Piestrzenica kasztanowata: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 18: | Linia 18: | ||
|Synonimy = Synonimy | |Synonimy = Synonimy | ||
|Lista synonimów = }} | |Lista synonimów = }} | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
'''Piestrzenica kasztanowata''' (''Gyromitra esculenta'' (Pers.) Fr.) – gatunek grzyba wielkoowocnikowego z rodziny krążkownicowatych (Discinaceae), rzędu kustrzebkowców (Pezizales). | '''Piestrzenica kasztanowata''' (''Gyromitra esculenta'' (Pers.) Fr.) – gatunek grzyba wielkoowocnikowego z rodziny krążkownicowatych (Discinaceae), rzędu kustrzebkowców (Pezizales). | ||
| − | <br/> | + | <br/><br/> |
| − | + | == Owocnik == | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Piestrzenica kasztanowata tworzy owocniki złożone z główki i trzonu. Główka o wymiarach 4-12x2-6 cm, kasztanowo-czerwona, nieregularnie kulista, silnie mózgowato pofałdowana, w środku pusta. Główkę powleka warstwa zarodnikotwórcza (hymenialna). Trzon o wymiarach 1-6x2-4 cm, szaro-białawy lub jasnożółtawo-białawy, w dole nieco zgrubiały, na całej powierzchni zwykle trochę pofałdowany lub pokryty nieregularnymi zagłębieniami, początkowo pełny, później w środku pusty. Miąższ cienki, woskowaty, bardzo kruchy, białawy. Smak i zapach przyjemne. | Piestrzenica kasztanowata tworzy owocniki złożone z główki i trzonu. Główka o wymiarach 4-12x2-6 cm, kasztanowo-czerwona, nieregularnie kulista, silnie mózgowato pofałdowana, w środku pusta. Główkę powleka warstwa zarodnikotwórcza (hymenialna). Trzon o wymiarach 1-6x2-4 cm, szaro-białawy lub jasnożółtawo-białawy, w dole nieco zgrubiały, na całej powierzchni zwykle trochę pofałdowany lub pokryty nieregularnymi zagłębieniami, początkowo pełny, później w środku pusty. Miąższ cienki, woskowaty, bardzo kruchy, białawy. Smak i zapach przyjemne. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Rozmieszczenie i ekologia == | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
W Europie występuje tylko w niektórych regionach, w innych brak jej w ogóle. W Polsce tylko na niżu i w niższych położeniach górskich. Owocniki pojawiają się w lasach sosnowych, na glebach suchych i piaszczystych, na składowiskach drewna przy spróchniałych pniakach. Owocniki mogą wyrastać w liczbie kilku owocników na jednym stanowisku, od marca do maja. | W Europie występuje tylko w niektórych regionach, w innych brak jej w ogóle. W Polsce tylko na niżu i w niższych położeniach górskich. Owocniki pojawiają się w lasach sosnowych, na glebach suchych i piaszczystych, na składowiskach drewna przy spróchniałych pniakach. Owocniki mogą wyrastać w liczbie kilku owocników na jednym stanowisku, od marca do maja. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | Piestrzenica kasztanowata na Warmii i Mazurach znana jest z licznych stanowisk. Gatunek został odnotowany m.in. w [[Mazurski Park Krajobrazowy|Mazurskim Parku Krajobrazowym]] oraz w Olsztynie, w lesie kortowskim. | + | Piestrzenica kasztanowata na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] znana jest z licznych stanowisk. Gatunek został odnotowany m.in. w [[Mazurski Park Krajobrazowy|Mazurskim Parku Krajobrazowym]] oraz w [[Olsztyn|Olsztynie]], w lesie kortowskim. |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Wartość użytkowa == | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Niebezpiecznie trująca. | Niebezpiecznie trująca. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Ciekawostki == | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Piestrzenica kasztanowata jeszcze całkiem niedawno uznawana była za bardzo smaczny i jadalny gatunek grzyba. Niestety, ze względu na coraz częstsze zatrucia, sprzedaż suszonych piestrzenic została zabroniona. Obecnie w każdym grzybowym przewodniku przy zdjęciu tego gatunku widnieje znak wysokiej toksyczności. W owocnikach znajduje się toksyna zwana gyromitryną, w skład której wchodzą liczne związki, m.in. monometylohydrazyna i kwas helwellowy, powodujące poważne zatrucia. Toksyna ta działa drażniąco na błonę śluzową przewodu pokarmowego, odpowiada za hemolizę i powstanie methemoglobiny, uszkadza wątrobę i nerki, a do tego działa na ośrodkowy układ nerwowy, wywołując zaburzenia koordynacji i świadomości, a także drgawki. Gyromitryna prawie całkowicie ulatnia się