Lipowiec

Lipowiec
Kościół rzymskokatolicki w Lipowcu. Stan obecny. Kościół rzymskokatolicki w Lipowcu. Stan obecny.
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Szczytno
Liczba ludności (2010)	946 (łącznie Lipowiec i Lipowiec Mały)
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	12-100
Tablice rejestracyjne	NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Lipowiec
Położenie na mapie Polski Lipowiec
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Lipowiec (niem. Lipowitz, od 1933 r. Lindenort) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Szczytno. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest w makroregionie Pojezierza Mazurskiego na granicy dwóch mezoregionów: Pojezierza Mrągowskiego i Równiny Mazurskiej. Miejscowość leży w odległości 16 km na południowy wschód od Szczytna, na południowo-zachodnim skraju Puszczy Piskiej.

Dzieje miejscowości

Osada istniała już w 1663 roku, lecz przywilej lokacyjny otrzymała w 1666 roku jako wieś szkatułowa na 40 łanach. Mimo dość ubogiej gleby, wieś systematycznie się rozwijała, stając się jedną z największych w tej części powiatu. O wzroście jej znaczenia świadczy przyznanie jej prawa do odbywania dwóch jarmarków i targów rocznie. Ucierpiała wprawdzie podczas epidemii dżumy w latach 1709-1711, lecz do połowy XVIII wieku została ponownie zasiedlona. Szkoła we wsi istniała już w pierwszej połowie XIX wieku; obejmowała wówczas dwie klasy. Przed wybuchem II wojny światowej działał tu młyn, tartak, trzy duże zajazdy, apteka z drogerią i kilka sklepów; istniało Towarzystwo Kredytowe i Towarzystwo Ubezpieczeniowe. W 1892 roku wzniesiono w Lipowcu kościół rzymskokatolicki, który był filią parafii w Lesinach Wielkich. Obecnie siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. św. Wojciecha i św. Jakuba. W 1898 roku Lipowiec stał się siedzibą parafii ewangelickiej, kościół zaś wybudowano w latach 1905-1906. Spalony w styczniu 1945 roku, został rozebrany w 1957 roku

W latach 1945-1947 w rejonie Lipowca działały grupy „Lasa” i „Łupaszki”. Kilkudziesięcioosobowy oddział napadł jesienią 1945 roku na posterunek Milicji Obywatelskiej w Lipowcu, zaś w wiosną 1946 roku z Lipowca uprowadzono komendanta MO Jana Śmiłowskiego; jego zwłoki odnaleziono dopiero w 1955 roku. Z kolei jesienią 1946 roku grupa „Łupaszki” rozbiła posterunek MO w Lipowcu. Wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Lucyna Jędrzejczyk. W miejscowości funkcjonuje Samodzielny Niepubliczny ZOZ "Pomoc" Lipowiec oraz jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:

1782 – 45 gospodarstw

1818 – 395 osób, 46 gospodarstw

1858 – 762 osoby, 110 gospodarstw

1875 – 1220 osób

1939 – 1230 osób, 162 gospodarstwa

Zabytki:

• Kościół rzymskokatolicki pw. św. Walentego i św. Jakuba z 1892 roku, według projektu Friedricha Heitmanna z Królewca - położony w centrum wsi, z trzykondygnacyjną wieżą, wyposażenie neogotyckie z końca XIX wieku
• Cmentarz rzymskokatolicki parafialny z końca XIX wieku, przy kościele
• Kapliczka z 1902 roku, przed kościołem, neogotycka, ceglana
• Drewniana plebania w pobliżu kościoła, z przełomu XIX i XX wieku
• Zachowała się częściowo zabudowa drewniana, w tym kilka chałup z XIX wieku, najstarsza (nr 25) z połowy tego stulecia, a także liczne zabudowania z początku XX wieku i z okresu międzywojennego (m.in. remiza strażacka)
• Dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, na północno-zachodnim skraju wsi
• Około 2 km na zachód od wsi piękna aleja jałowców – ponad 20 drzew o imponującej wysokości kilku metrów; wszystkie są pomnikami przyrody

Lipowiec. Zabytkowa kapliczka z 1902 roku

Turystyka

• Szlak Mazursko-Kurpiowski: Szczytno - Klon - przebieg trasy: Szczytno – Rudka – Małdaniec – Lipowiec – Radostowo – Klon

Bibliografia:

1. Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939, Olsztyn 2005.
2. Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
3. Letkiewicz Arkadiusz, Z dziejów miasta i gminy Szczytno, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, s. 30-37.
4. Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
5. Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
6. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
7. Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
8. Bank Danych Lokalnych GUS:http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 10.09.2013]
9. Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/ortelsburg.html [data dostępu: 10.09.2013]
10. Wojewódzka Ewidencja Zabytków: http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu: 10.09.2013]

Przypisy