Opieńka: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Linia 18: | Linia 18: | ||
|Synonimy = Synonimy | |Synonimy = Synonimy | ||
|Lista synonimów = }} | |Lista synonimów = }} | ||
− | |||
− | |||
− | |||
'''Opieńka miodowa (w szerokim znaczeniu)''' (''= Armillaria mellea sensu lato'') – gatunki grzybów wielkoowocnikowych z rodziny Physalacriaceae, rzędu pieczarkowców (Agaricales). | '''Opieńka miodowa (w szerokim znaczeniu)''' (''= Armillaria mellea sensu lato'') – gatunki grzybów wielkoowocnikowych z rodziny Physalacriaceae, rzędu pieczarkowców (Agaricales). | ||
− | + | <br/><br/> | |
− | + | == Owocnik == | |
− | |||
Opieńka miodowa jest tzw. gatunkiem zbiorowym (''sensu lato''), grupuje kilka bardzo podobnych (i zmiennych) gatunków. Opieńka tworzy owocniki złożone z kapelusza i trzonu. Kapelusz średnicy 3-10 cm, ochrowo-brązowy, miodowo-brązowy do czerwono-brązowego, oliwkowo-brązowy, mniej lub bardziej higrofaniczny. Młode okazy początkowo półkuliste, potem wypukłe, do rozpostartych, często z tępym garbkiem. Powierzchnia kapelusza jest sucha, z łuseczkami, dającymi się zetrzeć; brzeg słabo prążkowany. Trzon cielistobrązowy, u podstawy czasem żółtawy; 50-150(170) x 5-15(30) cm, równogruby, powyginany, u podstawy może być zgrubiały lub wrzecionowaty; powierzchnia gładka, z kłaczkami lub włókienkami, pierścień zwykle wyraźny i dość trwały, błonkowaty lub włókienkowaty, białawy, brązowiejący, od spodu często z żółtymi lub brązowymi łuseczkami. Wysyp zarodników biały. | Opieńka miodowa jest tzw. gatunkiem zbiorowym (''sensu lato''), grupuje kilka bardzo podobnych (i zmiennych) gatunków. Opieńka tworzy owocniki złożone z kapelusza i trzonu. Kapelusz średnicy 3-10 cm, ochrowo-brązowy, miodowo-brązowy do czerwono-brązowego, oliwkowo-brązowy, mniej lub bardziej higrofaniczny. Młode okazy początkowo półkuliste, potem wypukłe, do rozpostartych, często z tępym garbkiem. Powierzchnia kapelusza jest sucha, z łuseczkami, dającymi się zetrzeć; brzeg słabo prążkowany. Trzon cielistobrązowy, u podstawy czasem żółtawy; 50-150(170) x 5-15(30) cm, równogruby, powyginany, u podstawy może być zgrubiały lub wrzecionowaty; powierzchnia gładka, z kłaczkami lub włókienkami, pierścień zwykle wyraźny i dość trwały, błonkowaty lub włókienkowaty, białawy, brązowiejący, od spodu często z żółtymi lub brązowymi łuseczkami. Wysyp zarodników biały. | ||
<br/> | <br/> | ||
Cechą charakterystyczną opieniek jest tworzenie sznurów grzybniowych, tzw. ryzomorf. Są to skupienia strzępek, rozchodzące się pod ziemią i stanowiące źródło infekcji osłabionych drzew. | Cechą charakterystyczną opieniek jest tworzenie sznurów grzybniowych, tzw. ryzomorf. Są to skupienia strzępek, rozchodzące się pod ziemią i stanowiące źródło infekcji osłabionych drzew. | ||
<br/> | <br/> | ||
− | + | == Rozmieszczenie i ekologia == | |
− | |||
Opieńki to grzyby bardzo pospolite. Owocniki wyrastają masowo, zwłaszcza jesienią, zwykle od połowy września do końca listopada, w niektórych latach mogą pojawić się nawet z początkiem sierpnia. Rozwijają się na martwym drewnie i na porażonych drzewach, zarówno liściastych, jak i iglastych. Mogą też wyrastać na ziemi, w pobliżu drzew. Najczęściej spotykanym gatunkiem jest opieńka ciemna (''Armillaria ostoyae''), zwykle w licznych wiązkach na drewnie, oraz opieńka żółtawa (''Armillaria lutea'') – ta przeważnie owocnikuje pojedynczo i na ziemi. | Opieńki to grzyby bardzo pospolite. Owocniki wyrastają masowo, zwłaszcza jesienią, zwykle od połowy września do końca listopada, w niektórych latach mogą pojawić się nawet z początkiem sierpnia. Rozwijają się na martwym drewnie i na porażonych drzewach, zarówno liściastych, jak i iglastych. Mogą też wyrastać na ziemi, w pobliżu drzew. Najczęściej spotykanym gatunkiem jest opieńka ciemna (''Armillaria ostoyae''), zwykle w licznych wiązkach na drewnie, oraz opieńka żółtawa (''Armillaria lutea'') – ta przeważnie owocnikuje pojedynczo i na ziemi. | ||
<br/> | <br/> | ||
Linia 37: | Linia 32: | ||
