Państwowe stadniny koni (Liski, Rzeczna, Kętrzyn, Kadyny): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(Utworzono nową stronę "'''Państwowe stadniny koni (Liski, Rzeczna, Kętrzyn, Kadyny)''' {{Wieś infobox |nazwa = Państwowe stadniny koni |herb wsi = |flaga...") |
|||
(Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
− | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Państwowe stadniny koni | |nazwa = Państwowe stadniny koni | ||
Linia 7: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
|zdjęcie = Państwowe stadniny koni (Liski).jpg | |zdjęcie = Państwowe stadniny koni (Liski).jpg | ||
− | |opis zdjęcia = Stadnina koni w Liskach pow. bartoszycki | + | |opis zdjęcia = Stadnina koni w Liskach pow. bartoszycki.<br>Fot. Adam Płoski. |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
Linia 30: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
+ | '''Państwowe stadniny koni ([[Liski]], [[Rzeczna]], [[Kętrzyn]], [[Kadyny]])''' - tradycja hodowli koni na terenie dawnych [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]] sięga średniowiecza. Na początku XIX w. na jedna milę przypadało tu 546 sztuk koni i źrebiąt przy średniej krajowej wynoszącej 436 sztuk. Prym w hodowli wiodły przede wszystkim stadniny państwowe. W kilku z nich, zachowanych do dziś na terenie województwa warmińsko – mazurskiego, tradycje hodowli koni są nadal kontynuowane. | ||
+ | ==Historia== | ||
+ | '''Hodowla koni''' | ||
− | [[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Zabytki techniki]] [[Kategoria: gmina | + | Na pozytywny rozwój hodowli koni w prowincji wpływały nie tylko warunki naturalne – duża liczba pastwisk i łąk, ale przede wszystkim duże zapotrzebowanie na konie stanowiące główna siłą pociągową i transportową (wierzchowce). Nie bez znaczenia były tu także stałe zapotrzebowanie wojska na konie, które skupowano na specjalnie organizowanych w tym celach targach określanym mianem Remontemarkt. Armia nie sprowadzała koni z zagranicy i miała duże wymagania względem kupowanych koni. Prusy Wschodnie otrzymały status prowincji hodującej konie wojskowe |
+ | |||
+ | Państwo wspierało hodowlę koni poprzez zakładanie państwowych stadnin i wspomaganie prywatnych hodowców. Na rzecz poprawy ras hodowlanych działali także właściciele ziemscy i chłopi, wydawano liczne broszury upowszechniające wiedzę o hodowli koni, organizowano wyścigi. Założono także Wschodniopruską Księgę Klaczy Stadnych oraz stworzono strukturę organizacyjną państwowych stadnin, które zakładano już w XVIII w. np. w Trakiejmach (1731/1732), Liskach (1740 r.) i Wystruci (1787 r.). W 1825 r. w Prusach Wschodnich hodowano 330 129 koni i źrebiąt, w 1849 r. – 333 602. Prusy Wschodnie wiodły prym w hodowli koni w Prusach, później na obszarze państwa niemieckiego praktycznie aż do wybuchu drugiej wojny światowej. Rozwój stadnin nastąpił po 1870 r. W 1931r. w prowincji hodowano 440 777 koni (nie licząc koni wojskowych). | ||
+ | |||
+ | '''Stadniny''' | ||
+ | |||
+ | Na terenie obecnego województwa warmińsko – mazurskiego zachowały się do dziś historyczne zespoły zabudowy stadnin, w tym założone z inicjatywy państwa. Znajdują się one m.in. w: Liskach (gm. Sępopol), Kętrzynie, Braniewie, Kadynach (gm. Tolkmicko) i Rzecznej (gm. Pasłęk). Hodowano tu zarówno konie ciepło, jak i zimnokrwiste – te jednak w mniejszej ilości. Po 1945 r. większość stadnin przekształcono w Państwowe Gospodarstwa Rolne. W części z powodzeniem kontynuowano tradycje hodowli koni, w w/w stadninach ma to miejsce do dziś. | ||
+ | *Najstarszą tradycją hodowli koni w tej grupie może poszczycić się stadnina w Liskach, która specjalizowała się w hodowlo koni wojskowych. Jako stadnina państwowa została założona w 1740 r., po wcześniejszym wykupieniu folwarku z rąk rodu Kunheim. Do dziś zachowały się tu budynki z przełomu XIX i XX w., w tym stajnie oraz imponujących rozmiarów spichlerz - magazyn. | ||
