Sępopol: Różnice pomiędzy wersjami

	Sępopol
	Herb Sępopola
	; Sępopol. Kościół pw. św. Michała Archanioła. Fot. Romek. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Sępopol
Liczba ludności (2012)	2 088
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego ; Sępopol
	Położenie na mapie Polski ; Sępopol
	{{#invoke:Koordynaty\|szablon}}

[wersja nieprzejrzana]

[wersja zweryfikowana]

Aktualna wersja na dzień 12:37, 8 sty 2016

Sępopol (niem. Schippenbeil) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Sępopol. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2012 roku liczyła 2088. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Irena Wołosiuk^[1].

Wieża ciśnień w Sępopolu. Fot. Pawlik. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]

Sępopol. Baszta obronna. Fot. Pawlik. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]

Położenie

Miasto jest położone na Nizinie Sępopolskiej nad rzekami Łyna oraz Guber. Sępopol leży w odległości 16 km od Bartoszyc oraz zaledwie 12 km od granicy z Rosją.

Dzieje miejscowości

Nazwa miejscowości wyprowadzana jest niekiedy od Ludwika von Schippena, który mógł założyć Sępopol. Jednak bardziej prawdopodobnie wydaje się, że nazwa przywędrowała wraz ze sprowadzonymi w XIV wieku osadnikami.

Na terenie przyszłego miasta istniała pierwotnie osada pruska. Na opanowanym przez zakon terenie około 1319 roku założono niewielką osadę. Miejski przywilej lokacyjny został wystawiony w 1351 roku przez wielkiego mistrza krzyżackiego Henryka Dusnera. Obszar miasteczka obejmować miał 112 włók. Zasadźcą został Henryk Padeluch. Sępopol, podobnie jak inne miasta, zbuntował się przeciw uciskowi ze strony zakonu. W 1440 roku miasto przystąpiło do Związku Pruskiego. Miasto ucierpiało dotkliwie w okresie wojny trzynastoletniej. Wyniszczone i wygłodzone ostatecznie poddało się wojskom krzyżackim w październiku 1461 roku.

Wieki XVI i XVII były okresem intensywnego rozwoju. Miasto zlokalizowane było na ruchliwym trakcie prowadzącym z Polski do Królewca. W centrum Sępopola prym wiedli rzemieślnicy, rzeźnicy i piekarze. Poszczególnych cechów przybywało niemalże z każdym rokiem. Mieszkańcami Sępopola byli wówczas Niemcy, Polacy, Szkoci. Szkoła w Sępopolu funkcjonowała już w latach 20. XVI wieku.

W Sępopolu uruchomiono również browar miejski. Okres wojen polsko-szwedzkich miasto przetrwało bez większego uszczerbku. Jednak początek kolejnego stulecia nie wróżył najlepiej mieszkańcom. Do miasta dotarła epidemia dżumy. W 1710 roku zmarło aż 700 mieszkańców. W 1749 roku Sępopol padł ofiarą pożaru. Spłonęło 129 budynków łącznie z ratuszem. Sępopol odbudowywał się bardzo powoli i nie był w stanie powrócić do czasów świetności sprzed kilkudziesięciu lat. W 1806 roku miasto liczyło 1515 mieszkańców.

W 1807 roku Sępopol okupowały wojska francuskie. Od 6 września 1831 roku do 2 lutego 1832 roku w Sępopolu przebywali oficerowie oraz żołnierze z korpusów Giełguda, Rolanda i Chłapowskiego. Od lat 20 XIX wieku do Sępopola zaczęli napływać osadnicy z głębi Niemiec. W 1871 roku miasto liczyło 3250 mieszkańców. W 1915 liczba mieszkańców wzrosła do 3415 osób. W 1912 roku w mieście uruchomiono gazownię i wodociągi. W latach 1934-1936 wybudowane zostały zakłady roszarnicze. W 1939 roku Sępopol był zamieszkany przez 3434 osoby. W okresie II wojny światowej pod miastem rozpoczęto budowę dużego lotniska, które nigdy nie zostało dokończone. Przy jego budowie wykorzystywano pracę więźniów obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Przebywali w podobozie stworzonym w okolicy Sępopola.

