Elementy ozdobne chat drewnianych: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(→Ozdabianie ścian zewnętrznych) |
(→Ozdoby drzwi i okien) |
||
Linia 30: | Linia 30: | ||
== Ozdoby drzwi i okien == | == Ozdoby drzwi i okien == | ||
− | * '''drzwi wejściowe''' | + | * '''drzwi wejściowe''' – jako wizytówka domu najczęściej były masywne, mogły być proste, skromne bez elementów zdobniczych w kolorze pociemniałego drewna albo malowane, np. w kolorze ciemnej zieleni. Drzwi mogły być również ozdobione owalnymi odrzwiami wypełnionymi np. skośnym deskowaniem oraz rzeźbionym elementem dekoracyjnym na środku. |
− | * '''okna''' | + | * '''okna''' – poza rzeźbionymi i malowanymi okiennicami, jedną z częściej spotykanych form zdobienia okien było listwowanie ram wokół okien. Listwy te miały różnorodne kształty np. faliste lub ząbkowane. |
− | [[Plik:wozownia przy karczmie.jpg|240px|thumb|Wozownia przy karczmie z ozdobnym pazdurem w Muzeum Budownictwa Ludowego Parku Etnograficznym w Olsztynku,<br/>źródło:[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/MBL_Olsztynek_-_16._Wozownia_przy_karczmie_%2802%29.jpg, wikimedia.org] | + | [[Plik:wozownia przy karczmie.jpg|240px|thumb|Wozownia przy karczmie z ozdobnym pazdurem w Muzeum Budownictwa Ludowego Parku Etnograficznym w Olsztynku,<br/>źródło:[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/MBL_Olsztynek_-_16._Wozownia_przy_karczmie_%2802%29.jpg, wikimedia.org] [7.12.2013]] |
[[Plik:Chałupa_z_Nowego_Kawkowa.jpg|240px|thumb|Chałupa z Nowego Kawkowa ze szczytówkami w Muzeum Budownictwa Ludowego Parku Etnograficznym w Olsztynku,<br/>źródło:[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3f/MBL_Olsztynek_-_26a._Cha%C5%82upa_z_Nowego_Kawkowa.jpg, wikimedia.org], dostęp 7. grudnia 2013]] | [[Plik:Chałupa_z_Nowego_Kawkowa.jpg|240px|thumb|Chałupa z Nowego Kawkowa ze szczytówkami w Muzeum Budownictwa Ludowego Parku Etnograficznym w Olsztynku,<br/>źródło:[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3f/MBL_Olsztynek_-_26a._Cha%C5%82upa_z_Nowego_Kawkowa.jpg, wikimedia.org], dostęp 7. grudnia 2013]] |
Wersja z 16:13, 2 cze 2014
Budownictwo ludowe | |
| |
typ obiektu: | Elementy ozdobne chat drewnianych |
lokalizacja: | chaty drewniane na Warmii i Mazurach |
datacja: | do końca XIX w. |
Elementy ozdobne chat drewnianych – zdobienia drewniane oraz metalowe na budynkach mieszkalnych.
Spis treści
[ukryj]Występowanie
Elementy ozdobne spotykane w chatach warmińskich i mazurskich.
Ozdoby dachowe
pazdur – zdobiona pionowa deska od szczytu dachu, wzmacniająca dwie szczytówki. Wcześniej była to solidna belka, która pełniła funkcję konstrukcyjną i zdobniczą, a jej rzeźbiona część wystawała nawet do kilkudziesięciu cm ponad szczyt dachu. Z czasem pazdur stał się zdobieniem charakterystycznym tylko dla terenu Warmii i Mazur.
śparogi – inaczej szparogi, szczytówki, wietrznice, wiatrownice lub zapożyczone z języka niemieckiego windbret, windłata. Dwie deski równoległe do krokwi, leżące na brzegu dachu, zabezpieczające jego poszycie ze słomy lub trzciny. Na terenie Warmii i Mazur deski te były zazwyczaj równo przycięte nie wystawały poza konstrukcję dachu, jak np. na Kurpiach czy Podlasiu. Czasami jednak można spotkać profilowane deski wiatrownic.
Ozdoby szczytowe
deskowanie w "jodełkę" – deski układano parami po obu stronach pazdura w sposób równoległy do krokwi.
podział szczytu na dwie poziome części: górny trójkąt i dolny trapez. W obu częściach można było dowolnie zmieniać deskowanie – pionowe, poziome, skośne, w kwadraty lub w "jodełkę".
Ozdabianie ścian zewnętrznych
W budownictwie drewnianym na Warmii i Mazurach nie tynkowano i nie malowano ścian zewnętrznych, pozostawiając widoczną strukturę drewna.
Wyjątek stanowiły domy stawiane w konstrukcji szachulcowej, których ściany były tynkowane i malowane jednolicie wapnem lub glinką.
Ozdoby drzwi i okien
- drzwi wejściowe – jako wizytówka domu najczęściej były masywne, mogły być proste, skromne bez elementów zdobniczych w kolorze pociemniałego drewna albo malowane, np. w kolorze ciemnej zieleni. Drzwi mogły być również ozdobione owalnymi odrzwiami wypełnionymi np. skośnym deskowaniem oraz rzeźbionym elementem dekoracyjnym na środku.
- okna – poza rzeźbionymi i malowanymi okiennicami, jedną z częściej spotykanych form zdobienia okien było listwowanie ram wokół okien. Listwy te miały różnorodne kształty np. faliste lub ząbkowane.
źródło:wikimedia.org [7.12.2013

źródło:wikimedia.org, dostęp 7. grudnia 2013
Bibliografia
Pokropek Marian, Osadnictwo i budownictwo, w: red. Józef Burszta, Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków, Wrocław 1976, s. 173-181.