+ | *Na przełomie 1876/1877 r. wybudowano w Kętrzynie (ob. przy ul. Bałtyckiej) Królewską Stadninę Koni Trakeńskich, obecnie Państwowe Stado Ogierów. W ramach zespołu wzniesiono stajnie, ujeżdżalnię dom dyrektora oraz domy dla pracowników - odrębne budynki dla żonatych i kawalerów. W istniejących do dziś budynkach, w tym jednaj z najdłuższych stajni w Europie, prowadzi się obecnie hodowle koni zimnokrwistych. | ||
+ | *Państwowa stadnina funkcjonowała także w Braniewie (1889/1890), przy dzisiejszej ul. Moniuszki. Hodowano tu głównie konie rasy trakeńskiej i sztumskiej. Ostatni zarządca stada, aby ochronić cenne ogiery przed Armią Czerwoną, przeprowadził konie w 1945 r. przez zamarznięty Zalew Wiślany. Po zakończeniu wojny w stadninie funkcjonowało Państwowe Stado Ogierów Braniewo, obecnie część budynków użytkuje klub jeździecki. | ||
+ | *Stadnina w Kadynach należała do cesarza Wilhelma. Budynki tworzą czworobok zabudowy, w skład którego wchodzą m.in.: cztery stajnie, dom mieszalny, zabudowania gospodarce, w tym kuźnia, spichlerz, i warsztat. Stajnie sąsiadują z założeniem pałacowym i dawną gorzelnią. Zachowane do dziś budynki stadniny zostały wzniesione pod koniec XIX w i na początku XX w. Obecnie znajdują się w posiadaniu osób prywatnych. | ||
+ | *Hodowle koni prowadzi się obecnie także w stadninie w Rzecznej, gdzie oprócz czterech stajni i ujeżdżalni zachował się do dziś także dwór, rządcówka oraz budynki gospodarcze (w tym magazyn z 1906 r.), a także park. W obecnym kształcie stadnina powstała w okresie od drugiej połowy XIX w. do początku XX w. Hodowano tu konie na potrzeby wojska. | ||
+ | |||
+ | Wszystkie wymienione powyżej, zachowane do dziś i nadal funkcjonujące zgodnie ze swoim pierwotnym przeznaczeniem stadniny koni, to obiekty o znaczących wartościach historycznych, z których część wpisana została do rejestru zabytków. | ||
+ | |||
+ | ==Zobacz także== | ||
+ | [http://www.it.ketrzyn.pl/stado-ogierow/ it.ketrzyn.pl][12.05.2015]<br> | ||
+ | [http://braniewo.archiwa.org/zasoby.php?id=17092 braniewo.archiwa.org][12.05.2015]<br> | ||
+ | [http://gci.bartoszyce.pl/mapa/stadnina-koni-w-liskach/ gci.bartoszyce.pl][12.05.2015]<br> | ||
+ | |||
+ | ==Bibliografia== | ||
+ | G. Labuda (red.), ''Historia Pomorza'', Tom III (1815-1850), Część I – ''Gospodarka, społeczeństwo, ustrój'', Poznań 1993, s. 296-300.<br> | ||
+ | S. Salmonowicz (red.), ''Historia Pomorza'', Tom IV (1850-1918), Część I – ''Ustrój, gospodarka, społeczeństwo'', Toruń 2000, s. 223-227.<br> | ||
+ | P. Quante, H. Buhl, H. Reuber, ''Statistik der Landwirtschaft (Anbau und Ernte, Viehstand, Viehschlachtungen) im Freistaat Preußen für Jahr 1931'', Berlin 1932, s. 124-125. | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | [[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Zabytki techniki]] [[Kategoria: Sępopol (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: powiat bartoszycki]] [[Kategoria: Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: powiat elbląski]] [[Kategoria: powiat kętrzyński]] [[Kategoria: Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)]] |
Aktualna wersja na dzień 09:57, 26 cze 2015
Państwowe stadniny koni | |
| |
Stadnina koni w Liskach pow. bartoszycki.
Fot. Adam Płoski. | |
Państwo | Polska |
Województwo | warmińsko-mazurskie |
Powiat | bartoszycki |
Gmina | Sępopol |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} |
Państwowe stadniny koni (Liski, Rzeczna, Kętrzyn, Kadyny) - tradycja hodowli koni na terenie dawnych Prus Wschodnich sięga średniowiecza. Na początku XIX w. na jedna milę przypadało tu 546 sztuk koni i źrebiąt przy średniej krajowej wynoszącej 436 sztuk. Prym w hodowli wiodły przede wszystkim stadniny państwowe. W kilku z nich, zachowanych do dziś na terenie województwa warmińsko – mazurskiego, tradycje hodowli koni są nadal kontynuowane.