Opieńka, obok innego groźnego pasożyta [[korzeniowiec wieloletni|korzeniowca wieloletniego]], stanowi największe zagrożenie drzewostanów w lasach województwa warmińsko-mazurskiego. | Opieńka, obok innego groźnego pasożyta [[korzeniowiec wieloletni|korzeniowca wieloletniego]], stanowi największe zagrożenie drzewostanów w lasach województwa warmińsko-mazurskiego. | ||
<br/> | <br/> | ||
− | + | == Wartość użytkowa == | |
− | |||
Wszystkie gatunki opieniek są jadalne, niektóre wysoko cenione. Można jeść jedynie młode egzemplarze po odpowiednim przygotowaniu, które musi uwzględniać obgotowanie przez ok. 5 minut z odlaniem wody i ponowną obróbkę termiczną. Wywaru nie należy używać do sporządzania potraw. W stanie surowym smak łagodny, po chwili nieco gorzki, drapiący i cierpki. Grzyb mogący wywoływać uczulenie na zawarte w nim składniki. | Wszystkie gatunki opieniek są jadalne, niektóre wysoko cenione. Można jeść jedynie młode egzemplarze po odpowiednim przygotowaniu, które musi uwzględniać obgotowanie przez ok. 5 minut z odlaniem wody i ponowną obróbkę termiczną. Wywaru nie należy używać do sporządzania potraw. W stanie surowym smak łagodny, po chwili nieco gorzki, drapiący i cierpki. Grzyb mogący wywoływać uczulenie na zawarte w nim składniki. | ||
<br/> | <br/> | ||
Gatunkiem często mylonym z opieńką jest np. łuskwiak nastroszony (''Pholiota squarrosa'') - nie ma, tak jak opieńka w stanie surowym, cierpkiego smaku, pachnie korzennie, miąższ jest żółty, a wysyp zarodników brązowy. Gatunkiem rosnącym gromadnie na pniakach i mylonym z opieńką jest silnie trująca maślanka wiązkowa (''Hypholoma fasciculare'') o zielonkawych blaszkach i siarkowożółtym, bardzo gorzkim w smaku miąższu. | Gatunkiem często mylonym z opieńką jest np. łuskwiak nastroszony (''Pholiota squarrosa'') - nie ma, tak jak opieńka w stanie surowym, cierpkiego smaku, pachnie korzennie, miąższ jest żółty, a wysyp zarodników brązowy. Gatunkiem rosnącym gromadnie na pniakach i mylonym z opieńką jest silnie trująca maślanka wiązkowa (''Hypholoma fasciculare'') o zielonkawych blaszkach i siarkowożółtym, bardzo gorzkim w smaku miąższu. | ||
<br/> | <br/> | ||
− | + | == Ciekawostki == | |
− | |||
Ryzomorfy mogą rozwijać się przez bardzo długi okres czasu, zajmując przy tym ogromne powierzchnie. Takiego odkrycia dokonano na przykład w amerykańskim stanie Oregon, gdzie stwierdzono, że sznury grzybniowe rozwinęły się na powierzchni ok. 9 tys. ha (!) i należały do jednego gatunku – opieńki ciemnej (''Armillaria ostoyae''). Uznano go za największy organizm świata. | Ryzomorfy mogą rozwijać się przez bardzo długi okres czasu, zajmując przy tym ogromne powierzchnie. Takiego odkrycia dokonano na przykład w amerykańskim stanie Oregon, gdzie stwierdzono, że sznury grzybniowe rozwinęły się na powierzchni ok. 9 tys. ha (!) i należały do jednego gatunku – opieńki ciemnej (''Armillaria ostoyae''). Uznano go za największy organizm świata. | ||
<br/> | <br/> | ||
− | |||
− | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
Gumińska B., Wojewoda W.: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. | Gumińska B., Wojewoda W.: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. | ||
Linia 54: | Linia 45: | ||
Mańka K.: Fitopatologia leśna. Warszawa: PWRiL, 1998. | Mańka K.: Fitopatologia leśna. Warszawa: PWRiL, 1998. | ||
<br/> | <br/> | ||
− | |||
− | |||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
− | http://www.grzyby.pl/gatunki/Armillaria.htm | + | [http://www.grzyby.pl/gatunki/Armillaria.htm grzyby.pl] [20.04.2014] |
<br/> | <br/> | ||
− | http://www.indexfungorum.org/names/Names.asp | + | [http://www.indexfungorum.org/names/Names.asp indexfungorum.org] [20.04.2014] |
<br/> | <br/> | ||
− | http://www.extremescience.com/biggest-living-thing.htm | + | [http://www.extremescience.com/biggest-living-thing.htm extremescience.com] [20.04.2014] |
<br/> | <br/> | ||
Wersja z 17:05, 10 lip 2014
Opieńka miodowa (w szerokim znaczeniu) (= Armillaria mellea sensu lato) – gatunki grzybów wielkoowocnikowych z rodziny Physalacriaceae, rzędu pieczarkowców (Agaricales).
