Szymbark: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|rodzaj miejscowości = Wieś sołecka | |rodzaj miejscowości = Wieś sołecka | ||
|województwo = Warmińsko-Mazurskie | |województwo = Warmińsko-Mazurskie | ||
| − | |powiat = | + | |powiat = iławski |
|gmina = Iława | |gmina = Iława | ||
|miejscowość podstawowa = | |miejscowość podstawowa = | ||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | <big>'''Szymbark''' (niem. ''Schönberg'') – wieś sołecka w Polsce położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[gmina Iława|gminie Iława]]. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała administracyjnie do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. | + | <big>'''Szymbark''' (niem. ''Schönberg'') – wieś sołecka w Polsce, położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[gmina Iława|gminie Iława]]. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała administracyjnie do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. Obecnie sołtysem wsi jest [[Łukasz Najda]]. |
<br/> | <br/> | ||
| + | === Charakterystyka fizjograficzna === | ||
| + | Urozmaicenie w sandrowo–morenowym krajobrazie dają formy negatywne. Wśród nich należy wyróżnić rynny i obniżenia różnego kształtu. Występują one na obszarze całego [[powiat iławski|powiatu iławskiego]]. Są głębokie, ułożone południkowo, rzadziej równoleżnikowo. Występują również gleby bielicowe, powstałe z piasków, luźne i słabo gliniaste. Zajmują obszary niedaleko [[Iława|Iławy]], w pasie ciągnącym się wzdłuż drogi [[Iława]]–Szymbark. | ||
| − | === | + | <br/> |
| − | + | === Dzieje miejscowości === | |
| + | Pierwsza wzmianka o Szymbarku pochodzi z 1378 roku. Wieś została wymieniona w dokumencie, który określał granice [[Starzykowo|Starzykowa]]. Szymbark był rezydencją proboszcza [[kapituła pomezańska|kapituły pomezańskiej]]. W czasie wojny trzynastoletniej wieś przechodziła od jednego do drugiego właściciela. Na początku wojny była w posiadaniu Związkowców, następnie władzę nad nią przejęli [[Krzyżacy]]. Zarówno wieś jak i zamek w czasie tej wojny uległy zniszczeniu. Zniszczona została również karczma. | ||
| − | + | W 1527 roku, po sekularyzacji [[biskupstwo pomezańskie|biskupstwa pomezańskiego]], kapituła oddała Szymbark księciu [[Albrecht Hohenzollern|Albrechtowi Hohenzollernowi]]. Książę Albrecht natomiast, na podstawie dokumentu z 13 listopada 1532 roku, przekazał Szymbark biskupowi [[Georg Polenz|Georgowi Polenzowi]]. Po śmierci Polenza majątek otrzymał jego syn Teofil Starszy. Spośród czterech synów Teofila, na właściciela majątku został wybrany średni – Albrecht. | |
| + | |||
| + | W 1653 roku Szymbark przeszedł w posiadanie rodziny Eulenburgów. Kilkanaście lat później Szymbark należał do [[Teodor Schlieben|Teodora Schlieben]]. Po jego śmierci w 1699 roku, jego syn i zarazem dziedzic sprzedał majątek [[Ernst Finck von Finckenstein|Ernstowi Finck von Finckensteinowi]]. W posiadaniu Finckensteinów Szymbark był do roku 1905. | ||
| − | + | W 1789 roku wieś była majątkiem szlacheckim z zamkiem, folwarkiem , karczmą i młynem. Liczyła 39 domów mieszkalnych. W 1885 roku powierzchnia majątku wynosiła 6664 ha, a w 1905 roku – 6639,6 ha. Na początku XX wieku do Szymbarka należało 5 folwarków. | |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | === Ludzie związani z miejscowością === | |
| − | === Ludzie związani z miejscowością | ||
[[Georg Polenz]]<br/> | [[Georg Polenz]]<br/> | ||
[[Teodor Schlieben]]<br/> | [[Teodor Schlieben]]<br/> | ||
[[Ernst Finck von Finckenstein]]<br/> | [[Ernst Finck von Finckenstein]]<br/> | ||
[[lkwim:Marek Kałuża|Marek Kałuża]] - rzeźbiarz, twórca Madonny Kodeńskiej do kościoła w Szymbarku. | [[lkwim:Marek Kałuża|Marek Kałuża]] - rzeźbiarz, twórca Madonny Kodeńskiej do kościoła w Szymbarku. | ||
| + | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | === Zabytki === | |
| − | |||
| − | === Zabytki | ||
[[Plik:Zamek Szymbark.jpg|240px|thumb|Zamek w Szymbarku<br/>Źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Szymbark1%28js%29.jpg, dostęp 23 września 2013]] | [[Plik:Zamek Szymbark.jpg|240px|thumb|Zamek w Szymbarku<br/>Źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Szymbark1%28js%29.jpg, dostęp 23 września 2013]] | ||
