Cwaliny

Cwaliny
Cwaliny - rozstaje na krańcu wsi. Wikipedia [15.07.2014]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Biała Piska
Liczba ludności (2010)	90
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-230
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Cwaliny
Położenie na mapie Polski Cwaliny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Cwaliny (niem. od 1907 r. Zwalinnen, 1914-1932 r. Groß Czwallinnen, od 1932 r. Zwalinnen, od 1938 r. Schwallen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Biała Piska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 90 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jan Wszeborowski.

Położenie

Wieś położona jest na terenie Pojezierza Ełckiego wchodzącego w skład Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Miejscowość leży na Równinie Mazurskiej, 10,5 km na południe od Białej Piskiej, w pobliżu wsi Kumielsk.

Dzieje miejscowości

Wieś prawdopodobnie istniała przed wojną trzynastoletnią (1454–1466), lokowana została w 1471 roku na prawie magdeburskim. Osada powstała z 15 łanów zakupionych od Hińczy, właściciela Kaliszek, oraz z 7 łanów kupionych od niejakiego Czarnego Jakuba. Przywilej wystawiony został na Michała Cwalinę, od którego wieś przyjęła nazwę (początkowo Swelin). Ów Michał w tym samym roku dokupił kolejne 2 łany, zaś w 1475 roku dodatkowe 5 łanów. W 1539 roku działały tu już dwa młyny. W XVI wieku w posiadaniu rodziny Cwalinów znalazły się obok Cwalin również Paski i Dziadowo. Cwalinowie pochodzili ze szlachty mazowieckiej, z ziemi łomżyńskiej; w późniejszym czasie osiedlili się również w starostwie ryńskim. W październiku 1710 roku do wsi dotarła wielka epidemia dżumy; w jej wyniku zmarło 39 mieszkańców.

Szkoła we wsi powstała na przełomie XIX i XX wieku. W 1935 roku uczęszczało do niej 47 uczniów, pracował jeden nauczyciel.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców wsi w poszczególnych okresach:

• 1933 r. – 154 osoby

• 1939 r. – 219 osób

Zabytki

• cmentarz ewangelicki z XIX wieku
• chałupy (nr 1, 2, 3) z początku XX wieku, murowane

Bibliografia

1. Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
2. Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
3. Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709–1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 51–57.
4. Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
5. Bank Danych Lokalnych GUS [29.08.2013]
6. Deutsche Verwaltungsgeschichte [29.08.2013]
7. Strona Urzędu Gminy Biała Piska [29.08.2013]
8. Wikipedia [15.07.2014]