podczas suszenia lub obgotowywania grzybów. Zatruciu można jednak ulec także przez inhalacje, gdyż toksyna równie szybko, jak przez pokarmowy, wchłania się też przez układ oddechowy! Objawy zwykle pojawiają się późno, po wielu godzinach (to cecha charakterystyczna ciężkich zatruć), a w przypadku inhalacji jest to okres od dwóch do ośmiu godzin. Objawami zatrucia są nudności, wymioty, bóle brzucha, ogólne osłabienie i bóle głowy. Najczęstszą przyczyną śmierci (2-4 proc. wszystkich zatruć) jest natomiast śpiączka wątrobowa. W Polsce nie zanotowano w ostatnich latach przypadków śmiertelnego zatrucia piestrzenicą. | Piestrzenica kasztanowata jeszcze całkiem niedawno uznawana była za bardzo smaczny i jadalny gatunek grzyba. Niestety, ze względu na coraz częstsze zatrucia, sprzedaż suszonych piestrzenic została zabroniona. Obecnie w każdym grzybowym przewodniku przy zdjęciu tego gatunku widnieje znak wysokiej toksyczności. W owocnikach znajduje się toksyna zwana gyromitryną, w skład której wchodzą liczne związki, m.in. monometylohydrazyna i kwas helwellowy, powodujące poważne zatrucia. Toksyna ta działa drażniąco na błonę śluzową przewodu pokarmowego, odpowiada za hemolizę i powstanie methemoglobiny, uszkadza wątrobę i nerki, a do tego działa na ośrodkowy układ nerwowy, wywołując zaburzenia koordynacji i świadomości, a także drgawki. Gyromitryna prawie całkowicie ulatnia się podczas suszenia lub obgotowywania grzybów. Zatruciu można jednak ulec także przez inhalacje, gdyż toksyna równie szybko, jak przez pokarmowy, wchłania się też przez układ oddechowy! Objawy zwykle pojawiają się późno, po wielu godzinach (to cecha charakterystyczna ciężkich zatruć), a w przypadku inhalacji jest to okres od dwóch do ośmiu godzin. Objawami zatrucia są nudności, wymioty, bóle brzucha, ogólne osłabienie i bóle głowy. Najczęstszą przyczyną śmierci (2-4 proc. wszystkich zatruć) jest natomiast śpiączka wątrobowa. W Polsce nie zanotowano w ostatnich latach przypadków śmiertelnego zatrucia piestrzenicą. | ||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 54: | Linia 37: | ||
<br/> | <br/> | ||
Piestrzenicę kasztanowatą można pomylić z jadalnymi smardzami, np. ze [[smardz jadalny|smardzem jadalnym]], te jednak nie mają pofałdowanej mózgowato główki, a jamkowatą. | Piestrzenicę kasztanowatą można pomylić z jadalnymi smardzami, np. ze [[smardz jadalny|smardzem jadalnym]], te jednak nie mają pofałdowanej mózgowato główki, a jamkowatą. | ||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | |||
Gumińska B., Wojewoda W.: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa, PWRiL, 1985. | Gumińska B., Wojewoda W.: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa, PWRiL, 1985. | ||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 64: | Linia 44: | ||
Burda P.: Zatrucia ostre grzybami i roślinami wyższymi. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. | Burda P.: Zatrucia ostre grzybami i roślinami wyższymi. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
| − | + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Piestrzenica_kasztanowata pl.wikipedia.org, Piestrzenica kasztanowata] [25.04.2014] | |
| − | http://pl.wikipedia.org/wiki/Piestrzenica_kasztanowata | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | http://www.grzyby.pl/gatunki/Gyromitra_esculenta.htm | + | [http://www.grzyby.pl/gatunki/Gyromitra_esculenta.htm grzyby.pl] [25.04.2014] |
<br/> | <br/> | ||
| − | http://www.indexfungorum.org/names/Names.asp | + | [http://www.indexfungorum.org/names/Names.asp indexfungorum.org] [25.04.2014] |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
[[Kategoria: Przyroda]] | [[Kategoria: Przyroda]] | ||
[[Kategoria: Grzyby]] | [[Kategoria: Grzyby]] | ||
Wersja z 12:04, 11 lip 2014
| Piestrzenica kasztanowata | |
| | |
| Gyromitra esculenta | |
| (Pers.) Fr. | |
 Owocnik piestrzenicy kasztanowatej | |
| Systematyka | |
| Królestwo | grzyby |
| Gromada | grzyby workowe |
| Klasa | kustrzebniaki |
| Rząd | kustrzebkowce |
| Rodzina | krążkownicowate |
| Rodzaj | piestrzenica |
| Gatunek | piestrzenica kasztanowata |
| Synonimy | |
Piestrzenica kasztanowata (Gyromitra esculenta (Pers.) Fr.) – gatunek grzyba wielkoowocnikowego z rodziny krążkownicowatych (Discinaceae), rzędu kustrzebkowców (Pezizales).