Zamek szymbarski, którego cześć południowa została w 1857 roku przebudowana w stylu neogotyckim. Zamek został uznany za zabytek architektoniczny pierwszej kategorii. Do trzeciej należy oranżeria, wybudowana pod koniec XVIII wieku w stylu klasycystycznym wraz z postawionym przy niej domem. W Szymbarku znajduje się również cmentarz, gdzie do dzisiaj zachowały się groby szymbarskiej linii von Finckensteinów. | Zamek szymbarski, którego cześć południowa została w 1857 roku przebudowana w stylu neogotyckim. Zamek został uznany za zabytek architektoniczny pierwszej kategorii. Do trzeciej należy oranżeria, wybudowana pod koniec XVIII wieku w stylu klasycystycznym wraz z postawionym przy niej domem. W Szymbarku znajduje się również cmentarz, gdzie do dzisiaj zachowały się groby szymbarskiej linii von Finckensteinów. | ||
Pomnikami przyrody są dęby znajdujące się w parku (mające 400-450 lat) i licząca sobie 200 lat aleja sosnowa. | Pomnikami przyrody są dęby znajdujące się w parku (mające 400-450 lat) i licząca sobie 200 lat aleja sosnowa. | ||
[[Plik: Cmentarz SZymbark.jpg|240 px|thumb|Groby rodziny von Finckensteinów<br/>Źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/22/Szybark_cmentarz_von_Finckenstein.jpg, dostęp 23 września 2013]] | [[Plik: Cmentarz SZymbark.jpg|240 px|thumb|Groby rodziny von Finckensteinów<br/>Źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/22/Szybark_cmentarz_von_Finckenstein.jpg, dostęp 23 września 2013]] | ||
| + | |||
<br/> | <br/> | ||
| + | === Gospodarka === | ||
| + | W Szymbarku powstał [[Państwowy Ośrodek Hodowli Zagrodowej]]. W 1969 roku powierzchnia wynosiła 1501 ha, w tym grunty orne liczyły 900 ha, użytki zielone 438 ha. Stan liczebny zwierząt przedstawiał się następująco: bydło – 460 sztuk, krowy – 240 sztuk, owce – 446 sztuk, konie – 54 sztuk. W roku 1949 wszystkie majątki należące do Państwowych Nieruchomości Ziemskich zostały przyporządkowane trzem zespołom państwowych gospodarstw rolnych, miedzy innymi w Szymbarku. | ||
| + | |||
| + | W 1958 roku powstał inspektorat PGR. Gospodarstwa przeszły na pełny rozrachunek gospodarczy. Od tego czasu datuje się znaczna stabilizacja stanu posiadania PGR. | ||
| − | + | Do 1962 roku było 13 gospodarstw, z których dwa były jednozakładowe (Osówko i Szymbark). | |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | === Kultura === | |
| − | === Kultura | ||
W 1984 roku zorganizowano w miejscowości [[lkwim:Ogólnopolski Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej „BAZUNA”|Ogólnopolski Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej „BAZUNA”]]. | W 1984 roku zorganizowano w miejscowości [[lkwim:Ogólnopolski Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej „BAZUNA”|Ogólnopolski Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej „BAZUNA”]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | === Bibliografia === | |
| − | |||
| − | === Bibliografia | ||
''Szymbark'', w: ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', t. 12, red. B. Chlebowski, Warszawa 1892.<br/> | ''Szymbark'', w: ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', t. 12, red. B. Chlebowski, Warszawa 1892.<br/> | ||
| Linia 83: | Linia 86: | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: Powiat]][[Kategoria: Gmina]][[Kategoria: Wieś sołecka]] | + | [[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: Powiat iławski]][[Kategoria: Gmina Iława]][[Kategoria: Wieś sołecka]] |
[[Użytkownik:Boss|Boss]] ([[Dyskusja użytkownika:Boss|dyskusja]]) 10:42, 23 wrz 2013 (CEST) | [[Użytkownik:Boss|Boss]] ([[Dyskusja użytkownika:Boss|dyskusja]]) 10:42, 23 wrz 2013 (CEST) | ||
Wersja z 16:33, 10 lis 2013
| Szymbark | |
| | |
 Zamek w Szymbarku
Źródło: http://www.ostpreussen.net/ostpreussen/orte.php?stadt=98, dostęp 23 września 2013 | |
| Rodzaj miejscowości | Wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | Warmińsko-Mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Iława |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 14-241 |
| Tablice rejestracyjne | NIL |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Szymbark | |
| Położenie na mapie Polski  Szymbark | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Szymbark (niem. Schönberg) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Iława. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Obecnie sołtysem wsi jest Łukasz Najda.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Urozmaicenie w sandrowo–morenowym krajobrazie dają formy negatywne. Wśród nich należy wyróżnić rynny i obniżenia różnego kształtu. Występują one na obszarze całego powiatu iławskiego. Są głębokie, ułożone południkowo, rzadziej równoleżnikowo. Występują również gleby bielicowe, powstałe z piasków, luźne i słabo gliniaste. Zajmują obszary niedaleko Iławy, w pasie ciągnącym się wzdłuż drogi Iława–Szymbark.