Wojska Armii Czerwonej wkroczyły do opustoszonego Sępopola 2 lutego 1945 roku. Żołnierze radzieccy zniszczyli około 80% miejskiej zabudowy. Pierwszym powojennym burmistrzem został Franciszek Jagielski. Jednak pod koniec 1945 roku Sępopol utracił prawa miejskie, które udało się odzyskać w 1973^[2]. roku.

W 1945 roku uruchomiono ponownie młyn wodny, powstały pierwsze zakłady i warsztaty. Działalność rozpoczęła również Roszarnia Lnu i Konopi. Od 1946 roku funkcjonowała także Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska". W tym samym roku w Sępopolu wznowiono działalność oświatową. W latach 1972-1989 w mieście działał Komitet Miejsko-Gminny PZPR w Sępopolu. Gmina Sępopol należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich. W 2001 roku Sępopol obchodził 650-lecie powstania.

Kultura

Organizacje i stowarzyszenia

Religia

Parafia rzymsko-katolicka pw. św. Michała Archanioła

Ludzie związani z miejscowością

Sport

ŁKS Łyna Sępopol

Edukacja

Zabytki

Założenie urbanistyczne starego miasta z XIV w.
Budynek plebanii z XIX w.
Cmentarz komunalny z XIX w.
Cmentarz ewangelicko-augsburski z XIX w.
Pozostałości murów obronnych z XIV w.
Kościół pw. św. Michała Archanioła budowa ukończona ok 1351r.
Ołtarz główny w kościele pw. św. Michała Archanioła
Domy przy ul. Kościuszki, Moniuszki, 22 Lipca oraz pl. Spółdzielczy, wzniesione w XIX w.
Wieża ciśnień z 1912 r.

Przypisy

↑ [1] [23.03.2015]
↑ [2] [24.03.2015]

Zobacz też

Gmina Sępopol

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Monografia Sępopola opracowana z okazji 650-lecia powstania miasta 1351-2001, oprac. Grzegorz Borowski, Sępopol 2001.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
stat.gov.pl, Ludność. Stan i struktura [10.12.2014]
Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Sępopolu [10.12.2014]
Baza Informacji Lokalnej Miasta i Gminy Sępopol [10.12.2014]
Oficjalny Urząd Miasta Sępopol [10.12.2014]
sepopol.republika.pl, strona Marcina Pietkuna poświęcona Sępopolowi [10.12.2014]
sepopol.blogspot.com, fotograficzny blog [10.12.2014]
tapety25.bdl.pl, fotografie Sępopola [10.12.2014]

[1] [1] [23.03.2015]

[2] [2] [24.03.2015]

[1]

[2]