Historia
Hodowla koni
Na pozytywny rozwój hodowli koni w prowincji wpływały nie tylko warunki naturalne – duża liczba pastwisk i łąk, ale przede wszystkim duże zapotrzebowanie na konie stanowiące główna siłą pociągową i transportową (wierzchowce). Nie bez znaczenia były tu także stałe zapotrzebowanie wojska na konie, które skupowano na specjalnie organizowanych w tym celach targach określanym mianem Remontemarkt. Armia nie sprowadzała koni z zagranicy i miała duże wymagania względem kupowanych koni. Prusy Wschodnie otrzymały status prowincji hodującej konie wojskowe
Państwo wspierało hodowlę koni poprzez zakładanie państwowych stadnin i wspomaganie prywatnych hodowców. Na rzecz poprawy ras hodowlanych działali także właściciele ziemscy i chłopi, wydawano liczne broszury upowszechniające wiedzę o hodowli koni, organizowano wyścigi. Założono także Wschodniopruską Księgę Klaczy Stadnych oraz stworzono strukturę organizacyjną państwowych stadnin, które zakładano już w XVIII w. np. w Trakiejmach (1731/1732), Liskach (1740 r.) i Wystruci (1787 r.). W 1825 r. w Prusach Wschodnich hodowano 330 129 koni i źrebiąt, w 1849 r. – 333 602. Prusy Wschodnie wiodły prym w hodowli koni w Prusach, później na obszarze państwa niemieckiego praktycznie aż do wybuchu drugiej wojny światowej. Rozwój stadnin nastąpił po 1870 r. W 1931r. w prowincji hodowano 440 777 koni (nie licząc koni wojskowych).
Stadniny
Na terenie obecnego województwa warmińsko – mazurskiego zachowały się do dziś historyczne zespoły zabudowy stadnin, w tym założone z inicjatywy państwa. Znajdują się one m.in. w: Liskach (gm. Sępopol), Kętrzynie, Braniewie, Kadynach (gm. Tolkmicko) i Rzecznej (gm. Pasłęk). Hodowano tu zarówno konie ciepło, jak i zimnokrwiste – te jednak w mniejszej ilości. Po 1945 r. większość stadnin przekształcono w Państwowe Gospodarstwa Rolne. W części z powodzeniem kontynuowano tradycje hodowli koni, w w/w stadninach ma to miejsce do dziś.
- Najstarszą tradycją hodowli koni w tej grupie może poszczycić się stadnina w Liskach, która specjalizowała się w hodowlo koni wojskowych. Jako stadnina państwowa została założona w 1740 r., po wcześniejszym wykupieniu folwarku z rąk rodu Kunheim. Do dziś zachowały się tu budynki z przełomu XIX i XX w., w tym stajnie oraz imponujących rozmiarów spichlerz - magazyn.
- Na przełomie 1876/1877 r. wybudowano w Kętrzynie (ob. przy ul. Bałtyckiej) Królewską Stadninę Koni Trakeńskich, obecnie Państwowe Stado Ogierów. W ramach zespołu wzniesiono stajnie, ujeżdżalnię dom dyrektora oraz domy dla pracowników - odrębne budynki dla żonatych i kawalerów. W istniejących do dziś budynkach, w tym jednaj z najdłuższych stajni w Europie, prowadzi się obecnie hodowle koni zimnokrwistych.
- Państwowa stadnina funkcjonowała także w Braniewie (1889/1890), przy dzisiejszej ul. Moniuszki. Hodowano tu głównie konie rasy trakeńskiej i sztumskiej. Ostatni zarządca stada, aby ochronić cenne ogiery przed Armią Czerwoną, przeprowadził konie w 1945 r. przez zamarznięty Zalew Wiślany. Po zakończeniu wojny w stadninie funkcjonowało Państwowe Stado Ogierów Braniewo, obecnie część budynków użytkuje klub jeździecki.
- Stadnina w Kadynach należała do cesarza Wilhelma. Budynki tworzą czworobok zabudowy, w skład którego wchodzą m.in.: cztery stajnie, dom mieszalny, zabudowania gospodarce, w tym kuźnia, spichlerz, i warsztat. Stajnie sąsiadują z założeniem pałacowym i dawną gorzelnią. Zachowane do dziś budynki stadniny zostały wzniesione pod koniec XIX w i na początku XX w. Obecnie znajdują się w posiadaniu osób prywatnych.
- Hodowle koni prowadzi się obecnie także w stadninie w Rzecznej, gdzie oprócz czterech stajni i ujeżdżalni zachował się do dziś także dwór, rządcówka oraz budynki gospodarcze (w tym magazyn z 1906 r.), a także park. W obecnym kształcie stadnina powstała w okresie od drugiej połowy XIX w. do początku XX w. Hodowano tu konie na potrzeby wojska.
Wszystkie wymienione powyżej, zachowane do dziś i nadal funkcjonujące zgodnie ze swoim pierwotnym przeznaczeniem stadniny koni, to obiekty o znaczących wartościach historycznych, z których część wpisana została do rejestru zabytków.
Zobacz także
it.ketrzyn.pl[12.05.2015]
braniewo.archiwa.org[12.05.2015]
gci.bartoszyce.pl[12.05.2015]
Bibliografia
G. Labuda (red.), Historia Pomorza, Tom III (1815-1850), Część I – Gospodarka, społeczeństwo, ustrój, Poznań 1993, s. 296-300.
S. Salmonowicz (red.), Historia Pomorza, Tom IV (1850-1918), Część I – Ustrój, gospodarka, społeczeństwo, Toruń 2000, s. 223-227.
P. Quante, H. Buhl, H. Reuber, Statistik der Landwirtschaft (Anbau und Ernte, Viehstand, Viehschlachtungen) im Freistaat Preußen für Jahr 1931, Berlin 1932, s. 124-125.