Giedajty: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Bibliografia) |
|||
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Giedajty ''' (niem. ''Gedaithen'') – | + | ''' Giedajty ''' (niem. ''Gedaithen'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Jonkowo (gmina wiejska)|gminie Jonkowo]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. |
Miejscowość w 2010 roku liczyła 401 mieszkańców. | Miejscowość w 2010 roku liczyła 401 mieszkańców. | ||
| − | + | <br/><br/> | |
| − | <br/> | ||
| − | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olszyńskim]], 4 km na południe od [[Jonkowo|Jonkowa]] i 5 km na zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]]; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 527. | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olszyńskim]], 4 km na południe od [[Jonkowo|Jonkowa]] i 5 km na zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]]; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 527. | ||
| Linia 40: | Linia 38: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | + | Brak jest informacji o dokładnej dacie założenia wsi, natomiast jej nazwa wywodzi się prawdopodobnie od pierwszego sołtysa, [[Prusowie|pruskiego]] zasadźcy o imieniu Gedete, który otrzymał od [[kapituła warmińska|kapituły warmińskiej]] trzy łany sołeckie z zadaniem założenia wsi czynszowej na 21 łanach. | |
| − | + | Giedajty zostały spalone podczas wojny trzynastoletniej i były ponownie zasiedlane. Do końca XVI wieku obszar wsi pozostał taki sam, lecz areał należący do sołtysa zwiększył się do pięciu łanów. W połowie następnego stulecia w Giedajtach było trzech sołtysów, trzech wolnych chłopów i trzech chłopów czynszowych, którzy łącznie gospodarowali na 18 łanach. W 1717 roku wieś posiadała 22 łany, jednak tylko 1/4 tego obszaru była uprawiana, resztę stanowiły pastwiska i łąki; sołtysi (było ich wówczas dwóch) mieli wówczas łącznie cztery łany. | |
| + | Tuż przed 1772 rokiem wieś liczyła 37 mieszkańców. Na początku XIX wieku tutejsi chłopi w ramach reform uwłaszczeniowych otrzymali za odszkodowaniem uprawianą przez siebie ziemię. 3 lutego 1807 roku we wsi stacjonowała część korpusu wojsk francuskich pod dowództwem marszałka Michela Neya, co wiązało się z działaniami, które wedle planu Napoleona miały doprowadzić do bitwy pod Jonkowem. | ||
| − | + | W 1861 roku wieś obejmowała obszar około 580 ha (z czego niecałe 10% stanowiły lasy). Dzieci z Giedajt uczęszczały w XVIII i XIX wieku do szkoły w [[Warkały (gmina Jonkowo)|Warkałach]]. Dopiero w okresie międzywojennym uruchomiono tu oddzielną placówkę, która zatrudniała jednego nauczyciela. | |
| − | + | Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Liczba mieszkańców w następujących latach wynosiła: | ||
| + | *1820 – 89 osób | ||
| + | *1857 – 147 osób | ||
| + | *1861 – 163 osoby | ||
| + | *1933 – 300 osób | ||
| + | *1939 – 278 osób | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *kapliczka z dzwonniczką |
| − | * | + | *dzwonniczka przydrożna z końca XIX wieku |
| − | * | + | *kapliczka przydrożna z 1877 roku |
| − | * | + | *remiza strażacka z 1902 roku oraz kopia kapliczki przydrożnej z XIX wieku (obiekty te znajdują się w [[lkwim:Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny w Olsztynku|Muzeum Budownictwa Ludowego Parku Etnograficznym w Olsztynku]]). |
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | |
| − | + | Syrwid Robert, ''Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność'', Jonkowo 2010.<br/> | |
| − | + | [http://www.jonkowo.pl/index.php?option=com_content&view=category&id=9&Itemid=137| jonkowo.pl] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://bip.warmia.mazury.pl/jonkowo_gmina_wiejska/161/Studium_uwarunkowan_i_kierunkow_zagospodarowania_przestrzennego/| bip.warmia.mazury.pl, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]<br/> | |
| + | [http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=351:slownik-geograficzny-giedajty&catid=52:slownik-geograficzny-krolestwa-polskiego&Itemid=182| Dom Warmiński] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#2136/pl/i/giedajty_-_warminska_kapliczka| ciekawemazury.pl] [05.03.2014]<br/> | ||
| − | |||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: Jonkowo (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]] [[Kategoria: 1401-1500]] [[Kategoria: 1501-1600]] |
Aktualna wersja na dzień 12:47, 24 lis 2014
| Giedajty | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Jonkowo |
| Liczba ludności (2010) | 401 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Giedajty | |
| Położenie na mapie Polski  Giedajty | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Giedajty (niem. Gedaithen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 401 mieszkańców.
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Olszyńskim, 4 km na południe od Jonkowa i 5 km na zachód od Olsztyna; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 527.
Dzieje miejscowości
Brak jest informacji o dokładnej dacie założenia wsi, natomiast jej nazwa wywodzi się prawdopodobnie od pierwszego sołtysa, pruskiego zasadźcy o imieniu Gedete, który otrzymał od kapituły warmińskiej trzy łany sołeckie z zadaniem założenia wsi czynszowej na 21 łanach.
Giedajty zostały spalone podczas wojny trzynastoletniej i były ponownie zasiedlane. Do końca XVI wieku obszar wsi pozostał taki sam, lecz areał należący do sołtysa zwiększył się do pięciu łanów. W połowie następnego stulecia w Giedajtach było trzech sołtysów, trzech wolnych chłopów i trzech chłopów czynszowych, którzy łącznie gospodarowali na 18 łanach. W 1717 roku wieś posiadała 22 łany, jednak tylko 1/4 tego obszaru była uprawiana, resztę stanowiły pastwiska i łąki; sołtysi (było ich wówczas dwóch) mieli wówczas łącznie cztery łany.
Tuż przed 1772 rokiem wieś liczyła 37 mieszkańców. Na początku XIX wieku tutejsi chłopi w ramach reform uwłaszczeniowych otrzymali za odszkodowaniem uprawianą przez siebie ziemię. 3 lutego 1807 roku we wsi stacjonowała część korpusu wojsk francuskich pod dowództwem marszałka Michela Neya, co wiązało się z działaniami, które wedle planu Napoleona miały doprowadzić do bitwy pod Jonkowem.
W 1861 roku wieś obejmowała obszar około 580 ha (z czego niecałe 10% stanowiły lasy). Dzieci z Giedajt uczęszczały w XVIII i XIX wieku do szkoły w Warkałach. Dopiero w okresie międzywojennym uruchomiono tu oddzielną placówkę, która zatrudniała jednego nauczyciela.
Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy.
Liczba mieszkańców w następujących latach wynosiła:
- 1820 – 89 osób
- 1857 – 147 osób
- 1861 – 163 osoby
- 1933 – 300 osób
- 1939 – 278 osób
Zabytki
- kapliczka z dzwonniczką
- dzwonniczka przydrożna z końca XIX wieku
- kapliczka przydrożna z 1877 roku
- remiza strażacka z 1902 roku oraz kopia kapliczki przydrożnej z XIX wieku (obiekty te znajdują się w Muzeum Budownictwa Ludowego Parku Etnograficznym w Olsztynku).
Bibliografia
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Syrwid Robert, Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność, Jonkowo 2010.
jonkowo.pl [05.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo [05.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
Dom Warmiński [05.03.2014]
ciekawemazury.pl [05.03.2014]