@@ Linia 6: / Linia 6: @@
   |dopełniacz wsi        = Sępopola
   |zdjęcie               = Sępopol. Kościół pw. św. Michała Archanioła.jpg
-  |opis zdjęcia          = Sępopol. Kościół pw. św. Michała Archanioła   [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Saint_Michael_Archangel_church_in_S%C4%99popol#mediaviewer/File:S%C4%99popol-ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82.JPG] [dostęp: 12.12.2014]
+  |opis zdjęcia          = Sępopol. Kościół pw. św. Michała Archanioła. Fot. Romek. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Saint_Michael_Archangel_church_in_S%C4%99popol#mediaviewer/File:S%C4%99popol-ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82.JPG Commons Wikimedia] [12.12.2014]
   |rodzaj miejscowości   =
   |województwo           = warmińsko-mazurskie
@@ Linia 28: / Linia 28: @@
   |wikisłownik           =
   |www                   =
-}}<br/>
+}}
-''' Sępopol ''' (niem. ''Schippenbeil'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat bartoszycki|powiecie bartoszyckim]], w [[Gmina Sępopol|gminie Sępopol]]. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Miejscowość w 2012 roku liczyła 2 088. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje [[Dorota Górecka]] <ref>http://www.sepopol.bil-wm.pl/index.php?inf=2&idsl=2&idz=1 [dostęp: 10.12.2014].</ref>.<br/><br/>
+''' Sępopol ''' (niem. ''Schippenbeil'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat bartoszycki|powiecie bartoszyckim]], siedziba  [[Sępopol (gmina miejsko-wiejska)|gminy miejsko-wiejskiej Sępopol]]. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2012 roku liczyła 2088. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje [[Irena Wołosiuk]]<ref>[http://www.sepopol.pl/index.php?id=47] [23.03.2015]</ref>.
+<br/><br/>
+[[File:Wieża ciśnień w Sępopolu.jpg|thumb|290 px|right| Wieża ciśnień w Sępopolu. Fot. Pawlik. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Water_tower_in_S%C4%99popol#mediaviewer/File:Wie%C5%BCa_ci%C5%9Bnie%C5%84_spopl.JPG Commons Wikimedia] [12.12.2014]]]
+[[File:Sępopol. Baszta obronna.jpg|thumb|290 px|right| Sępopol. Baszta obronna. Fot. Pawlik. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:S%C4%99popol#mediaviewer/File:Baszta_sepopol.JPG Commons Wikimedia] [12.12.2014]]]
 == Położenie ==
 Miasto jest położone na [[Nizina Sepopolska|Nizinie Sępopolskiej]] nad rzekami [[Rzeka Łyna |Łyna]] oraz [[Guber (rzeka)|Guber]]. Sępopol leży w odległości 16 km od [[Bartoszyce|Bartoszyc]] oraz zaledwie 12 km od granicy z Rosją.
@@ Linia 36: / Linia 38: @@
 == Dzieje miejscowości ==
+Nazwa miejscowości wyprowadzana jest niekiedy od [[Ludwik von Schippen|Ludwika von Schippena]], który mógł założyć Sępopol. Jednak bardziej prawdopodobnie wydaje się, że nazwa przywędrowała wraz ze sprowadzonymi w XIV wieku osadnikami.
+Na terenie przyszłego miasta istniała pierwotnie osada [[Prusowie|pruska]]. Na opanowanym przez [[Zakon krzyżacki|zakon]] terenie około 1319 roku założono niewielką osadę. Miejski przywilej lokacyjny został wystawiony w 1351 roku przez wielkiego mistrza krzyżackiego [[Henryk Dusner|Henryka Dusnera]]. Obszar miasteczka obejmować miał 112 włók. Zasadźcą został Henryk Padeluch. Sępopol, podobnie jak inne miasta, zbuntował się przeciw uciskowi ze strony zakonu. W 1440 roku miasto przystąpiło do [[Związek Pruski|Związku Pruskiego]]. Miasto ucierpiało dotkliwie w okresie wojny trzynastoletniej. Wyniszczone i wygłodzone ostatecznie poddało się wojskom krzyżackim w październiku 1461 roku.
+Wieki XVI i XVII były okresem intensywnego rozwoju. Miasto zlokalizowane było na ruchliwym trakcie prowadzącym z Polski do [[Królewiec|Królewca]]. W centrum Sępopola prym wiedli rzemieślnicy, rzeźnicy i piekarze. Poszczególnych cechów przybywało niemalże z każdym rokiem. Mieszkańcami Sępopola byli wówczas Niemcy, Polacy, Szkoci. Szkoła w Sępopolu funkcjonowała już w latach 20. XVI wieku.
