XIX wieku Rozogi zaliczano wraz z okolicznymi wsiami do najludniejszych obszarów regionu.

Na początku XIX wieku w Rozogach zaczęli się osiedlać przedstawiciele społeczności żydowskiej, zachęceni perspektywami, jakie dawało wydobycie bursztynu w okolicach. Żydowscy mieszkańcy Rozóg trudnili się przede wszystkim handlem i rzemiosłem. W połowie XIX wieku diaspora żydowska w miejscowości liczyła około 50–60 osób. Około 1853 roku w Rozogach działał dom modlitewny. Na przełomie XIX i XX wieku społeczność żydowska zaczęła się zmniejszać. W okresie powstania styczniowego 1863/1864 Rozogi stały się ośrodkiem masowego przerzutu broni dla powstańców. Przed wybuchem I wojny światowej wybudowano kolej wąskotorową z Pup do Rozóg. W czasie wojny linię przedłużono do Myszyńca, a następnie do Ostrołęki. Po wkroczeniu Rosjan 24 stycznia 1945 roku znaczna część miejscowości uległa zniszczeniu. Nowi osadnicy, którzy zaczęli przybywać do Rozóg, pochodzili z terenu Kurpi. 19 czerwca 1945 roku pierwszym powojennym wójtem został Piotr Szydłowski. W 1947 roku powstała Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”. W 1976 roku doszło do likwidacja parafii ewangelickiej w Rozogach. W 1995 roku miejscowość obchodziła 350-lecie lokacji, które uświetniła m.in. konferencja naukowa poświęcona dziejom Rozóg i pogranicza mazursko–kurpiowskiego.

Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:

• 1817 r. – 747 osób

• 1858 r. – 1655 osób

• 1878 r. – 2081 osób

• 1900 r. – 2075 osób

• 1939 r. – 1802 osoby

Kultura

W miejscowości działa Gminna Biblioteka Publiczna, Gminny Ośrodek Kultury oraz prywatne Muzeum Kurpiowsko–Mazurskie, założone w 1996 roku przez Henryka Dąbrowskiego. Są tutaj organizowane różne imprezy i wydarzenia kulturalne, m.in.:

• Konkurs Palmy Wielkanocnej
• Konkurs Tradycyjnej Plastyki Obrzędowej
• Festiwal dla Seniorów

Szkolnictwo

W miejscowości funkcjonuje Przedszkole Samorządowe "Kraina Uśmiechu", szkoła podstawowa oraz zespół szkół, w którego skład wchodzi gimnazjum, liceum ogólnokształcące, Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, Zasadnicza Szkoła Zawodowa oraz Liceum Profilowane dla młodzieży.

Religia

We wsi znajduje się siedziba lokalnej parafii rzymskokatolickiej.

Bezpieczeństwo

Od 1947 r. działa tu jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.

Ludzie związani z miejscowością

• Elżbieta Kasznia (ur. 1957) – bibliotekarka, dyrektorka Gminnej Biblioteki Publicznej, wszechstronnie utalentowana twórczyni rękodzieła artystycznego, śpiewaczka ludowa
• Fryderyk Kwiatkowski, działacz mazurski, urodzony w 1875 roku w Rozogach
• Zofia Sandomierska – artystka ludowa, zajmuje się rękodziełem artystycznym, palmiarka
• Józef Zapert (ur. 1957) – społecznik, samorządowiec, wójt gminy Rozogi
• Rozogi pojawiają się w autobiograficznej powieści Czesława Miłosza pt.: Rodzinna Europa; noblista wspomina w niej swoją ucieczkę z Wilna w roku 1940, której trasa przebiegała przez okolice Ełku, Szczytna, Wielbarka i Rozóg

Zabytki

• Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Rozogach
• pomnik mieszkańców poległych podczas I wojny światowej
• wiele przykładów budownictwa drewnianego z końca XIX wieku i pierwszej ćwierci wieku XX (m.in. chałupy na ul. 22 lipca, nr 23, 30; ul. 24 stycznia nr 28; ul. Warszawska nr 10
• dawny cmentarz ewangelicki, założony w 1845 r. ,od 1977 r. użytkowany przez katolików; znajduje się na nim kwatera wojenna z okresu I wojny światowej. Nie ma obecnie śladów po pierwotnym cmentarzu z XVIII w., który znajdował się przy Kościele pw. św. Marii Magdaleny.
• budownictwo murowane z początków XX wieku, min. budynek szkoły z 1898 roku

Bibliografia

Kudrzycki Zbigniew,Z dziejów Rozóg. Pogranicze mazursko-kurpiowskie w XVII-XX wieku, Toruń 2003.
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2012 r., Warszawa 2012.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Stronaq Gminy Rozogi [23.08.2013]
Wirtualny Sztetl [23.08.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [23.08.2013]