Dzieje miejscowości
Pierwsza wzmianka o Szymbarku pochodzi z 1378 roku. Wieś została wymieniona w dokumencie, który określał granice Starzykowa. Szymbark był rezydencją proboszcza kapituły pomezańskiej. W czasie wojny trzynastoletniej wieś przechodziła od jednego do drugiego właściciela. Na początku wojny była w posiadaniu Związkowców, następnie władzę nad nią przejęli Krzyżacy. Zarówno wieś jak i zamek w czasie tej wojny uległy zniszczeniu. Zniszczona została również karczma.
W 1527 roku, po sekularyzacji biskupstwa pomezańskiego, kapituła oddała Szymbark księciu Albrechtowi Hohenzollernowi. Książę Albrecht natomiast, na podstawie dokumentu z 13 listopada 1532 roku, przekazał Szymbark biskupowi Georgowi Polenzowi. Po śmierci Polenza majątek otrzymał jego syn Teofil Starszy. Spośród czterech synów Teofila, na właściciela majątku został wybrany średni – Albrecht.
W 1653 roku Szymbark przeszedł w posiadanie rodziny Eulenburgów. Kilkanaście lat później Szymbark należał do Teodora Schlieben. Po jego śmierci w 1699 roku, jego syn i zarazem dziedzic sprzedał majątek Ernstowi Finck von Finckensteinowi. W posiadaniu Finckensteinów Szymbark był do roku 1905.
W 1789 roku wieś była majątkiem szlacheckim z zamkiem, folwarkiem , karczmą i młynem. Liczyła 39 domów mieszkalnych. W 1885 roku powierzchnia majątku wynosiła 6664 ha, a w 1905 roku – 6639,6 ha. Na początku XX wieku do Szymbarka należało 5 folwarków.
Ludzie związani z miejscowością
Georg Polenz
Teodor Schlieben
Ernst Finck von Finckenstein
Marek Kałuża - rzeźbiarz, twórca Madonny Kodeńskiej do kościoła w Szymbarku.
Zabytki
Źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Szymbark1%28js%29.jpg, dostęp 23 września 2013
Zamek szymbarski, którego cześć południowa została w 1857 roku przebudowana w stylu neogotyckim. Zamek został uznany za zabytek architektoniczny pierwszej kategorii. Do trzeciej należy oranżeria, wybudowana pod koniec XVIII wieku w stylu klasycystycznym wraz z postawionym przy niej domem. W Szymbarku znajduje się również cmentarz, gdzie do dzisiaj zachowały się groby szymbarskiej linii von Finckensteinów. Pomnikami przyrody są dęby znajdujące się w parku (mające 400-450 lat) i licząca sobie 200 lat aleja sosnowa.
Źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/22/Szybark_cmentarz_von_Finckenstein.jpg, dostęp 23 września 2013
Gospodarka
W Szymbarku powstał Państwowy Ośrodek Hodowli Zagrodowej. W 1969 roku powierzchnia wynosiła 1501 ha, w tym grunty orne liczyły 900 ha, użytki zielone 438 ha. Stan liczebny zwierząt przedstawiał się następująco: bydło – 460 sztuk, krowy – 240 sztuk, owce – 446 sztuk, konie – 54 sztuk. W roku 1949 wszystkie majątki należące do Państwowych Nieruchomości Ziemskich zostały przyporządkowane trzem zespołom państwowych gospodarstw rolnych, miedzy innymi w Szymbarku.
W 1958 roku powstał inspektorat PGR. Gospodarstwa przeszły na pełny rozrachunek gospodarczy. Od tego czasu datuje się znaczna stabilizacja stanu posiadania PGR.
Do 1962 roku było 13 gospodarstw, z których dwa były jednozakładowe (Osówko i Szymbark).
Kultura
W 1984 roku zorganizowano w miejscowości Ogólnopolski Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej „BAZUNA”.
Bibliografia
Szymbark, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 12, red. B. Chlebowski, Warszawa 1892.
Iława z dziejów miasta i powiatu, red. M. Lossman, Olsztyn 1972.
Panfil Jan, Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1968.
Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze, Olsztyn 1969.