-W latach w mieście działał 1972-1989 [[Komitet Miejsko-Gminny PZPR w Sępopolu|Komitet Miejsko-Gminny PZPR w Sępopolu]].
+W Sępopolu uruchomiono również browar miejski. Okres wojen polsko-szwedzkich miasto przetrwało bez większego uszczerbku. Jednak początek kolejnego stulecia nie wróżył najlepiej mieszkańcom. Do miasta dotarła [[Epidemia dżumy 1709-1711|epidemia dżumy]]. W 1710 roku zmarło aż 700 mieszkańców. W 1749 roku Sępopol padł ofiarą pożaru. Spłonęło 129 budynków łącznie z ratuszem. Sępopol odbudowywał się bardzo powoli i nie był w stanie powrócić do czasów świetności sprzed kilkudziesięciu lat. W 1806 roku miasto liczyło 1515 mieszkańców.
-Gmina Sępopol należy do [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich| Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]]
-[[File:Wieża ciśnień w Sępopolu.jpg|thumb|242 px|left| Wieża ciśnień w Sępopolu [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Water_tower_in_S%C4%99popol#mediaviewer/File:Wie%C5%BCa_ci%C5%9Bnie%C5%84_spopl.JPG][dostęp: 12.12.2014]]]
+W 1807 roku Sępopol okupowały wojska francuskie.  Od 6 września 1831 roku do 2 lutego 1832 roku w Sępopolu przebywali oficerowie oraz żołnierze z korpusów Giełguda, Rolanda i Chłapowskiego. Od lat 20 XIX wieku do Sępopola zaczęli napływać osadnicy z głębi Niemiec. W 1871 roku miasto liczyło 3250 mieszkańców. W 1915 liczba mieszkańców wzrosła do 3415 osób. W 1912 roku w mieście uruchomiono gazownię i wodociągi. W latach 1934-1936 wybudowane zostały zakłady roszarnicze. W 1939 roku Sępopol był zamieszkany przez 3434 osoby. W okresie II wojny światowej pod miastem rozpoczęto budowę dużego lotniska, które nigdy nie zostało dokończone. Przy jego budowie wykorzystywano pracę więźniów obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Przebywali w podobozie stworzonym w okolicy Sępopola.
-[[File:Sępopol. Baszta obronna.jpg|thumb|242 px|left| Sępopol. Baszta obronna [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:S%C4%99popol#mediaviewer/File:Baszta_sepopol.JPG][dostęp: 12.12.2014]]]
-<br/>
+Wojska Armii Czerwonej wkroczyły do opustoszonego Sępopola 2 lutego 1945 roku. Żołnierze radzieccy zniszczyli około 80% miejskiej zabudowy. Pierwszym powojennym burmistrzem został [[Franciszek Jagielski]]. Jednak pod koniec 1945 roku Sępopol utracił prawa miejskie, które udało się odzyskać w 1973<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720500327] [24.03.2015]</ref>. roku.
+W 1945 roku uruchomiono ponownie młyn wodny, powstały pierwsze zakłady i warsztaty. Działalność rozpoczęła również Roszarnia Lnu i Konopi. Od 1946 roku funkcjonowała także Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska". W tym samym roku w Sępopolu wznowiono działalność oświatową. W latach 1972-1989 w mieście działał [[Komitet Miejsko-Gminny PZPR w Sępopolu|Komitet Miejsko-Gminny PZPR w Sępopolu]].
+Gmina Sępopol należy do [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich| Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]]. W 2001 roku Sępopol obchodził 650-lecie powstania.
 == Kultura ==
 *[[Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Sępopolu|Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury]]
 *[[Zespół Ludowy "Warmianki Sępopolskie"]]
-<br/>
 ==Organizacje i stowarzyszenia==
 *[[Lokalna Grupa Działania "Barcja"]]
 *[[Związek Emerytów i Rencistów w Sępopolu|Związek Emerytów i Rencistów]]
-<br/>
 ==Religia==
-*[[Parafia pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu|Parafia Rzymsko-Katolicka p.w.Św.Michała Archanioła]]
+*[[Parafia pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu|Parafia rzymsko-katolicka pw. św. Michała Archanioła]]
-<br/>
 ==Ludzie związani z miejscowością==
@@ Linia 72: / Linia 75: @@
 *[[lkwim:Justyna Ławrynkiewicz|Justyna Ławrynkiewicz]]
 *[[lkwim:Zenobia Choma|Zenobia Choma]]
-<br/>
 ==Sport==
 *[[ŁKS Łyna Sępopol]]
