Literak właściwy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 18: | Linia 18: | ||
|Synonimy = Synonimy | |Synonimy = Synonimy | ||
|Lista synonimów = }} | |Lista synonimów = }} | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
'''Literak właściwy''' (''Graphis scripta'' (L.) Ach.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny literakowatych (''Graphidaceae''), rzędu ''Ostropales''. | '''Literak właściwy''' (''Graphis scripta'' (L.) Ach.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny literakowatych (''Graphidaceae''), rzędu ''Ostropales''. | ||
| − | + | <br/><br/> | |
| − | + | == Plecha == | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Plecha literaka właściwego jest skorupiasta, cienka, często prawie wewnętrzna (wrasta całkowicie w podłoże), gładka, jasnoszara, w miejscach zacienionych i bardziej wilgotnych szarozielonkawa, P-, K-. Owocniki - apotecja, szczelinowate, o bardzo zmiennych kształtach, najczęściej długie, kreseczkowate, pogięte, pojedyncze lub rozgałęzione, czarne, często białawo przyprószonych tarczkach. | Plecha literaka właściwego jest skorupiasta, cienka, często prawie wewnętrzna (wrasta całkowicie w podłoże), gładka, jasnoszara, w miejscach zacienionych i bardziej wilgotnych szarozielonkawa, P-, K-. Owocniki - apotecja, szczelinowate, o bardzo zmiennych kształtach, najczęściej długie, kreseczkowate, pogięte, pojedyncze lub rozgałęzione, czarne, często białawo przyprószonych tarczkach. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Rozmieszczenie i ekologia == | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Gatunek ten występuje na korze drzew liściastych, głównie o gładkiej korze, szczególnie licznie na [[buk zwyczajny|bukach]], [[grab pospolity|grabach]] i leszczynach, rzadko na korze drzew szpilkowych oraz na murszejącym drewnie. Porost leśny, bardzo rzadko spotykany na drzewach pojedynczo rosnących. Gatunek częsty w całej Polsce, nierzadko rośnie bardzo obficie i pokrywa duże powierzchnie na pniach, zwłaszcza w ich dolnych częściach. | Gatunek ten występuje na korze drzew liściastych, głównie o gładkiej korze, szczególnie licznie na [[buk zwyczajny|bukach]], [[grab pospolity|grabach]] i leszczynach, rzadko na korze drzew szpilkowych oraz na murszejącym drewnie. Porost leśny, bardzo rzadko spotykany na drzewach pojedynczo rosnących. Gatunek częsty w całej Polsce, nierzadko rośnie bardzo obficie i pokrywa duże powierzchnie na pniach, zwłaszcza w ich dolnych częściach. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Wartość użytkowa == | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Gatunek umieszczony na "Czerwonej Liście" jako porost bliski zagrożenia (NT). | Gatunek umieszczony na "Czerwonej Liście" jako porost bliski zagrożenia (NT). | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Ciekawostki == | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Polska nazwa rodzaju - "literak" - nawiązuje do oryginalnego kształtu owocników wytwarzanych przez te grzyby, przypominającego hieroglify. | Polska nazwa rodzaju - "literak" - nawiązuje do oryginalnego kształtu owocników wytwarzanych przez te grzyby, przypominającego hieroglify. | ||
| − | Na [[Warmia i Mazury| | + | Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] gatunek ten występuje pospolicie w lasach liściastych i mieszanych. Preferuje miejsca o wysokiej wilgotności powietrza, takie jak lokalne zagłębienia terenowe, brzegi rzek, itp. |
W obrębie kompleksu ''Graphis scripta'' w Europie wyróżniono w roku 2011 cztery morfologicznie odrębne gatunki: ''Graphis betulina'', ''G. macrocarpa'', ''G. pulverulenta'' i ''G. scripta''. ''Graphis betulina'' charakteryzują owocniki o podniesionym brzeżku plechowym, ''G. macrocarpa'' ma owocniki otwarte, o brązowej tarczce, ''G. pulverulenta'' wyróżniają otwarte, biało-oprószone tarczki owocników, a ''G. scripta'' ma owocniki, które pozostają zamknięte (tarczki są niewidoczne). Gatunki te rosną w podobnych siedliskach i mogą występować wspólnie na tym samym drzewie. | W obrębie kompleksu ''Graphis scripta'' w Europie wyróżniono w roku 2011 cztery morfologicznie odrębne gatunki: ''Graphis betulina'', ''G. macrocarpa'', ''G. pulverulenta'' i ''G. scripta''. ''Graphis betulina'' charakteryzują owocniki o podniesionym brzeżku plechowym, ''G. macrocarpa'' ma owocniki otwarte, o brązowej tarczce, ''G. pulverulenta'' wyróżniają otwarte, biało-oprószone tarczki owocników, a ''G. scripta'' ma owocniki, które pozostają zamknięte (tarczki są niewidoczne). Gatunki te rosną w podobnych siedliskach i mogą występować wspólnie na tym samym drzewie. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | |||
| − | |||