Spis treści
Owocnik
Opieńka miodowa jest tzw. gatunkiem zbiorowym (sensu lato), grupuje kilka bardzo podobnych (i zmiennych) gatunków. Opieńka tworzy owocniki złożone z kapelusza i trzonu. Kapelusz średnicy 3-10 cm, ochrowo-brązowy, miodowo-brązowy do czerwono-brązowego, oliwkowo-brązowy, mniej lub bardziej higrofaniczny. Młode okazy początkowo półkuliste, potem wypukłe, do rozpostartych, często z tępym garbkiem. Powierzchnia kapelusza jest sucha, z łuseczkami, dającymi się zetrzeć; brzeg słabo prążkowany. Trzon cielistobrązowy, u podstawy czasem żółtawy; 50-150(170) x 5-15(30) cm, równogruby, powyginany, u podstawy może być zgrubiały lub wrzecionowaty; powierzchnia gładka, z kłaczkami lub włókienkami, pierścień zwykle wyraźny i dość trwały, błonkowaty lub włókienkowaty, białawy, brązowiejący, od spodu często z żółtymi lub brązowymi łuseczkami. Wysyp zarodników biały.
Cechą charakterystyczną opieniek jest tworzenie sznurów grzybniowych, tzw. ryzomorf. Są to skupienia strzępek, rozchodzące się pod ziemią i stanowiące źródło infekcji osłabionych drzew.
Rozmieszczenie i ekologia
Opieńki to grzyby bardzo pospolite. Owocniki wyrastają masowo, zwłaszcza jesienią, zwykle od połowy września do końca listopada, w niektórych latach mogą pojawić się nawet z początkiem sierpnia. Rozwijają się na martwym drewnie i na porażonych drzewach, zarówno liściastych, jak i iglastych. Mogą też wyrastać na ziemi, w pobliżu drzew. Najczęściej spotykanym gatunkiem jest opieńka ciemna (Armillaria ostoyae), zwykle w licznych wiązkach na drewnie, oraz opieńka żółtawa (Armillaria lutea) – ta przeważnie owocnikuje pojedynczo i na ziemi.
Opieńki to grzyby prowadzące saprotroficzny tryb życia z uzdolnieniami pasożytniczymi. Dlatego często występują jako bardzo szkodliwe pasożyty drzew, powodując ogromne straty w gospodarce leśnej.
Opieńka, obok innego groźnego pasożyta korzeniowca wieloletniego, stanowi największe zagrożenie drzewostanów w lasach województwa warmińsko-mazurskiego.
Wartość użytkowa
Wszystkie gatunki opieniek są jadalne, niektóre wysoko cenione. Można jeść jedynie młode egzemplarze po odpowiednim przygotowaniu, które musi uwzględniać obgotowanie przez ok. 5 minut z odlaniem wody i ponowną obróbkę termiczną. Wywaru nie należy używać do sporządzania potraw. W stanie surowym smak łagodny, po chwili nieco gorzki, drapiący i cierpki. Grzyb mogący wywoływać uczulenie na zawarte w nim składniki.
Gatunkiem często mylonym z opieńką jest np. łuskwiak nastroszony (Pholiota squarrosa) - nie ma, tak jak opieńka w stanie surowym, cierpkiego smaku, pachnie korzennie, miąższ jest żółty, a wysyp zarodników brązowy. Gatunkiem rosnącym gromadnie na pniakach i mylonym z opieńką jest silnie trująca maślanka wiązkowa (Hypholoma fasciculare) o zielonkawych blaszkach i siarkowożółtym, bardzo gorzkim w smaku miąższu.
Ciekawostki
Ryzomorfy mogą rozwijać się przez bardzo długi okres czasu, zajmując przy tym ogromne powierzchnie. Takiego odkrycia dokonano na przykład w amerykańskim stanie Oregon, gdzie stwierdzono, że sznury grzybniowe rozwinęły się na powierzchni ok. 9 tys. ha (!) i należały do jednego gatunku – opieńki ciemnej (Armillaria ostoyae). Uznano go za największy organizm świata.
Bibliografia
Gumińska B., Wojewoda W.: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985.
Mańka K.: Fitopatologia leśna. Warszawa: PWRiL, 1998.
Linki zewnętrzne
grzyby.pl [20.04.2014]
indexfungorum.org [20.04.2014]
extremescience.com [20.04.2014]