-<br/>
 ==Edukacja==
 *[[Przedszkole w Sępopolu|Przedszkole]]
-*[[Szkoła Podstawowa im. Generała Zygmunta Berlinga w Sępopolu|Szkoła Podstawowa im. Generała Zygmunta Berlinga]]
+*[[Szkoła Podstawowa im. gen. Zygmunta Berlinga w Sępopolu|Szkoła Podstawowa im. Generała Zygmunta Berlinga]]
-*[[Gimnazjum im. Generała Zygmunta Berlinga w Sępopolu|Gimnazjum im. Generała Zygmunta Berlinga]]
+*[[Gimnazjum im. gen. Zygmunta Berlinga w Sępopolu|Gimnazjum im. Generała Zygmunta Berlinga]]
-<br/>
 == Zabytki ==
-*Założenie urbanistyczne Starego Miasta z XIV w.
+*Założenie urbanistyczne starego miasta z XIV w.
 *Budynek plebanii z XIX w.
 *Cmentarz komunalny z XIX w.
 *Cmentarz ewangelicko-augsburski z XIX w.
 *Pozostałości murów obronnych z XIV w.
-*[[lkwim: Kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu|Kościół pw. św. Michała Archanioła]] wzniesiony w 2. połowie XIV w.
+*[[lkwim: Kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu|Kościół pw. św. Michała Archanioła]] budowa ukończona ok 1351r.
 *[[lkwim:Ołtarz główny w kościele pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu|Ołtarz główny w kościele pw. św. Michała Archanioła]]
 *Domy przy ul. Kościuszki, Moniuszki, 22 Lipca oraz pl. Spółdzielczy, wzniesione w XIX w.
 *Wieża ciśnień z 1912 r.
-<br/>
+{{Przypisy}}
+<references/>
+==Zobacz też==
+*[[Sępopol (gmina miejsko-wiejska)|Gmina Sępopol]]
 == Bibliografia ==
-#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
+Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2010-2011.<br/>
-#Monografia Sępopola opracowana z okazji 700-lecia powstania miasta 1351-2001'', oprac. Grzegorz Borowski, Sępopol 2001.
+Monografia Sępopola opracowana z okazji 650-lecia powstania miasta 1351-2001'', oprac. Grzegorz Borowski, Sępopol 2001.<br/>
-#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
+''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
-#[http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_ludnosc_stan_struktura_30062012.pdf| Ludność. Stan i struktura] [dostęp: 10.12.2014].
+[http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_ludnosc_stan_struktura_30062012.pdf stat.gov.pl, Ludność. Stan i struktura] [10.12.2014] <br/>
-#[http://mgokwyrzysk.cba.pl/|Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Sępopolu] [dostęp: 10.12.2014].
+[http://mgokwyrzysk.cba.pl/ Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Sępopolu] [10.12.2014]<br/>
-#[http://www.sepopol.bil-wm.pl| Baza Informacji Lokalnej Miasta i Gminy Sępopol] [dostęp: 10.12.2014].
+[http://www.sepopol.bil-wm.pl Baza Informacji Lokalnej Miasta i Gminy Sępopol] [10.12.2014]<br/>
-#[http://www.sepopol.pl| Oficjalny Serwis Urzędu Miasta Sępopol] [dostęp: 10.12.2014].
+[http://www.sepopol.pl Oficjalny Urząd Miasta Sępopol] [10.12.2014]<br/>
-#[http://sepopol.republika.pl| Strona Marcina Pietkuna poświęcona Sępopolowi] [dostęp: 10.12.2014].
+[http://sepopol.republika.pl sepopol.republika.pl, strona Marcina Pietkuna poświęcona Sępopolowi] [10.12.2014]<br/>
-#[http://sepopol.blogspot.com| Fotograficzny blog Sępopola] [dostęp: 10.12.2014].
+[http://sepopol.blogspot.com sepopol.blogspot.com, fotograficzny blog] [10.12.2014]<br/>
-#[http://tapety25.bdl.pl/galeria/thumbnails.php?album=25| Fotografie Sępopola] [dostęp: 10.12.2014].
+[http://tapety25.bdl.pl/galeria/thumbnails.php?album=25 tapety25.bdl.pl, fotografie Sępopola] [10.12.2014]<br/>
-<br/>
-{{Przypisy}}
-<references>
 <br/>
-== Zobacz też ==
-<br/>
-[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: Gmina Sępopol (miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Miasta]] [[Kategoria: Kultura]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Kościoły]]
+[[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria:Miasta]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: Sępopol (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: 1301-1400]]