Morąg: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja nieprzejrzana] |
(→Zabytki) |
|||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | + | ''' Morąg''' (niem. ''Mohrungen'', prus. ''Marangan'') – [[miasto]] w Polsce położone w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat ostródzki|powiecie ostródzkim]], w [[gmina Morąg| gminie Morąg]] | |
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. | W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. | ||
Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Morąg. | Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Morąg. | ||
Wersja z 01:43, 7 kwi 2014
| Morąg | |||
| | |||
| |||
 Ratusz w Morągu
| |||
| Rodzaj miejscowości | miasto | ||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | ostródzki | ||
| Gmina | Morąg | ||
| Liczba ludności (2012) | 14 511 | ||
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 | ||
| Kod pocztowy | 14-300, 14-331 | ||
| Tablice rejestracyjne | NOS | ||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Morąg | |||
| Położenie na mapie Polski  Morąg | |||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||
Morąg (niem. Mohrungen, prus. Marangan) – miasto w Polsce położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Morąg W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Morąg.
Spis treści
[ukryj]Charakterystyka fizjograficzna
Miejscowość położona na Mazurach Zachodnich, na pograniczu północno-zachodniej części Pojezierza Olsztyńskiego oraz Pojezierza Iławskiego. Od północnego wschodu Morąg graniczy z Jeziorem Skiertąg, z południowego zachodu znajduje się tzw. „Rozlewisko Morąskie” z ostoją ptactwa wodnego.
Dzieje miejscowości
Morąg leży w historycznej krainie Pogezania, na terenie określanym od XVI wieku jako Prusy Górne (niem. Oberland). Morąg powstał prawdopodobnie w miejscu pruskiej osady o nazwie Morina. Władze Zakonu Krzyżackiego około 1280 roku ustanowiły tu siedzibę prokuratorii. W 1327 roku Herman von Oppen komtur elbląski nadał miejscowości prawa miejskie. Zamek rozpoczęto budować około 1280 roku. Był siedzibą prokuratora a następnie wójta. Od roku 1467 za sprawą komtura Henryka von Plauen Morąg wybrano na nową siedzibę komturstwa po utracie dotychczasowej – Elbląga na skutek postanowień II pokoju toruńskiego. Po sekularyzacji Prus zamek stał się siedzibą starosty Piotra Dohna, który zapoczątkował dziedziczną dynastię na tym urzędzie (1525-1740). Dohnowie należeli do najbogatszych rodzin w całych Prusach Książęcych. W latach 1562-1595 rodzina wybudowała nową siedzibę rodzinną tzw. „Zameczek Dohnów” , w którym obecnie mieści się obecnie Muzeum im. J.G. Herdera.
Po sekularyzacji Prus w 1525 roku Morąg należał do Prus Książęcych. Po zniesieniu urzędu wójtów krzyżackich był siedzibą starosty książęcego, sprawującego władzę administracyjną nad okręgiem Morąga i Miłakowa. Zamek krzyżacki został wówczas częściowo rozebrany, a pozyskane w ten sposób materiały wsparły budowę pałacu Dohnów. W XVII wieku w czasie przemarszu wojsk szwedzkich miasto poniosło znaczne straty. W 1656 żołnierze szwedzcy w celach rabunkowych rozbijali nawet trumny, grabiąc znajdujące się przy zmarłych kosztowności. Kolejną klęską, która dotknęła w XVII wieku Morąg był pożar w 1697 roku. Wówczas zniszczony został ratusz i zameczek Dohnów, spłonęło też Polskie Przedmieście. Odbudowa miasta zajęła około 50 lat. W 1791 roku utworzone zostało Towarzystwo Rolnicze, które istniało do 1840 roku. W 1807 roku miasto zajęły wojska Napoleona, stacjonował tu marszałek Bernadotte, późniejszy król Szwecji - Karol XIV Jan i Norwegii - Karol III. Prawdopodobnie w Morągu przebywał również generał Jan Henryk Dąbrowski, którego dywizja zatrzymała się w mieście 9 czerwca 1807 roku. Wojska napoleońskie ponownie przeszły przez miasto w 1812 roku. Wtedy też doszło do zatargu mieszczan z żołnierzami armii francuskiej (napoleoński marszałek pisemnie domagał się ukarania winnych mieszczan, grożąc zniszczeniem miasta). Pożary z lat 1822, 1848, 1858 i 1868 czyniły mniejsze lub większe zniszczenia w Morągu. W roku 1831 powstała drukarnia Carla Heinricha Haricha, który założył swoje oficyny również w Olsztynku, Lidzbarku Warmińskim i Olsztynie. W 1939 roku w Morągu mieszkało 7212 osób.
23 stycznia 1945 roku wojska radzieckie zajęły Morąg. We wrześniu 1945 roku w zniszczonym i wyludnionym mieście uruchomiono gimnazjum, zaczęto również organizować liceum pedagogiczne, którego pierwszym dyrektorem został Bolesław Wytrążek.
W 2009 i 2010 roku Morąg zdobył tytuł Letniej Stolicy Warmii i Mazur w kategorii gmin miejsko-wiejskich w plebiscycie Gazety Olsztyńskiej.
Obecnie funkcję burmistrza sprawuje Tadeusz Zbigniew Sobierajski [1]. W Morągu działa Straż Miejska.
Gospodarka
W mieście działają m. in.: salon meblowy, hurtownia materiałów budowlanych, hurtownia artykułów spożywczych, 3 hotele, sklep i serwis komputerowy, agencja ochrony, agencja ubezpieczeniowa, szkoły nauki jazdy, biura rachunkowe, zakład stolarski, sklepy spożywcze i wielobranżowe, warsztaty samochodowe, prywatne gabinety lekarskie.
