Cwaliny

Cwaliny
Pole-obowiązkowe
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Biała Piska
Liczba ludności (2010)	90 (łącznie Cwaliny i Cwalinki)
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-230
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Cwaliny
Położenie na mapie Polski Cwaliny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Cwaliny (niem. od 1907 r. Zwalinnen, 1914-1932 r. Groß Czwallinnen, od 1932 r. Zwalinnen, od 1938 r. Schwallen) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Biała Piska.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest na terenie Pojezierza Ełckiego wchodzącego w skład Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Miejscowość leży w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, 10,5 km na południe od Białej Piskiej, w pobliżu wsi Kumielsk.

Dzieje miejscowości

Wieś prawdopodobnie istniała przed wojną trzynastoletnią (1454-1466), lokowana została w 1471 roku na prawie magdeburskim. Osada powstała z 15 łanów zakupionych od Hińczy, właściciela Kaliszek, oraz z 7 łanów kupionych od niejakiego Czarnego Jakuba. Przywilej wystawiony został na Michała Cwalinę, od którego wieś przyjęła nazwę (początkowo Swelin). Ów Michał w tym samym roku dokupił kolejne 2 łany, zaś w 1475 roku – dodatkowe 5 łanów. W 1539 roku działały tu już dwa młyny. W XVI wieku w posiadaniu rodziny Cwalinów znalazły się obok Cwalin również Paski i Dziadowo. Cwalinowie pochodzili ze szlachty mazowieckiej, z ziemi łomżyńskiej; w późniejszym czasie osiedlili się również w starostwie ryńskim. W październiku 1710 roku do wsi dotarła wielka epidemia dżumy; w jej wyniku zmarło 39 mieszkańców.

Szkoła we wsi powstała na przełomie XIX i XX wieku. W 1935 roku uczęszczało do niej 47 uczniów, pracował jeden nauczyciel. Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jan Wszeborowski.

Liczba mieszkańców wsi Cwaliny w poszczególnych okresach:

1933 – 154 osoby

1939 – 219 osób

Zabytki:

• Cmentarz ewangelicki z XIX wieku
• Chałupy (nr 1, 2, 3) z początku XX wieku, murowane

Bibliografia:

1. Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
2. Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
3. Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, s. 51-57.
4. Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
5. Bank Danych Lokalnych GUS:http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 29.08.2013]
6. Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html [data dostępu: 29.08.2013]
7. Gminna Ewidencja Zabytków: bip.bialapiska.pl/zalaczniki/art/050506130925.doc [data dostępu: 29.08.2013]

Przypisy