Spis treści
Owocnik
Piestrzenica kasztanowata tworzy owocniki złożone z główki i trzonu. Główka o wymiarach 4-12x2-6 cm, kasztanowo-czerwona, nieregularnie kulista, silnie mózgowato pofałdowana, w środku pusta. Główkę powleka warstwa zarodnikotwórcza (hymenialna). Trzon o wymiarach 1-6x2-4 cm, szaro-białawy lub jasnożółtawo-białawy, w dole nieco zgrubiały, na całej powierzchni zwykle trochę pofałdowany lub pokryty nieregularnymi zagłębieniami, początkowo pełny, później w środku pusty. Miąższ cienki, woskowaty, bardzo kruchy, białawy. Smak i zapach przyjemne.
Rozmieszczenie i ekologia
W Europie występuje tylko w niektórych regionach, w innych brak jej w ogóle. W Polsce tylko na niżu i w niższych położeniach górskich. Owocniki pojawiają się w lasach sosnowych, na glebach suchych i piaszczystych, na składowiskach drewna przy spróchniałych pniakach. Owocniki mogą wyrastać w liczbie kilku owocników na jednym stanowisku, od marca do maja.
Piestrzenica kasztanowata na Warmii i Mazurach znana jest z licznych stanowisk. Gatunek został odnotowany m.in. w Mazurskim Parku Krajobrazowym oraz w Olsztynie, w lesie kortowskim.
Wartość użytkowa
Niebezpiecznie trująca.
Ciekawostki
Piestrzenica kasztanowata jeszcze całkiem niedawno uznawana była za bardzo smaczny i jadalny gatunek grzyba. Niestety, ze względu na coraz częstsze zatrucia, sprzedaż suszonych piestrzenic została zabroniona. Obecnie w każdym grzybowym przewodniku przy zdjęciu tego gatunku widnieje znak wysokiej toksyczności. W owocnikach znajduje się toksyna zwana gyromitryną, w skład której wchodzą liczne związki, m.in. monometylohydrazyna i kwas helwellowy, powodujące poważne zatrucia. Toksyna ta działa drażniąco na błonę śluzową przewodu pokarmowego, odpowiada za hemolizę i powstanie methemoglobiny, uszkadza wątrobę i nerki, a do tego działa na ośrodkowy układ nerwowy, wywołując zaburzenia koordynacji i świadomości, a także drgawki. Gyromitryna prawie całkowicie ulatnia się podczas suszenia lub obgotowywania grzybów. Zatruciu można jednak ulec także przez inhalacje, gdyż toksyna równie szybko, jak przez pokarmowy, wchłania się też przez układ oddechowy! Objawy zwykle pojawiają się późno, po wielu godzinach (to cecha charakterystyczna ciężkich zatruć), a w przypadku inhalacji jest to okres od dwóch do ośmiu godzin. Objawami zatrucia są nudności, wymioty, bóle brzucha, ogólne osłabienie i bóle głowy. Najczęstszą przyczyną śmierci (2-4 proc. wszystkich zatruć) jest natomiast śpiączka wątrobowa. W Polsce nie zanotowano w ostatnich latach przypadków śmiertelnego zatrucia piestrzenicą.
Bardzo podobnym gatunkiem jest piestrzenica olbrzymia (Gyromitra gigas), owocniki nieco większe, jaśniejsze, z bardzo krótkim i grubym trzonem. Ten gatunek odróżnia się głównie po cechach mikroskopowych, po odmiennych zarodnikach, o drobno szorstkiej powierzchni i ze zgrubieniami na końcach. Rośnie w lasach liściastych.
Piestrzenicę kasztanowatą można pomylić z jadalnymi smardzami, np. ze smardzem jadalnym, te jednak nie mają pofałdowanej mózgowato główki, a jamkowatą.
Bibliografia
Gumińska B., Wojewoda W.: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa, PWRiL, 1985.
Panasiuk L., Król M., Szponar E., Szponar J.: Ostre zatrucia. Praktyka Lekarza Rodzinnego. Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010.
Burda P.: Zatrucia ostre grzybami i roślinami wyższymi. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.
Linki zewnętrzne
pl.wikipedia.org, Piestrzenica kasztanowata [25.04.2014]
grzyby.pl [25.04.2014]
indexfungorum.org [25.04.2014]