Kultura
W miejscowości działa Morąski Dom Kultury[2] i Miejska Biblioteka Publiczna, założona w 1946 roku. Od 1964 roku w mieście działa Muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera. W 2008 roku powstał Chór Żeński „Passionata”. Natomiast w 1993 roku powołano do życia Stowarzyszenie Ludności Niemieckiej „Herder”.
W mieście działa Stowarzyszenie „Morąskie Bractwo Historyczne - Mawrin”[3], Morąskie Stowarzyszenie Motocyklowe "Szerszeń"[4], Związek Ukraińców w Polsce oddział Morąg[5], Lokalna Organizacja Turystyczna „Kraina Nieodkrytych Tajemnic”[6] oraz Fundacja Promocji Przedsiębiorczości Pogezania. W mieście wydawana jest ''Gazeta Morąska''. Lokalną telewizję reprezentuje ''Morąski Serwis Informacyjny''.
Ludzie związani z miejscowością
- W Morągu pracował jako nauczyciel polski duchowny luterański, ks. Wawrzyniec Rast.
- Zmarły w Morągu Zbigniew Nienacki nawiązywał w swoich powieściach do miasta, w morąskim ratuszu rozgrywa się ważny wątek powieści Pan Samochodzik i Niewidzialni.
- Johann Gottfried Herder – urodzony w Morągu niemiecki przedstawiciel społeczno-filozoficznej i literackiej myśli Oświecenia
- Carl Leopold Lohmeyer (1799-1873)- urodzony w Morągu niemiecki farmaceuta, autor pierwszego drukowanego przewodnika po Tatrach, wydanego w 1842 roku
- Elisabeth von Thadden(1890-1944)- urodzona w Morągu bojowniczka antyfaszystowska
- Abraham Calovius (1612-1686) -wybitny teolog, profesor uniwersytetu w Wittemberdze.
- Jan Gottlieb Willamovius (1736-1777) -poeta, humanista, współczesny Herderowi poeta.
Sport
W Morągu działa klub sportowy ''Huragan Morąg'' reprezentowany przez sekcję: piłki nożnej, koszykówki, piłki ręcznej, siatkówki, tenisa ziemnego, tenisa stołowego, brydża sportowego. W mieście istnieje także Morąski Klub Żeglarski ''Keja''.
Szkolnictwo
W Morągu funkcjonują 3 przedszkola,3 szkoły podstawowe, 2 gimnazja, 4 licea, 2 technika, szkoła zawodowa oraz szkoła policealna.
Zabytki
- Gotycki ratusz, zbudowany 1444 roku
- Pałac Dohnów zbudowany w latach 1562-1571 przez Achacego Dohnę, obecnie mieści się w nim Muzeum Warmii i Mazur im. J. G. Herdera.
- Fragmenty murów i baszt miejskich z XIV wieku
- Pozostałości zamku krzyżackiego rozebranego w 1815 roku
- Gotycki kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła zbudowany w latach 1303-1331
- Zabytkowe wieże ciśnień
- Cmentarz żołnierzy armii radzieckiej
- Armaty z wojny francusko-pruskiej 1870-1871 stojące przed ratuszem
- Domy i kamieniczki z XIX i początku XX wieku
- Cmentarz dawnej morąskiej gminy żydowskiej
- Prawosławna cerkiew pw. św. Włodzimierza, użytkowana też przez wyznawców Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego (filiał parafii w Ostródzie). Zbudowana ok. 1920 roku jako kaplica cmentarna, zlokalizowana na starym cmentarzu ewangelickim.
- Cmentarz żydowski,z zachowanymi ok. 20 tablicami. Cmentarz założony został przez 1835 rokiem. Zdewastowany przez Niemców w czasie II wojny światowej, uniknął zniszczenia za sprawą społecznych inicjatyw mieszkańców Morąga.
- pomnik Johanna Gottfrieda Herdera.
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2011.
- Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach, Olsztyn 2006.
- Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939, Olsztyn 2005.
- Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
- Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2012 r., Warszawa 2012 ; http://www.stat.gov.pl/gus/5840_13647_PLK_HTML.htm [data dostępu: 13.08.2013]
- Rejestr Zabytków Nieruchomych województwa warmińsko-mazurskiego: http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu: 13.08.2013]
- Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/osterode.html [data dostępu: 13.08.2013]
- Wirtualny Sztetl: http://www.sztetl.org.pl/pl/article/morag/12,cmentarze/1925,cmentarz-zydowski-w-moragu-ul-zeromskiego-/[data dostępu: 13.08.2013]
Przypisy
- Skocz do góry ↑ http://bip.warmia.mazury.pl/morag_gmina_miejska/93/Burmistrz/ [data dostępu: 10.09.2013]
- Skocz do góry ↑ http://www.morag.drv.pl/mdk/index.php/o-nas/moraski-dom-kultury [data dostępu: 10.09.2103]
- Skocz do góry ↑ http://www.mawrin.webserwer.pl/pliki/projekt/projekt.htm [data dostępu: 10.09.2013]
- Skocz do góry ↑ http://www.msmszerszen.pl/[data dostępu: 10.09.2013]
- Skocz do góry ↑ http://www.zup.ukraina.com.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=5&Itemid=8[data dostępu: 10.09.2013]
- Skocz do góry ↑ http://www.lot.mazury.pl/[data dostępu: 10.09.2013]
Zobacz też
Emzet (dyskusja) 15:33, 8 lis 2013 (CET) Emzet (dyskusja) 15:48, 1 lis 2013 (CET) Emzet (dyskusja) 16:25, 28 wrz 2013 (CEST) Emzet (dyskusja) 01:44, 28 wrz 2013 (CEST)