S. Cieśliński, K. Czyżewska, J. Fabiszewski: ''Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland''. W: Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red list of plants and fungi in Poland, Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z Szeląg (eds.). W. Szafer Inst. of Botany, PASc, Kraków, 71–89, 2006. | S. Cieśliński, K. Czyżewska, J. Fabiszewski: ''Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland''. W: Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red list of plants and fungi in Poland, Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z Szeląg (eds.). W. Szafer Inst. of Botany, PASc, Kraków, 71–89, 2006. | ||
| − | + | <br/> | |
W. Fałtynowicz: ''Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów''. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych: Warszawa, 2012. | W. Fałtynowicz: ''Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów''. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych: Warszawa, 2012. | ||
| − | + | <br/> | |
G. Neuwirth, A. Aptroot: ''Recognition of four morphologically distinct species in the Graphis scripta complex in Europe''. Herzogia 24: 207–230, 2011. | G. Neuwirth, A. Aptroot: ''Recognition of four morphologically distinct species in the Graphis scripta complex in Europe''. Herzogia 24: 207–230, 2011. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
| − | + | [http://species.wikimedia.org/wiki/Graphis_scripta species.wikimedia.org, Literak właściwy] [22.04.2014] | |
| − | http://species.wikimedia.org/wiki/Graphis_scripta | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
[[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Grzyby]] [[Kategoria: Porosty]][[Kategoria: Porosty Warmii i Mazur]] | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Grzyby]] [[Kategoria: Porosty]][[Kategoria: Porosty Warmii i Mazur]] | ||
Wersja z 19:52, 9 lip 2014
| Literak właściwy | |
| | |
| Graphis scripta | |
| (L.) Ach. | |
![Literak właściwy [1]](/index.php/Plik:Graphis_scripta-2.jpg) Literak właściwy [2] | |
| Systematyka | |
| Królestwo | grzyby |
| Gromada | grzyby workowe |
| Klasa | miseczniaki (Lecanoromycetes) |
| Rząd | Ostropales |
| Rodzina | literakowate |
| Rodzaj | literak |
| Gatunek | literak właściwy |
| Synonimy | |
Literak właściwy (Graphis scripta (L.) Ach.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny literakowatych (Graphidaceae), rzędu Ostropales.
Spis treści
Plecha
Plecha literaka właściwego jest skorupiasta, cienka, często prawie wewnętrzna (wrasta całkowicie w podłoże), gładka, jasnoszara, w miejscach zacienionych i bardziej wilgotnych szarozielonkawa, P-, K-. Owocniki - apotecja, szczelinowate, o bardzo zmiennych kształtach, najczęściej długie, kreseczkowate, pogięte, pojedyncze lub rozgałęzione, czarne, często białawo przyprószonych tarczkach.
Rozmieszczenie i ekologia
Gatunek ten występuje na korze drzew liściastych, głównie o gładkiej korze, szczególnie licznie na bukach, grabach i leszczynach, rzadko na korze drzew szpilkowych oraz na murszejącym drewnie. Porost leśny, bardzo rzadko spotykany na drzewach pojedynczo rosnących. Gatunek częsty w całej Polsce, nierzadko rośnie bardzo obficie i pokrywa duże powierzchnie na pniach, zwłaszcza w ich dolnych częściach.
Wartość użytkowa
Gatunek umieszczony na "Czerwonej Liście" jako porost bliski zagrożenia (NT).
Ciekawostki
Polska nazwa rodzaju - "literak" - nawiązuje do oryginalnego kształtu owocników wytwarzanych przez te grzyby, przypominającego hieroglify.
Na Warmii i Mazurach gatunek ten występuje pospolicie w lasach liściastych i mieszanych. Preferuje miejsca o wysokiej wilgotności powietrza, takie jak lokalne zagłębienia terenowe, brzegi rzek, itp.
W obrębie kompleksu Graphis scripta w Europie wyróżniono w roku 2011 cztery morfologicznie odrębne gatunki: Graphis betulina, G. macrocarpa, G. pulverulenta i G. scripta. Graphis betulina charakteryzują owocniki o podniesionym brzeżku plechowym, G. macrocarpa ma owocniki otwarte, o brązowej tarczce, G. pulverulenta wyróżniają otwarte, biało-oprószone tarczki owocników, a G. scripta ma owocniki, które pozostają zamknięte (tarczki są niewidoczne). Gatunki te rosną w podobnych siedliskach i mogą występować wspólnie na tym samym drzewie.
Bibliografia
S. Cieśliński, K. Czyżewska, J. Fabiszewski: Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland. W: Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red list of plants and fungi in Poland, Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z Szeląg (eds.). W. Szafer Inst. of Botany, PASc, Kraków, 71–89, 2006.
W. Fałtynowicz: Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych: Warszawa, 2012.
G. Neuwirth, A. Aptroot: Recognition of four morphologically distinct species in the Graphis scripta complex in Europe. Herzogia 24: 207–230, 2011.
Linki zewnętrzne
species.wikimedia.org, Literak właściwy [22.04.2014]
![[2]](http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Graphis_scripta-2.jpg){kind=link}