Patryki

Patryki
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Purda
Liczba ludności (2010)	346
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Patryki
Położenie na mapie Polski Patryki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Patryki (niem. Patricken) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Wieś w 2010 roku liczyła 346 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Genowefa Rutkowska.

Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 5 km na wschód od Klebarka Wielkiego.

Dzieje miejscowości

Około 1350 roku kapituła warmińska nadała Prusowi o imieniu Petriko dobra służebne obejmujące 10 łanów. Od imienia lennika przyjęła się nazwa majątku, który został sprzedany po jego śmierci. Około 1400 roku majątek ponownie należał do kapituły warmińskiej. Kapituła zdecydowała się lokować w miejscu majątku dużą wieś czynszową, której obszar wynosił 50 łanów. Na początku wojny trzynastoletniej Patryki został spalone przez Krzyżaków. Przed 1480 rokiem udało się ponownie zasiedlić wieś i z powodzeniem zagospodarować wszystkie nieobsadzone łany. W połowie XV stulecia wieś jako lenno powróciło pod zwierzchnictwo kapituły, która nadała je wówczas szlachcicowi Georgowi Hohendorfowi. W tym czasie w Patrykach działała karczma.

W okresie potopu szwedzkiego w 1656 roku Patryki znacznie ucierpiały. Wieś była częściowo wyludniona. Według spisu majątkowego po zaborze Warmii przez Prusy wieś składała się z 1 gospodarstwa sołeckiego, 14 gospodarstw czynszowych, zamieszkanych ogółem przez 197 osób. Miejscowość miała w tym czasie wyłącznie polski charakter. Miejscowa karczma stanowiła własność polskiego kapitana Józefa Wilkańca. W 1802 roku Patryki stanowiły własność rodziny Badyńskich rezydującej w Marunach koło Barczewa.

W 1807 roku wsi nie udało się uniknąć zniszczeń wojennych. Trzynaście lat później Patryki składały się zaledwie z 23 chałup. Jednak już w 1836 roku miejscowość była zamieszkana przez 255 osób i liczyła 40 domów.

W miejscowej szkole, do której uczęszczało 62 dzieci, pracował jako nauczyciel Maciej Chłosta. W 1871 roku Patryki liczyły 505, a w 1895 roku 575 mieszkańców. W 1890 spłonęła miejscowa szkoła. W 1895 roku uruchomiona została placówka pocztowa. Władze pruskie osiedliły we wsi wiele rodzin ewangelickich sprowadzonych z głębi Niemiec. Proces asymilacji z miejscową ludnością nie powiódł się – większość osiedleńców powróciła do Niemiec.

w 1885 roku w Patrykach założona została polska biblioteka. W 1928 roku wieś liczyła 435 mieszkańców. W tym czasie działał młyn, poza wsią w kierunku południowo–wschodnim powstały trzy gospodarstwa chłopskie. W spisie majątkowym z 1905 roku figuruje gospodarstwo Emila Bilitewskiego (100 ha), który był właścicielem młyna, mleczarni, tartaku i elektrowni. Liczące 56 ha gospodarstwo należało natomiast do Paula Schlegela. W wykazach z 1922 roku widnieje już tylko 56-hektarowe gospodarstwo, którego właścicielem był niejaki von Pentz. Pożar, który wybuchł w 1940 roku, zniszczył połowę zabudowy wiejskiej w Patrykach.

W maju 1856 roku zarejestrowano urzędowo majątek rycerski Nowe Patryki, który założono na zachód od wsi w kierunku Prejłowa. Nowy majątek obejmował powierzchnię 345 ha i należał do niejakiego Starka. W 1905 roku jego właścicielem był Wilhelm Łaskawy. W majątku działała fabryka torfu. W 1922 roku kolejnym właścicielem był Gotthard von Pentz, a po nim jego syn Ulrich. Teren folwarku był zamieszkany przez 85 osób. W 1932 roku obejmował obszar 250 ha.

Ludzie związani z miejscowością

• Robert Bilitewski (1859–1935) – urodzony w Patrykach doktor teologii, warmiński działacz plebiscytowy, pochowany na cmentarzu parafialnym w Klebarku Wielkim
• Ulrich Schrade (1943–2009) – urodzony w miejscowości filozof, etyk i teoretyk wychowania
• Maria Nowowiejska-Jackowska – zamieszkała w Patrykach siostra Feliksa Nowowiejskiego
• przez jakiś czas przebywała w Patrykach Jadwiga Gnatowska (1917-?) – przedszkolanka polskich ochronek na Warmii, działaczka harcerska i kulturalno–oświatowa

Zabytki

• drewniany krzyż i dzwonniczka słupowa (zob. Dzwonniczki ludowe); zlokalizowane z centrum wsi
• budynek dawnej szkoły
• drewniana chałupa warmińska
• stanowiska archeologiczne znajdujące się na zachód i południe od wsi
• młyn z 2. połowy XIX wieku nad Kośną
• warmiński browar parowy; własność prywatna

Bibliografia

Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]